Zofia Tarnowska-Moss

Zofia Tarnowska-Moss, właściwie Róża Maria Jadwiga Elżbieta Katarzyna Aniela Tarnowska herbu Leliwa, (ur. 16 marca 1917 w Rudniku, zm. 22 listopada 2009 w Surrey, Anglia) - polska ziemianka i działaczka społeczna na uchodźstwie w czasie II wojny światowej, założycielka oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża w Kairze i poetka.

Byla dwa razy zamężna: raz przed wojną z krewnym, Andrzejem Tarnowskim, a po wojnie poślubiła anglika Ivana Williama Stanleya Mossa, po czym posługiwała się nazwiskiem Tarnowska-Moss[1], albo w skrócie Moss[2].

Życiorys

Młodość

Urodziła się w czasie I wojny światowej w Rudniku nad Sanem. Była córką Hieronima Tarnowskiego i Wandy Zamoyskiej[3] oraz wnuczką Stanisława Tarnowskiego (1837-1917), profesora i rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego i żony jego, Róży z Branickich, herbu Korczak. Dzieciństwo spędziła w rodzinnych majątkach w Rudniku i Dukli. Otrzymała staranne szkolenie w domu po czym była uczennicą w Sacré Coeur koło Tarnowa[4]. W młodości lubiła polowania, dobrze strzelała ze strzelby, a zamiast psa miała lisa[5]. W wieku lat niespełna 20, dnia 4 lutego 1937, poślubiła Andrzeja Tarnowskiego[6], ze starszej gałęzi rodu, z którym osiedli w majątku w Górze Ropczyckiej. Ich pierworodny syn, Andrzej, umarł 21 lipca 1939 roku, w wieku niepełna 2 lat[7].

II wojna światowa

Na uchodźstwie

Po rozpoczęciu II wojny światowej Zofia, jej mąż i brat ewakuowali się przed frontem (Zofia tak bardzo nie chciała opuszczać Polski, że na wszelki wypadek spaliła swój paszport)[8][9] i postanowili przyłączyć się do pierwszych oddziałów, które wyprą armię niemiecką z Polski; podjąwszy wiele prób, po 17 września 1939 poczuli się zmuszeni przekroczyć zieloną granicę z Rumunią i przez Bukareszt dotarli do Belgradu[10], gdzie ciężarna Zofia z mężem pozostała do marca 1941 roku[11]. Tam 5 lipca 1940 umarł w wieku niespełna jednego roku Jan, młodszy syn Zofii i Andrzeja. Być może śmierć we wczesnym dzieciństwie dwójki dzieci była prawdziwym powodem kryzysu ich małżeństwa w Tel-Awiwie w brytyjskiej wówczas Palestynie[12], gdzie dotarli 28 marca 1941[13][14].

Kair

W lipcu 1941 wyjechała z Palestyny do Kairu[15] na zaproszenie księcia Youssefa Kamal ed-Dine (goszczącego w Polsce przed wojną[16]. Tam zaczęła pracować dla Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, poszukując zaginionych żołnierzy alianckich i odwiedzając rannych w szpitalach[17], pomagała też w kantynie wojskowej koło hotelu Shepheard[18]. Gdy gen. Władysław Sikorski jako premier i głównodowodzący prowadził rozmowy w Kairze w listopadzie 1941, przy okazji zwrócił się do Zofii, by założyła i poprowadziła w Kairze oddział Polskiego Czerwonego Krzyża[19], co udało się jej dzięki pomocy p. Lampson, żony ambasadora brytyjskiego Milesa Lampsona, i Duncana Mackenzie z British Red Cross[20]. W tym czasie zaprzyjaźniła się z królem Faroukiem i królową Faridą[2] oraz z Krystyną Skarbek[21].

