Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska

Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska – organizacja studencka o silnej orientacji narodowej, będąca największą organizacją akademicką w II Rzeczypospolitej.

Historia

W dniach 25–26 marca 1922 roku odbył się Zjazd Narodowego Związku Młodzieży Akademickiej, który ujednolicił strukturę powstałego 17 XII 1919 r. Związku i przybrał nazwę Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska. Prezesem Honorowym wybrano Romana Dmowskiego.

Młodzież Wszechpolska posiadała koła we wszystkich ośrodkach akademickich: pierwotnie w Warszawie, Poznaniu, Lwowie, Krakowie, Wilnie, także w Lublinie 30 XII 1919[1], i od 1930 roku w Cieszynie.

Młodzież Wszechpolska stanowiła największą i najliczniejszą organizację akademicką. Sytuacja ta zmieniła się w 1934 wraz z powstaniem ONR. Znaczna część członków MW przeszła do lokalnych sekcji ONR, co spowodowało likwidację większości kół Młodzieży Wszechpolskiej (w tym na rok koła w Warszawie). Po 1934 Młodzież Wszechpolska stała się de facto młodzieżową przybudówką Stronnictwa Narodowego.

Do najbardziej znanych działaczy Młodzieży Wszechpolskiej przed wojną należeli: Wiesław Chrzanowski, Jan Mosdorf, Jan Matłachowski, Andrzej Stelmachowski.

Struktury Młodzieży Wszechpolskiej przestały istnieć wraz z wybuchem II wojny światowej.

Do tradycji przedwojennego Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska odwołuje się dzisiaj, założona w 1989 roku Młodzież Wszechpolska.

Struktura organizacyjna

Młodzieżą Wszechpolską zarządzały dwie struktury kierownicze: jawna i tajna. Decydującą rolę odgrywało kierownictwo tajne, pozostające w konspiracji. W skład utajnionej struktury kierowniczej wchodziła ogólnopolska Liga Narodowa oraz związana z ośrodkami akademickimi: organizacja „Zet” i jej przybudówka „Orzeł Biały”. Kluczowe decyzje (sprawy personalne, akcje polityczne) zależały od członków „Zetu” (5–10 starszych studentów), natomiast „Orzeł Biały” zajmował się działalnością bratniacką, korporacyjną i samopomocą naukową. Władzę w lokalnych grupach „Zetu” sprawował komisarz. Całą tajną organizacją kierował komisarz ogólnopolski[2].

Działalność

Przymiotnik „wszechpolska” wyrażał dążenie do zjednoczenia i połączenia w jedną całość wszystkich ziem polskich, akcentował więź narodową i równy status wszystkich obywateli narodowości polskiej – niezależnie od ich pochodzenia społecznego i poziomu zamożności. W okresie międzywojennym członkowie Młodzieży Wszechpolskiej czynnie uczestniczyli w życiu akademickim stając na czele wielu organizacji studenckich, m.in.: Bratnich Pomocy, Kół Naukowych, Korporacji Akademickich i Samorządu Akademickiego (Naczelny Komitet Akademicki) uczestniczyli w obronie autonomii uczelni wyższych przed centralistycznymi dążeniami władz sanacyjnych, walczyli o obniżkę opłat za studia.

Od 1934 organizacja wydawała pismo Akademik Polski, a od 1937 Wszechpolaka.

Członkowie organizacji opowiadali się także za bojkotem ekonomicznym Żydów i ograniczeniem ich dostępu do studiów wyższych (numerus clausus), bądź całkowitym usunięciem ich z uczelni (numerus nullus). Członkowie tej organizacji przeforsowali wprowadzenie na uczelniach tzw. getta ławkowego, a także organizowali uliczne bojówki prześladujące Żydów i ich sklepy.

Działalność podczas okupacji

Podczas II wojny światowej wszechpolacy walczyli w szeregach Armii Krajowej i Narodowych Sił Zbrojnych.

W grudniu 1943 roku doszło do porozumienia pomiędzy konspiracyjnym SN a Grupą „Szańca” w sprawie stworzenia jednolitych struktur młodzieżowych. Zgodnie z nim w lutym 1944 w Warszawie utworzono konspiracyjną Młodzież Wszechpolską na czele której stanął Tadeusz Łabędzki. Wznowiono także wydawanie Wszechpolaka. Konspiracyjna MW w Warszawie liczyła około 120 członków, w tym 25 kobiet. Jej struktury przestały istnieć z chwilą wybuchu powstania warszawskiego.

Próba odbudowy i rozbicie w Polsce Ludowej

Na przełomie marca i kwietnia 1945 w Warszawie odbył się zjazd podczas którego zdecydowano się na reaktywację Młodzieży Wszechpolskiej w antykomunistycznej konspiracji. Nowo reaktywowana organizacja posiadała wspólną radę naczelną z Młodzieżą Wielkiej Polski, nie wybrano jednak prezesa. Ponownie wznowiono również wydawanie Wszechpolaka. Rozpoczęto tworzenie struktur w Warszawie, Krakowie, Lublinie, Gdańsku i Gliwicach.

Na przełomie 1945 i 1946 rozbita przez komunistyczne władze Polski. Wielu działaczy skazano na śmierć w procesach pokazowych (m.in. Tadeusz Łabędzki w 1946 zamordowany w czasie śledztwa przez funkcjonariusza MBP Adama Humera).

Prezesi Rady Naczelnej

Okręg Małopolski Młodzieży Wszechpolskiej

Okręg Małopolski/Krakowski Młodzieży Wszechpolskiej to terenowy oddział organizacji o tradycjach sięgających roku 1922, kiedy na jego czele stali m.in. Klaudiusz Hrabyk i Tadeusz Bielecki.

Prezesi oddziału

Okręg Wielkopolski Młodzieży Wszechpolskiej

Prezesi oddziału

Członkowie

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Rafał Dobrowolski, „Akademicka młodzież obozu narodowego w Lublinie w latach 1919–1939, Toruń 2006, Tenże, Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska” – rys historyczny, [w:] Narodowa Demokracja XIX–XXI wiek. Koncepcje – Ludzie – Działalność, red. T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2008.
  2. ↑ W. Muszyński, Z dziejów Stronnictwa Narodowego (1928–1947), „Biuletyn IPN” 2007 nr 8–9(79–80), s. 33 lub: http://ipn.gov.pl/download.php?s=1&id=10952 (s. 35).

Bibliografia

  • Marek Jan Chodakiewicz, Jolanta Mysiakowska-Muszyńska, Wojciech Jerzy Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2015, ISBN 978-83-7785-747-2, OCLC 932184066.
  • J. Rabski, Na drodze walki o duszę młodego pokolenia (Warszawa: Drukarnia Artystyczna, 1936).
  • J. Misztal, Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska 1922–1939 (Krzeszowice: Dom Wydawniczy „Ostoja”, 2012).
  • D. Jarosz, „Młodzież Wszechpolska 1922–1926. Główne kierunki działalności i oblicze ideowo – wychowawcze”, [w:] Studia i szkice z dziejów najnowszych (red.) M. Tanty (Warszawa: COMSNP, 1989).
  • L. Kulińska, Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska” i „Młodzież Wielkiej Polski”, w latach 1922–1947 (Kraków: Abrys, 2000).
  • R. Dobrowolski, „Związek Akademicki „Młodzież Wszechpolska” – rys historyczny”, [w:] Narodowa Demokracja XIX–XXI wiek. Koncepcje – ludzie – działalność (red.) T. Sikorski, A. Wątor (wyd. 1. Szczecin: Zapol, 2008); (wyd. 2 Toruń: Adam Marszałek, 2012, t. 2).
  • J. Misztal, „Działalność Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska na terenie miasta Warszawy w okresie międzywojennym – zarys problematyki”, [w:] Organizacje młodzieżowe w XX wieku. Struktury, ideologia, działalność (red.) P. Tomaszewski, M. Wołos (Toruń: Adam Marszałek 2005).
  • K. A. Tyszka, „Związki młodzieży narodowej. Rys historyczny procesu powstawania Młodzieży Wszechpolskiej w Warszawie”, Glaukopis, nr 4 (2006).
  • H. Lisiak, „Działalność Młodzieży Wszechpolskiej w Poznaniu w latach 1931–1939”, [w:] Organizacje młodzieżowe w XX wieku. Struktury, ideologia, działalność (red.) P. Tomaszewski, M. Wołos (Toruń: Adam Marszałek 2005).
  • D. Pater, „Polityka przełomu. Działalność Obozu Narodowo-Radykalnego w środowisku Poznania w latach 1934–1939”, [w:] Narodowa Demokracja XIX–XXI wiek. Koncepcje – ludzie – działalność (red.) T. Sikorski, A. Wątor (wyd. 1. Szczecin: Zapol, 2008); (wyd. 2 Toruń: Adam Marszałek, 2012, t. 2)
  • T. Kisiel, „Związek Akademicki Młodzież Wszechpolska w dwudziestoleciu międzywojennym na przykładzie koła krakowskiego”, [w:] Na drodze do Wielkiej Polski. Tradycje polskiej myśli narodowej (red.) Ł. Wiater (Kraków: Rada Kół Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego 2012).
  • R. Dobrowolski, Akademicka młodzież obozu narodowego w Lublinie w latach 1919–1939 (Toruń: Adam Marszałek, 2006).
  • R. Dobrowolski, „Młodzież narodowa na KUL – wybrane zagadnienia”, [w:] Rzeczpospolita akademicka. Działalność młodzieży studenckiej na KUL-u w II Rzeczpospolitej (red.) M. Ryba (Lublin: KUL, 2010).
  • J. Wawrzykow, „Lwowska Młodzież Wszechpolska”, „Glaukopis”, nr 5–6 (2006).
  • J. Misztal, „Miejsce Polski w Europie Środkowo-Wschodniej w myśli politycznej i działalności Związku Akademickiego „Młodzież Wszechpolska” w okresie międzywojennym – zarys problematyki”, [w:] Polska między Wschodem a Zachodem, t. 1 (red.) A. Szczepańska, H. Walczak, A. Wątor (Toruń: Adam Marszałek, 2008).
  • T. Kenar, „Geneza ‘Szańca Bolesławów’. Myśl zachodnia w ideologii Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska 1922–1939”, [w:] Obóz narodowy w obliczu dwóch totalitaryzmów (red.) R. Sierchuła (Warszawa: IPN, 2010).
  • R. Dobrowolski, „Rola i zadania młodzieży studenckiej w życiu społeczno-politycznym II Rzeczpospolitej. Na kanwie rozważań ideowo-programowych Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska”, „Glaukopis” nr 35 (2017)
  • R. Dobrowolski, W. J. Muszyński, „Szczerbiec Chrobrego i symbolika polskiego ruchu narodowego w latach 1926–1939”, „Glaukopis” nr 23/24 (2011/2012)