Zofia Plewińska-Smidowiczowa

Zofia Plewińska-Smidowiczowa
Data urodzenia

1888

Data śmierci

1944

Dziedzina sztuki

malarstwo, grafika, ilustracja

Zofia Plewińska-Smidowiczowa (ur. 1888[1][2], zm. 1944) – polska działaczka niepodległościowa, malarka, graficzka, ilustratorka i rysowniczka.

Życiorys

Pasterka białych niedźwiedzi, 1918

Od 1905 studiowała w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie[3]. W 1911 wyjechała do Paryża, powracając do kraju w następnym roku[2]. Potem studiowała w Wiedniu. Przed I wojną światową działała w ruchu skautowskim[4].

Brała udział w walkach o niepodległość w obozie lewicy[5]. Pracowała jako sanitariuszka w szpitalu legionowym w Jabłonkowie. Z końćem 1914, za zgodą kpt. Stanisława Sław-Zwierzyńskiego, dołączyła do I Brygady Legionów Polskich[4]. Walczyła w męskim przebraniu, posługując się imieniem Leszek Pomianowski. Trafiła na front, a także pełniła zadania wywiadowcze. Choć inni żołnierze domyślili się, kim naprawdę jest Plewińska, jej dalszy udział w wojsku przekreślił dopiero pogarszający się stan zdrowia[5]. Pomimo protestów, w 1915 została odesłana do szpitala. Następnie włączyła się w działania Polskiej Organizacji Wojskowej[5]. Kolportowała nielegalne druki, fałszowała dokumenty okupacyjne dla członków konspiracji[4].

Spisała wspomnienia z okresu pracy niepodległościowej. W 2019 zostały wydane przez Muzeum Historii Polski w tomie Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918[4].

W malarstwie posługiwała się przede wszystkim akwarelą i techniką olejną, a także rysowała, projektowała witraże, zajmowała się kolorową litografią i malarstwem na szkle[5] Jej twórczość nacechowana była secesyjną stylistyką[5]. Głównym źródłem inspiracji były dla niej baśnie i legendy[2], choć tworzyła także prace o treści patriotycznej czy rysunki z życia legionów[5]. Niektóre rysunki o tej tematyce jeszcze w czasie I wojny światowej publikowano w „Wiadomościach Polskich”[4]. Jej dzieła wystawiano w Zachęcie (1908–1923, wystawa monograficzna w 1925), w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie (1911), w Moskwie (1913), w paryskim Grand Palais (1913), w Wilnie (1914) czy w Salonie Polskiej Sztuki Nowoczesnej (1920)[2]. W 1926 została członkinią Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a w 1938 Bloku Zawodowych Artystów Plastyków[2][3]. Współpracowała z redakcją „Płomyka”. Malowała pocztówki[4].

Stworzyła ilustracje do publikacji: Olek Niedziela autorstwa Marii Czaplickiej (1911)[6], Trzy powiastki o harcerzach Zuzanny Rabskiej (1921)[7], Opowiadanie o urwisie Antku i o szkrabie, morskim chłopcu oraz inne dziwne historje Marii Niklewiczowej (1922)[8], Baśń o szopce Artura Oppmana (ok. 1922)[9]. Napisała także opowiadanie Dar Jaskółek, które ukazało się w 1934 roku[10].

Po wybuchu II wojny światowej zaangażowała się w działalność konspiracyjną. Była kurierką na terenie Warszawy[4]. Zginęła w powstaniu warszawskim[3].

Większość jej dorobku zaginęła w okresie II wojny światowej[3].

Przypisy

  1. ↑ Zofia Plewińska-Smidowiczowa, viaf.org [dostęp 2022-02-01].
  2. ↑ a b c d e Zofia Plewińska-Smidowiczowa, Desa Unicum [dostęp 2021-10-17].
  3. ↑ a b c d Zofia Plewińska-Smidowiczowa – malarz, Agra-Art [dostęp 2021-10-17].
  4. ↑ a b c d e f g Zofia Plewińska, [w:] Kamil Piskała, Marta Sikorska-Kowalska (red.), Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918, Warszawa 2019, s. 421–440, ISBN 978-83-65248-36-7, OCLC 1160196894 [dostęp 2022-04-18].
  5. ↑ a b c d e f Izabela Mościcka, Artystki w walce o niepodległość, [w:] Kobiety aktywne w walce o wolną Polskę i własne prawa, Tadeusz Skoczek, Jolanta Załęczny (red.), Warszawa: Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, 2019, s. 31, ISBN 978-83-65439-70-3.
  6. ↑ Olek Niedziela, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2022-02-01] (pol.).
  7. ↑ Trzy powiastki o harcerzach, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2022-02-01] (pol.).
  8. ↑ Opowiadanie o urwisie Antku i o szkrabie, morskim chłopcu oraz inne dziwne historje, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2022-02-01] (pol.).
  9. ↑ Baśń o szopce, Katalogi Biblioteki Narodowej [dostęp 2022-02-01] (pol.).
  10. ↑ Dar Jaskółek, polona.pl [dostęp 2022-02-01].

Media użyte na tej stronie