Kiedy w czerwcu 1942 r. Rommel rozwinął ofensywę w Egipcie i podszedł z wojskami niemieckimi na odległość 100 km od Aleksandrii, Kair został ewakuowany. Zofia pozostała w kairskim National Hotel, mimo że wielu jej znajomych odjechało do Palestyny. Odmówiła ewakuacji i kontynuowała pracę dla PCK[22], aż wszyscy wyjechali i nie było nic więcej, co mogłaby robić. Polskie poselstwo namawiało ją ponownie, by odjechała do Palestyny, ale odmówiła i zamiast się ewakuować, pojechała pociągiem do opuszczonej Aleksandrii[23], bliżej frontu, by być blisko oddziałów które wkrótce pójdą w bój pierwszej Bitwy pod El-Alamejn[24]. Tam okazała się jedynym gościem w hotelu, gdyż wszyscy innych uciekli. Ponieważ posuwanie się naprzód armii generała Rommla zostało zatrzymane, wróciła w lipcu 1942 do Kairu, by powitać tych powracających, którzy się wcześniej ewakuowali[25]. Po śmierci gen. Władysława Sikorskiego nie była już dobrze postrzegana jako szefowa oddziału który stworzyła, więc zrezygnowała z szefowania kairskiemu PCK[26].

"Tara"

Zofia Tarnowska w kairskiej Tarze

W Kairze zakochała się kapitanie Williamie "Bill" Mossie[27][28], W r. 1943 kapitan Bill Moss znalazł przez przypadek obszerną i opuszczoną willę na położonej na Nilu wyspie Gezira, z wielką salę balową wyłożoną parkietem, którą 4-5 ludzi mogłoby dzielić zamiast żyć w hostelu Special Operations Executive (SOE) zwanym „Hangover Hall”, tj. siedzibą kaca. Najpierw wprowadził się tam (bez szukania właścicieli i pytania ich o zgodę) kapitan Moss z zakupionym szczeniakiem wilczura, potem dołączył do niego Xan Fielding, który pracował na Krecie. Następnie agenci SOE Moss i Fielding poszukiwali sublokatorek. Z trzech kobiet, do których się zwrócili, dwie zrezygnowały, zatem agenci ubłagali Zofię, by ich nie zawiodła. I tak była związana uczuciem z kpt. Mossem, wprowadziła się więc na jesieni 1943 r. z niewieloma posiadanymi rzeczami (strojem kąpielowym, suknią wieczorową, mundurem i dwoma ulubionymi mangustami). Jej reputację w zamieszkanym wyłącznie przez mężczyzn domu ochroniła osoba całkowicie fikcyjnej opiekunki, pani Khayatt, która cierpiała na "niepokojąco słabe zdrowie" i była zawsze niedysponowana, kiedy przybywali goście[29]. Później w willi zamieszkali Arnold Breene z dowództwa SOE oraz Patrick Leigh Fermor, oficer SOE, który spędził poprzednie 9 miesięcy na Krecie[30][31]. Wówczas ukuto dla willi nazwę, "Tara" dla upamiętania mitycznego irlandzkiego cmentarzyska królewskiego Tara[32]. Strój Zofii podobny do bohaterki Przeminęło z wiatrem każe się jednak zastanawiać, czy przynajmniej jej nie kojarzyła się ta nazwa z filmem wskazuje też na to inne zdjęcie Zofii przebranej w stylu Przeminęło z wiatrem, które opublikował jej bratanek Andrew Tarnowski w: "Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie."[33] zresztą tamże na str. 234 o nazwie willi pisze: "Tara" w Kairze "Willę nazwali Tara, na cześć legendarnej twierdzy irlandzkich królów zwierzchnich oraz posiadłości Scarlet O’Hary w Przeminęło z wiatrem". Wreszcie przyłączyli się do nich agenci SOE: Billy McLean, David Smiley (po powrocie z Albanii)[34] i Rowland Winn, także działający wcześniej w Albanii[35].

"Tara" zdobyła renomę jako najbardziej ekscytującym miejscem w Kairze, ośrodkiem podejmującym dyplomatów, oficerów, pisarzy, wykładowców, korespondentów wojennych oraz Koptów i Lewantyńczyków bywających na przyjęciach, pod przewodnią ręką Princess Dneiper-Petrovsk'iej (hr. Zofii Tarnowskiej) i młodych poszukiwaczy przygód – Sir Eustace'a Rapiera (podpułkownika Neila (Billy’ego McLeana), Markiza of Whipstock (pułkownika Davida Smiley LVO OBE MC), Hona Ruperta Sabretache'a (Rowlanda Winna MC), Lorda Hughe'a Devildrive'a (majora Xana Fieldinga DSO), Lorda Pintpota (Arnolda Breene'a), Lorda Rakehella (podpułkownika Patricka Leigh Fermora DSO) i Mr. Jacka Jargona (kapitana Williama Stanleya Mossa MC.)[36][37] W Tarze planowano także różne operacje SOE, np. plany porwania gen. Heinricha Kreipego, dowódcy niemieckich wojsk okupacyjnych na Krecie, kpt. Moss i ppłk Patrick Leigh-Fermor kreślili na zaparowanych kafelkach w łazience willi[38]. W pierwszych miesiącach 1944 r. utarł się zwyczaj, że ilekroć ktoś z ich grupy wyruszał na misję, Zofia urządzała w malowniczych miejscach przyjęcie pożegnalne na jego cześć, a po żegnanego (zwanego za każdym razem „Joe”) w pewnym momencie wieczoru przyjeżdżał samochód i zabierał na akcję[39].

W zimie 1944 roku lokatorzy "Tary" musieli opuścić swą dotychczasową siedzibę, kiedy znalazł ich tam prawowity właściciel budynku i zmuszeni byli przenieść się do innego lokum[40]. Lokatorzy "Tary" i ich przygody wojenne zostały upamiętniane filmem przygodowym Ill Met by Moonlight według książki Williama Stanleya Mossa[41].

Rodzina

Riverstown House w leżącym na południowym zachodzie Irlandii hrabstwie Cork

26 kwietnia 1945 w Kairze Zofia poślubiła Ivana Williama Stanleya Mossa, zwanego "Bill" Moss[42], gdyż SOE wysyłała go do Syjamu i obawiali się, że mogą się już nie zobaczyć. Wesele wyprawili im przyjaciele z egipskiej rodziny królewskiej[43].

W końcu lat 40. małżonkowie przenieśli się do Anglii[44]. Zofia i Bill Moss mieli troje dzieci: Isabelle Christine Mercedes (ur. 1949)[45], której dano imię po przyjaciółce ich obojga i byłej agentce SOE Krystynie Skarbek[46][47], Sebastiana (który umarł w dzieciństwie) i Gabriellę Zofię (ur. 1954)[48]. Początkowo mieszkali w Londynie, następnie przenieśli się do Riverstown House w Hrabstwie Cork w Irlandii; później wrócili do Londynu, do Putney.

W latach 50. Bill Moss zajął się publikowaniem artykułów[49] i książek. W roku 1950 ukazała się: Ill Met by Moonlight[50], będąca jego relacją z porwania (wspólnie z Patrickiem Leigh-Fermorem) w 1944 roku do Egiptu generała majora Heinricha Kreipego, dowódcy niemieckich wojsk okupacyjnych na Krecie[51] i okazała się bestsellerem, a w roku 1957 została zekranizowana[41], a w 1952 roku ukazała się jej kontynuacja: A War of Shadows, poświęcona dalszym przeżyciom wojennych Mossa na Krecie, w Macedonii oraz w Tajlandii[52], która także okazała się poczytna i została zekranizowana[53].

Od 1957 r. Mossowie byli w separacji. Bill Moss zmarł w 1965 roku w Kingston na Jamajce[2].

