Zofia Urbanowska

Zofia Urbanowska
Imię i nazwisko	Zofia Kamilla Urbanowska
Data i miejsce urodzenia	15 maja 1849 ; Kowalewek
Data i miejsce śmierci	1 stycznia 1939 ; Konin
Dziedzina sztuki	literatura
	Odznaczenia

Zofia Urbanowska (ur. 15 maja 1849 w Kowalewku, zm. 1 stycznia 1939 w Koninie) – polska publicystka i pisarka, autorka powieści Księżniczka, Gucio zaczarowany i Róża bez kolców. Współpracowała z „Gazetą Polską”, pisywała do „Przeglądu Tygodniowego” i „Wieczorów Rodzinnych”, była członkiem kolegium redakcyjnego „Przeglądu Pedagogicznego”.

Życiorys

Okładki i strony tytułowe

Atlanta czyli przygody młodego chłopca na wyspie tajemniczej, opowiedziane w listach (wyd. 1, 1893)

Cudzoziemiec: opowiadanie (wyd. nowe, 1912)

Gucio zaczarowany (wyd. 3, 1897)

Księżniczka (wyd. 1, 1886)

Róża bez kolców (wyd. 1, 1903)

Wojna w czasie pokoju (wyd. 1, 1896)

Wszechmocni: kartka z kroniki miasta powiatowego (wyd. 1892)

Zofia Urbanowska urodziła się 15 maja 1849 roku^[1], w rodzinie zubożałego szlachcica Wincentego Urbanowskiego, w tym czasie administratora folwarku w Kowalewku k. Konina, i Katarzyny z Modelskich^[1]. Dzieciństwo spędziła w Laskówcu k. Morzysławia, u dziadków, do których przenieśli się jej rodzice. W 1860 roku rozpoczęła naukę w Instytucie Rządowym w Kaliszu, później uczęszczała do gimnazjum sióstr urszulanek w Poznaniu, gdzie zdała maturę^[1].

W wieku 21 lat Urbanowska zaczęła pracować zarobkowo, w latach 1870–1873 będąc dziennikarką w „Gazecie Polskiej” oraz korektorką w drukarni. W 1874 przeniosła się do Warszawy, rozpoczynając pracę jako nauczycielka na pensji Jadwigi Sikorskiej (córki muzykologa i redaktora Józefa Sikorskiego). Zamieszkała w kamienicy należącej do Sikorskich. W tym samym domu było mieszkanie Deotymy, z którą Urbanowska zawarła bliższą znajomość, uczestnicząc w wydawanych przez poetkę „obiadach czwartkowych”. W tym samym roku Urbanowska zadebiutowała wydaną pod pseudonimem „J.” nowelą Znakomitości. Następnym wydanym utworem była sentymentalna opowieść o Polce, która nie chciała poślubić Niemca, zatytułowana Cudzoziemiec (1883), źle oceniona przez krytykę. Z uznaniem krytyki i czytelników spotkał się Gucio zaczarowany (1884): fantastyczno-przyrodnicza opowieść o leniwym chłopcu, przemienionym przez wróżkę w muchę i zmieniającym swój charakter pod wpływem zwierząt.

W 1886 roku Urbanowska została członkiem kolegium redakcyjnego „Przeglądu Pedagogicznego”, publikując artykuły o potrzebie rozwoju twórczości dla dzieci i młodzieży. W latach 1890–1900 współpracowała z „Wieczorami Rodzinnymi”, pisząc felietony o przyrodzie. Na łamach tego pisma ukazała się jej fantastycznonaukowa powieść Atlanta, czyli przygody młodego chłopca na wyspie bezludnej, w formie książkowej wydana w 1893 roku. Dużą popularność zyskała nagrodzona w konkursie „Tygodnika Ilustrowanego” obyczajowa powieść Księżniczka, wydana w 1886 roku.

Zofia Urbanowska często przebywała w Zakopanem (pierwszy jej pobyt miał miejsce w 1890 roku). Owocem tych pobytów była powieść Róża bez kolców, mająca za tło tatrzańską przyrodę i podhalański folklor. Utwór był publikowany w częściach na łamach „Wieczorów Rodzinnych” (1900–1901), wydanie książkowe nastąpiło w 1903 roku^[2] i zostało wznowione nakładem wydawnictwa Książnica-Atlas w roku 1928 w serii „Biblioteka Iskier”.

Na początku XX wieku Urbanowska zamieszkała w Koninie, w dworku będącym poprzednio własnością jej matki^[3]. W 1930 roku władze Konina nadały jej honorowe obywatelstwo tego miasta.

Zmarła 1 stycznia 1939 w Koninie^[4].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[5]
Srebrny Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935)^[6]

Tablica na dworku przy ulicy Obrońców Westerplatte 2 w Koninie

Upamiętnienie

Imię Zofii Urbanowskiej nosi ulica oraz Szkoła Podstawowa nr 1 w Koninie, przed którą stoi pomnik pisarki.

W związku z przypadającą w 2004 roku 155 rocznicą urodzin i 65 rocznicą śmierci pisarki w jej rodzinnym Kowalewku (gmina Rzgów) otwarto Dom Kultury i Muzeum im. Zofii Urbanowskiej.

Twórczość

Ilustracja do Gucia zaczarowanego (rys. Czesław Borys Jankowski, wyd. 1889)

Cudzoziemiec (1883)
Gucio zaczarowany. Powieść dla młodszych dzieci (1884)
Księżniczka (1886)
Atlanta, czyli Przygody młodego chłopca na wyspie tajemniczej opowiedziane w listach wyczytała przez drobnowidz [mikroskop] i przepisała... (1893, z licznemi drzeworytami w tekście i siedmioma ilustracyami Juliana Maszyńskiego)
Wojna w czasie pokoju (1896)
Róża bez kolców. Opowiadanie z niedawnej przeszłości osnute na tle przyrody tatrzańskiej (1903)
Wszechmocni (1908)
Złoty pierścień (1916)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 766.
↑ Zofia Radwańska-Paryska, Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2009-03-24].
↑ Konin. Dworek Zofii Urbanowskiej. nac.gov.pl. [dostęp 2016-12-09].
↑ Zgon ś. p. Zofii Urbanowskiej. „Nowy Dziennik”, s. 2, nr 2 z 2 stycznia 1939.
↑ M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi w zakresie literatury dla młodzieży”.
↑ M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

Bibliografia

Barbara Tylicka, Grzegorz Leszczyński: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003, s. 405. ISBN 83-04-04606-7.
Stanisław Frycie, Marta Ziółkowska-Sobecka, Wioletta Bojda: Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Wyd. II. Piotrków Tryb.: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2007, s. 751–752. ISBN 83-89935-24-4.

Linki zewnętrzne

[SŁ-1] Czy wiesz kto to jest?. Stanisław Łoza (red.). Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 766.

[WET-2] Zofia Radwańska-Paryska, Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2009-03-24].

[3] Konin. Dworek Zofii Urbanowskiej. nac.gov.pl. [dostęp 2016-12-09].

[4] Zgon ś. p. Zofii Urbanowskiej. „Nowy Dziennik”, s. 2, nr 2 z 2 stycznia 1939.

[5] M.P. z 1929 r. nr 276, poz. 638 „za zasługi w zakresie literatury dla młodzieży”.

[6] M.P. z 1935 r. nr 257, poz. 306 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne