Zozym (Wierchowski)

Zozym

Zacharija Wierchowski
Schimnich
Kraj działania	Rosja
Data i miejsce urodzenia	24 marca 1768 Bułowica
Data śmierci	24 października 1833
Miejsce pochówku	Cmentarz Wwiedieński
Wyznanie	prawosławie
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Śluby zakonne	do 1792
Prezbiterat	ok. 1792 (?)

Zozym, imię świeckie Zacharija Wasiljewicz (Bogdanowicz) Wierchowski (ur. 24 marca 1768 w Bułowicy, zm. 24 października 1833 w Pustelni Zozyma, Trójcy Świętej i Smoleńskiej Ikony Matki Bożej "Hodegetria" w powiecie wieriejskim guberni moskiewskiej) – rosyjski mnich prawosławny, święty mnich.

Życiorys

Pochodził z rodziny szlacheckiej o polskich korzeniach. Jego przodek przeszedł na prawosławie w 1654 i równocześnie na służbę carowi rosyjskiemu po zdobyciu Smoleńska przez Rosjan. Ojciec przyszłego mnicha służył w stopniu pułkownika w pułku szlachty smoleńskiej. Matka, Anna Maniewska, również pochodziła z rodziny szlacheckiej. Zacharija Wierchowski był najmłodszym z dziewięciorga dzieci (miał dwóch braci i sześć sióstr). Wykształcenie podstawowe uzyskał w domu rodzinnym^[1]. Następnie razem z braćmi wstąpił do Prieobrażeńskiego Pułku Lejbgwardii. Służbę wojskową zakończył po 1786, po wizycie w Monasterze Płoszczańskim i spotkaniu ze starcem Adrianem, które zrobiło na nim ogromne wrażenie. Latem 1789 był już posłusznikiem w Monasterze Koniewskim, gdzie wypiekał prosfory i był sługą cerkiewnym. Przed 1792 złożył wieczyste śluby mnisze przed starcem Adrianem, przyjmując imię zakonne Zozym na cześć świętego mnicha Zozyma Sołowieckiego. Prowadził surowe życie zakonne pod kierunkiem starców Adriana i Bazyliszka. W 1799, gdy Adrian zrezygnował z kierowania monasterem, razem z Bazyliszkiem wyjechał z Koniewca. Mnisi bez powodzenia próbowali przenieść się na Athos, ostatecznie porzucili ten zamiar i postanowili utworzyć nowy skit. Przez pewien czas mieszkali w Ławrze Pieczerskiej, następnie podróżowali na Krym, Kaukaz Północny, do Taganrogu, Astrachania, Kazania i na Ural. Za zgodą arcybiskupa tobolskiego i syberyjskiego Warłaama osiedlili się w 1800 na terytorium kierowanej przez niego administratury. Przeżyli dwadzieścia lat w osobnych celach, spotykając się i rozmawiając jedynie w soboty, niedziele i święta. Dopiero po tym czasie zaczęli przyjmować w swoich pustelniach osoby świeckie. Ok. 1820 pod kierunkiem Zozyma i Bazyliszka zaczęła powstawać żeńska wspólnota zakonna w Sidorowce, przeniesiona następnie do Turińska, do zabudowań zlikwidowanego wcześniej klasztoru męskiego. Zozym nadal opiekował się mniszkami, opracował ustrój wewnętrzny monasteru oparty na regule św. Bazylego Wielkiego. W 1823 udał się do Petersburga, by uzyskać w Świątobliwym Synodzie Rządzącym akceptację dla opracowanej reguły^[1].

W założonym przez Zozyma monasterze doszło do konfliktu wewnętrznego, w rezultacie którego dwie mniszki złożyły na mnicha skargę, oskarżając go o ukrytą przynależność do staroobrzędowców, marnotrawienie funduszy monasterskich i złe traktowanie mieszkanek klasztoru. Synod uznał te twierdzenia za wiarygodne i nakazał mnichowi opuszczenie wspólnoty. Zozym przybył do Moskwy za zgodą metropolity moskiewskiego Filareta, który nie wierzył w jego winę, zamieszkał w Monasterze Czudowskim. Wkrótce dołączyły do niego mniszki z Turińska, które również popierały go w zaistniałym wcześniej sporze. W 1826 dzięki darowi M. Bachmietjewej i za zgodą metropolity Filareta mnich Zozym otworzył kolejny monaster żeński, którego patronką została Smoleńska Ikona Matki Bożej. Sam zamieszkał w jego okolicy w pustelni; pięć dni w tygodni zachowywał ścisłe milczenie, uczestniczył w monasterskich nabożeństwach jedynie w soboty i niedziele. W tym czasie złożył śluby mnisze wielkiej schimy^[1]. Zmarł w 1833 i został pochowany na terenie monasteru, nad jego grobem wzniesiono następnie cerkiew Trójcy Świętej^[1].

Informacje o życiu Zozyma pochodzą z życiorysu spisanego przez jego bratanicę ihumenię Wierę (Wierchowską), jego duchową uczennicę i pierwszą przełożoną otwartej przez niego pustelni^[1].

Kult

Nieformalny kult mnicha Zozyma pojawił się natychmiast po jego śmierci. W latach 80. XIX w. ogłoszono odsłonięcie jego nierozłożonego ciała. Szczątki duchownego nadal znajdowały się w sarkofagu w cerkwi Trójcy Świętej w monasterze. Zostały z niego wyniesione przed 1930, gdyż w latach 30. XX wieku władze radzieckie zmieniły świątynię w klub. Poszukiwania relikwii po reaktywowaniu wspólnoty w 1999 nie dały rezultatów^[1]. Kultem otoczone było również źródełko na miejscu dawnej pustelni Zozyma^[1].

Kanonizowany w 1999 jako święty czczony lokalnie (w eparchii moskiewskiej) w 1999, w 2004 razem z mnichem Bazyliszkiem został zaliczony do świętych mnichów czczonych w całym Rosyjskim Kościele Prawosławnym. Szczególny wymiar ma jego kult w eparchiach moskiewskiej i briańskiej, gdzie zaliczono go do soborów świętych związanych z danym regionem^[1].

W literaturze

Zozym był jednym z pierwowzorów postaci starca o tym samym imieniu, bohatera powieści Fiodora Dostojewskiego Bracia Karamazow (w polskim przekładzie występuje pod oryginalnym cerkiewnosłowiańskim imieniem Zosima)^[1].

Przypisy