Wizyta do Polski

Kiedy Zofia opuszczała dom rodzinny w Rudniku w 1939 roku, ojciec powierzył jej na przechowanie proporzec z XVII wieku, należący do króla Szwecji Karola X Gustawa, który został porwany przez Stefana Czarnieckigo podczas porażki na terenie należącym do Tarnowskich, w ciągu Potopu. W 1957 r. Zofia, jej brat Stanisław (także mieszkający wówczas w Londynie) i ich kuzyn Jan zdecydowali się zdeponować ten proporzec w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu, gdzie do dziś pozostaje[54][55][56]. Zofii i jej bratu Stanisławowi, gdy przyjechali do Polski, pozwolono obejrzeć z zewnątrz ich dom rodzinny w Rudniku (ale już nie pozwolono wejść do samego domu) oraz majątek Zofii i Andrzeja Tarnowskich w Górze Ropczyckiej. W obu miejscach zostali serdecznie powitani przez ludzi, mimo ówczesnej propagandy[2]. Po upadku komunizmu jej bratanek Adam zdołał odkupić bardzo zniszczoną siedzibę w Rudniku i stopniowo ją wyremontować. Zofia i jej brat Stanisław podejmowali w Rudniku na kilku zjazdach przedstawicieli swego rodu[2].

Na uchodźstwie w Anglii i Irlandii

Po wojnie Zofia zasadniczo mieszkała w Londynie, ale często robiła wypady do Irlandii gdzie posiadała dom w hrabstwie Cork, zwłaszcza w porze letniej. Tam z zapałem poświęciła się ogrodnictwu[57]. Sprzeciwiała się publikacji książki autorstwa swego bratanka Andrew Tarnowskiego[58]. Przeczyła wiarygodności licznych podanych przez niego informacji, m.in. o jej ojcu[59].

Choć wiersze pisała jeszcze jako dziecko w Rudniku[60], zadebiutowała jako poetka dopiero w roku 2008 tomikiem własnych poezji pt. Wiersze, napisanych po polsku, w większości w czasach II wojny światowej w Kairze[41][61], a sumy pochodzące z jego sprzedaży przeznaczyła po części na Szkołę Podstawową w Tarnowskiej Woli[62], a po części na stypendia w PWSZ w Tarnobrzegu[63].

Zmarła w Wielkiej Brytanii, 22 listopada 2009 r., pochowana została początkowo na cmentarzu w Grayswood w hrabstwie Surrey, skąd jej szczątki doczesne sprowadzono, zgodnie z jej życzeniem, do rodzinnego Rudnika[64].

Publikacje

  • Bruno Schulz, My father joins the fire brigade, tłum. przekład William Stanley Moss i Zofia Tarnowska-Moss, w: Edmund Ordon, 10 Contemporary Polish Stories, Detroit: Wayne State University Press, 1958.
  • Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008

