Zwój skrzydłowo-podniebienny

Zwój skrzydłowo-podniebienny prawy wraz z gałęziami, widoczny jako małe zgrubienie w tylno-górnej części jamy nosowej. Bardziej ku tyłowi i górze widoczny zwój troisty Gassera n. trójdzielnego

Zwój skrzydłowo-podniebienny (łac. ganglion pterygopalatinum) (lub zwój Meckela) zwój przywspółczulny, związany z nerwem szczękowym. Położony jest w dole skrzydłowo-podniebiennym. Położony jest zwykle pomiędzy otworem klinowo-podniebiennym a nerwem szczękowym. Do przodu od niego biegnie tętnica klinowo-podniebienna. Posiada on trzy korzenie (gałęzie) doprowadzające:

• Korzeń czuciowy (łac. radix sensitivus) - utworzony jest przez nerwy skrzydłowo-podniebienne (od nerwu szczękowego). Przechodzą one przez zwój tranzytem - bez przełączenia.
• Korzeń przywspółczulny (łac. radix parasympathicus) - jest utworzony przez włókna n. skalistego większego, docierające do zwoju za pośrednictwem nerwu Widiusza. Następuje tam przełączenie, z którego odchodzą gałęzie odprowadzające zwoju.
• Korzeń współczulny (łac. radix sympathicus) utworzony jest przez włókna nerwu skalistego głębokiego (łac. nervus petrosus profundus) ze splotu szyjno-tętniczego wewnętrznego. Podobnie jak w przypadku korzenia przywspółczulnego włókna docierają do zwoju za pośrednictwem nerwu Widiusza.

Gałęzie odprowadzające zwoju skrzydłowo-podniebiennego:

• gałęzie nosowe tylne (łac. rami nasales posteriores) - zaopatrują błonę śluzową małżowiny nosowej górnej, środkowej oraz dolnej, zatoki klinowej, zatoki szczękowej, nozdrzy tylnych, przegrody nosa i części nosowej gardła. Gałęzie te wchodzą do jamy nosowej przez otwór klinowo-podniebienny. Jedna z gałęzi nosowych tylnych jest nieco dłuższa od pozostałych i nosi nazwę nerwu nosowo-podniebiennego (nerw Scarpaego). Biegnie on po przegrodzie nosa ku przodowi i dołowi, dochodząc do kanału przysiecznego. Zespala się tam z n. nosowo-podniebiennym drugiej strony tworząc nerw przysieczny (łac. nervus incisivus). W kanale przysiecznym nerw przysieczny zespala się z nerwem podniebiennym większym zaopatrując przednią część błony śluzowej podniebienia do linii łączącej oba kły. Gałęzie nosowe tylne biorą udział w unerwieniu czuciowym błony śluzowej jam nosa i częściowo zatok przynosowych oraz autonomicznym gruczołów błony śluzowej tego obszaru wraz z naczyniami jamistymi położonymi w jamie nosa.
• nerwy podniebienne (łac. nervi palatini). Biegną one ku dołowi, następnie dzielą się na:

• • n. podniebienny większy (łac. n. palatinus major) parzysty nerw przechodzący przez otwór podniebienny większy, zaopatrujący czuciowo i autonomicznie błonę śluzową podniebienia twardego.
  • nerwy podniebienne mniejsze (łac. nn. palatini minores , które przechodzą przez otwór podniebienny mniejszy (parzysty) zaopatrując czuciowo i autonomicznie błonę śluzową podniebienia miękkiego, migdałki podniebienne
• gałąź gardłowa (łac. ramus pharyngeus) biegnie ku górze i do tyłu rozgałęziając się pod drodze. Dociera do sklepienia gardła. Unerwia część nosową gardła czuciowo oraz autonomicznie gruczoły błony śluzowej.
• gałęzie oczodołowe (łac. rami orbitales) przez szczelinę oczodołową dolną dostają się do oczodołu po drodze unerwiają pochewkę nerwu wzrokowego a dalej przechodząc przez otwory sitowe dostają się do błędnika sitowego unerwiając komórki sitowe i zatokę klinową.

Zespolenia

Gałązki zwoju skrzydłowo-podniebiennego biorą także pośrednio udział w unerwieniu przywspółczulnym (wydzielniczym) gruczołu łzowego. Zespolenie to biegnie drogą nn. skrzydłowo-podniebiennych łączących się z n. jarzmowym (n. zygomaticus), który następnie łączy się z dolną gałęzią nerwu łzowego. To połączenie obu nerwów nosi nazwę gałęzi łączącej z nerwem jarzmowym (łac. ramus communicans cum nervo zygomatico).

Klinika

Jedną z patologii dotykających zwój skrzydłowo-podniebienny jest neuralgia Sludera, zwana inaczej neuralgią klinowo-podniebienną (łac. neuralgia sphenopalatina) lub zespołem Sludera. Schorzenie to jest rzadkie i towarzyszy procesom toczącym się w sąsiedztwie zwoju lub drażniącym splot tętnicy szczękowej. Objawy:

• napadowy ból o charakterze kauzalgii obejmujący skrzydełko nosa, usta i okolicę oczodołu
• intensywne łzawienie, wodnisty katar, metaliczny smak na języku w zakresie przednich 2/3 zwykle poprzedzają atak bólowy.

Napady bólowe mogą powtarzać się 2-3 razy dziennie.

Piśmiennictwo

• A. Bochenek, M. Reicher Anatomia człowieka. tom V. PZWL, Warszawa 1989. ​ISBN 83-200-1230-9​
• Otolaryngologia kliniczna. red. A. Zakrzewski. PZWL. Warszawa 1981. ​ISBN 83-200-0326-1​