Przypisy

  1. ↑ Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008. Por. też: katalog on-line Biblioteki Narodowej w Warszawie.
  2. ↑ a b c d e Military obituaries: Sophie Moss. telegraph.co.uk, 2009-12-03. [dostęp 2014-05-06].
  3. ↑ Wanda Zamoyska (1892-1965). Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego. [dostęp 2014-05-06].
  4. ↑ Jarosław Molenda, Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni, Warszawa: Bellona, 2013-2014, str. 72-74.
  5. ↑ Jarosław Molenda, Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni, Warszawa: Bellona, 2013-2014, str. 73.
  6. ↑ Andrzej hr. Tarnowski z Tarnowa h. Leliwa. Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego. [dostęp 2014-05-06].
  7. ↑ Andrzej hr. Tarnowski z Tarnowa h. Leliwa. Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego. [dostęp 2014-05-06].
  8. ↑ Miało to później swoje konsekwencje, za: Military obituaries: Sophie Moss. telegraph.co.uk, 2009-12-03. [dostęp 2014-05-06].
  9. ↑ Stanisławowi Tarnowskiemu odmówiono możliwości walczenia w kampanii wrześniowej, za: Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 115.
  10. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 117, 125-126, 130. W Belgradzie jej brat Stanisław zawarł małżeństwo, za: tamże, str. 134.
  11. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 167, 170. W tym czasie jej brat służył w 2. Dywizji Strzelców we Francji, został internowany w obozie koło Lac de Bienne w Szwajcarii, uciekł z niego i dołączył wraz z żoną i synem do Zofii w Belgradzie, za: tamże, str. 154-158, 166.
  12. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 179.
  13. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 172.
  14. ↑ W Tel-Awiwie przebywała przynajmniej do 2 czerwca 1941. Za: Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 45.
  15. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 188, wzmiankuje list Zofii z Kairu datowany na 7 lipca 1941. Była w Kairze już z pewnością 24 września 1941, za: wiersz Baśń o miłości w: Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 57.
  16. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 185-189.
  17. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 191-192. Tamże, na stronie 190, wrażenie z odwiedzin u poparzonych: Wchodzisz tam i widzisz mężczyzn, których wieku nie potrafisz określić. Mają ręce jak szpony i twarze bez ust oraz tylko kawałek nosa, brakuje im uszu, a gałki oczne pokrywa przezroczysta warstwa skóry.
  18. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 179; Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 191.
  19. ↑ Zofia zgodziła się pod dwoma warunkami: lżejszego umundurowania w tak ciepłym klimacie oraz rezygnacji z rang z uwagi na jej młody wiek i że była żoną zaledwie kaprala, gdy miała mieć kontakt z rodzinami wojskowych wyższych stopniem. Za: Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, 192-194.
  20. ↑ W tym czasie poszukiwała i odwiedzała załamanych żołnierzy w miejscowym szpitalu psychiatrycznym; por. wiersz pt. Poszukiwania na oddziale psychiatrycznym w: Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 99; oraz wiersz dedykowany młodemu żołnierzowi na oddziale psychiatrycznym pt. O malarstwie, tamże, str. 97.
  21. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 178-179. Na początku lat 40. (za: Jarosław Molenda, Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni, Warszawa: Bellona, 2013-2014, str. 10), w końcu roku 1942 i w 1943 roku Krystyna Skarbek często bywała w wyspie Gezira (tamże, str. 234). Możliwe, że Zofia z Krystyną Skarbek poznały się wcześniej, skoro miały wspólnych znajomych, m.in. Andrzeja Kowerskiego, z którym przyjaźniła się jako dziecko Zofia, za: tamże, str. 72. Wskazuje na to też spotkanie Krystyny Skarbek i Andrzeja Kowerskiego z Andrzejem Tarnowskim w hotelu w Belgradzie, wspominane w: Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 137.
  22. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 217-218.
  23. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 188.
  24. ↑ Być może wpływ na to miał fakt, że jej brat Stanisław Tarnowski walczył w północnej Afryce w Brygadzie Strzelców Karpackich. Wzmianka m.in. w: Stanisław Kopański, Wspomnienia wojenne 1939-1946, Warszawa: Bellona, 1990; (III wydanie, poprzednie: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, Londyn, 1961 i 1972), str. 228-229; oraz w: Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 8; oraz Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 201-220.
  25. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 218, 220.
  26. ↑ Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 231.
  27. ↑ William Stanley Moss walczył z 8. Armią w Kampanii północno-afrykańskiej nim wstąpił do Special Operations Executive z bazą w Kairze. Za: Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 209.
  28. ↑ Świetnie wyglądał, doskonale tańczył, był zabawny. Wspaniały towarzysz!, tak Zofia postrzegała swojego przyszłego męża. Za: Jarosław Molenda, Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni, Warszawa: Bellona, 2013-2014, str. 10.
  29. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 209-10; Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 294.
  30. ↑ William Stanley Moss, Diary, 1944.
  31. ↑ William Stanley Moss, Ill Met by Moonlight, George G.Harrap and Co, 1950, str. 19, 43, 57, 186.
  32. ↑ Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 293.
  33. ↑ "Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie.", wydanie polskie: Wydawnictwo W.A.B., Warszawa, 2008, str. 235
  34. ↑ David zdecydował, że taniej byłoby żyć w Tarze, niż wychodzić każdego dnia i zostać stukniętym przez kucharza albo Abdula dla pieniędzy do płacenia za posiłki, za: W. Stanley Moss, Diary, 1944.
  35. ↑ Rowland Winn, późniejszy 4. baron St. Oswald, za: Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 294.
  36. ↑ Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 296.
  37. ↑ Tara stała się miejscem wielu ich szaleństw, z których warto wspomnieć anegdotę związaną z Zofią i robieniem przez nią na potrzeby wydawanych w Tarze przyjęć likieru, na wzór wytwarzanego w majątku jej ojca, ze śliwek, moreli i brzoskwiń oraz wódki (którą w tym przypadku zastępował kupowany w pobliżu wątpliwej jakości alkohol) przez wytrawianie składników przez najmniej trzy tygodnie. Ku niezadowoleniu Zofii składniki mieszanki były wypijane po najdalej 3 dniach. Za: Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 295. Inną historią były perypetie biurokratyczne niedźwiedzia wabiącego się Wojtek, towarzyszącego armii gen. Andersa, którego brytyjskie władze nie chciały widzieć przy polskim wojsku. Zofia zwróciła się z prośbą o wstawienie się za „Wojtkiem” do króla Farouka, na co król odpowiedział You are my guest, and so is the bear! <Jesteś moim gościem, w takim razie jest i miś> i kazał egipskim policjantom wziąć niedźwiedzia na spacer. Za: Elisa Segrave: Lives Remembered: Sophie Moss. independent.co.uk, 2010-02-22. [dostęp 2014-05-06].
  38. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 210.
  39. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 215.
  40. ↑ Właściciel willi w końcu uzyskał ich eksmisję ze swego gruntu i potwierdzenie, że willa nie została najęta przez Princess Dneiper-Petrovsk i innych, tak jak podano na tabliczce przy wejściu do willi. Za: Artemis Cooper, Cairo in the War 1939-1945, Hamish Hamilton, 1989, str. 296.
  41. ↑ a b c Elisa Segrave: Lives Remembered: Sophie Moss. independent.co.uk, 2010-02-22. [dostęp 2014-05-06].
  42. ↑ Genealogia Rodu Tarnowskich.
  43. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 339-340.
  44. ↑ Chociaż jeszcze w lipcu 1946 r. Zofia mieszkała w Kairze, za: Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 107. Bill Moss dotarł do Kalkuty 25 czerwca 1945, a do rezerwy został przeniesiony 21 listopada 1946. Za: National Archives, Kew. Akta HS1/58, także: Alan Ogden, Tigers Burning Bright, SOE Heroes in the Far East, London: Bene Factum Publishing Ltd, 2013.
  45. ↑ Isabelle Christine Mercedes Moss-Tarnowska. Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego. [dostęp 2014-05-06].
  46. ↑ Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, 2013, str. 371.
  47. ↑ Krystyna Skarbek (ps. Krystyna Giżycka, Christine Granville, Pauline Armand, Zofia Andrzejewska, Maria Kamińska, „Madame Marchand”, „Folkstone”, „Willing”, „Mucha”), za: Jarosław Molenda „Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni”, wyd. Bellona, Warszawa, 2013-2014, str. 10, 231.
  48. ↑ Gabrielle Zofia Stanley Moss-Tarnowska. Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego. [dostęp 2014-05-05].
  49. ↑ M.in. seria 4 artykułów Mossa o Krystynie Skarbek: Bohaterska Krystyna w „Picture Post” (za: Jarosław Molenda, Krystyna Skarbek – królowa podziemia czy zdrajczyni, Warszawa: Bellona, 2013-2014, str. 10); w „London Mystery Magazine”: The Zombie of Alto Parana, nr 6, 1950; I Hate Violence, nr 10, 1951; Body in the Wine, 1952, Carriage for One, nr 15, 1952; The High Toby, nr 16, 1952; The High Toby (część III), nr 18, 1953.
  50. ↑ William Stanley Moss, Ill Met by Moonlight, George G. Harrap and Co, 1950 (I wydanie); wyd. Phoenix, Londyn, 2014 (niedawne wydanie).
  51. ↑ Heinrich Kreipe: Abduction By Greek And British Agents. Serving History, 2010-07-16. [dostęp 2014-05-06].
  52. ↑ A War of Shadows, London: T.V. Boardnam and Co. Ltd, 1952; Bone Factum Publishing, 2014.
  53. ↑ Inne książki Mossa to: The Hour of Flight, London-Toronto: Harrap, 1949; Bats with Baby Faces, London: Boardman, 1951; Three Plagues, London: Boardman, 1953; Gold Is Where You Hide It; What Happened to the Reichsbank Treasure?, London: A. Deutsch.
  54. ↑ Głównym powodem były okazjonalne kłopoty finansowe i zastawianie w lombardach różnych rzeczy, a potem ich wykupywanie, i obawa Jana Tarnowskiego, kuzyna Zofii, że kiedyś zastawią proporzec i już nie zdołają go wykupić. Za: Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 359-360.
  55. ↑ Ówczesny rząd zdecydował się nadać temu rozgłos i przyznał im wizy, ale Zofia odmówiła sfinansowania przez rząd kosztów podróży i hotelu. Za: William Hickey, „Daily Express”, 20 kwietnia 1957.
  56. ↑ Na propozycję ambasadora PRL w Londynie nadania uroczystości rozgłosu, z obecnością ministra i dziennikarzy, brat Zofii odpowiedział: Żadnych dziennikarzy, żadnego ministra. nie stanę się narzędziem propagandy. oddaję proporzec narodowi, muzeum na Wawelu. Jeśli będą tam media, mnie tam nie będzie. Za: Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, 2008, str. 363. Zapewne była to wspólna decyzja rodzeństwa.
  57. ↑ Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 9.
  58. ↑ Andrew Tarnowski, The Last Mazurka. A Tale of War, Passion and Loss, London: Aurum Press Limited, 2006; tłumaczenie: tegoż, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, Warszawa, 2008.
  59. ↑ Zofia podawała jako jeden z argumentów światopogląd ojca, za: Magdalena Grzebałkowska, Andrew Tarnowski: Ale tego, Andrew, to nie pisz. wysokieobcasy.pl, 2008-09-28. [dostęp 2014-05-05].
  60. ↑ Zofia Tarnowska-Moss, Wiersze, Tarnobrzeg: Witek Druk, 2008, str. 8.
  61. ↑ Tomik Wiersze Zofii Tarnowskiej-Moss w katalogu Biblioteki Narodowej w Warszawie.
  62. ↑ „Leliwici”, nr 12, sierpień 2009, str. 14.
  63. ↑ „Leliwici”, nr 13, marzec 2010, str. 34.
  64. ↑ „Leliwici”, nr 13, marzec 2010, str. 8.

Bibliografia

  • Clare Mulley, Kobieta szpieg. Polka w służbie Jego Królewskiej Mości, Warszawa: Świat Książki, Warszawa, 2013, str. 19, 178,-179, 188, 209-210, 215, 336, 339-340, 370-371, 387, 408, 412, 414, 426.
  • Andrew Tarnowski, Ostatni mazur. Opowieść o wojnie, namiętności i stracie, Warszawa: Wydawnictwo WAB, Warszawa, 2008.
  • Puchalska Joanna, Z polskiego domu. Wybitni potomkowie ziemiańskich rodzin, Warszawa: Muza, 2021. ISBN 978-83-287-1667-4

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Sophie Moss.jpg
Autor: Gabriella Bullock, Licencja: CC BY 3.0
Zofia Moss z Tarnowskich
Riverstown-house-cork.jpg
(c) Hohenloh z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0
Photograph of Riverstown House, County Cork, Ireland, taken by me in August 2010.