Związek Ludności Narodowości Śląskiej

Związek Ludności Narodowości Śląskiej – organizacja grupująca osoby deklarujące przynależność do narodowości śląskiej. Powstała w 1996 roku. Od tego czasu bezskutecznie prowadzi starania o rejestrację. W latach 1997–2004 pracami Komitetu Założycielskiego kierowali Jerzy Gorzelik, Rudolf Kołodziejczyk i Erwin Sowa. Od 2004 (decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu) na czele Komitetu Założycielskiego stoją Andrzej Roczniok, Rudolf Kołodziejczyk i Erwin Sowa.

Rejestracja

Wniosek o rejestrację był złożony w 1996 roku. Mimo wielu prób związek nie został wpisany w KRS do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej. W kolejnych wnioskach i wersjach statutu sądy wykazują fragmenty sprzeczne z polskim stanem prawnym[1]. W szczególności w orzeczeniach sądów kwestionowane jest sformułowanie „narodowość śląska”, w opinii sądów naruszające konstytucyjną zasadę równości wszystkich obywateli wobec prawa mogące służyć zwolnieniu organizacji z wymogu przekroczenia pięcioprocentowego progu wyborczego w wyborach parlamentarnych, na podstawie przepisów o mniejszościach narodowych kosztem innych organizacji.

W lipcu 2006 Sąd Okręgowy w Katowicach rozpatrzył odmownie wniosek komitetu założycielskiemu ZLNŚ, o rejestrację pod nazwą Związek Ludności Narodowości Śląskiej – Stowarzyszenie Osób Deklarujących Przynależność do Narodowości Śląskiej, potwierdzając odmowną decyzję katowickiego sądu rejonowego z kwietnia 2006. Zdaniem sądu, rejestrację związku pod taką nazwą należałoby rozumieć jako akceptację istnienia narodowości śląskiej, a taka prawnie nie istnieje[2]. Założyciele ZLNŚ zapewnili wówczas, że nie chodzi im o przywileje wyborcze, ponieważ żądają respektowania prawa zrzeszania się osób o podobnych poglądach.

Z tych powodów związek ponownie starał się o zarejestrowanie, tym razem pod zmienioną nazwą: Związek Ludności Narodowości Śląskiej – Stowarzyszenia Osób Deklarujących Przynależność do Narodowości Śląskiej. Polskie sądy ponownie odmówiły rejestracji związku, z podobnych powodów co poprzednio (brak prawnie uregulowanego statusu „narodowości śląskiej”). 17 listopada 2007 związek ponownie złożył skargę do trybunału w Strasburgu[2]. Według ZLNŚ, decyzje polskich sądów naruszają prawo do stowarzyszania się, oraz świadczą o dyskryminacji ze względu na pochodzenie etniczne. Polskie sądy podtrzymują swoje wcześniejsze stanowisko, że zarejestrowanie stowarzyszenia o takiej nazwie byłoby jednoznaczne z uznaniem narodowości śląskiej, a taka prawnie nie istnieje – stanowisko polskie w kwestii możliwości naruszenia ordynacji wyborczej potwierdziło wcześniejsze orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 17 lutego 2004. Trybunał nie rozstrzygał kwestii narodowości śląskiej. Trzech sędziów zgłosiło zdanie odrębne[3].

Cele

  1. Rozbudzanie i ugruntowywanie świadomości narodowej Ślązaków.
  2. Odrodzenie kultury śląskiej.
  3. Propagowanie wiedzy o Śląsku.
  4. Ochrona praw etnicznych osób deklarujących przynależność do narodowości śląskiej.
  5. Opieka socjalna nad członkami Związku.

Władze

Komitet Założycielski, który prowadzą Andrzej Roczniok (prowajder), Rudolf Kołodziejczyk i Erwin Sowa. Niektóre oficjalne pisma ZLNŚ sygnowali (obok Rocznioka) również dwaj inni członkowie Komitetu Założycielskiego Dariusz Jerczyński (autor kilku prac historycznych, do których punktu widzenia odwołuje się ZLNŚ) i Grzegorz Kozubek.

Pierwszy Komitet Założycielski, funkcjonujący od roku 1996 do decyzji Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu z roku 2004, tworzyli: Jerzy Gorzelik (pełnomocnik), Rudolf Kołodziejczyk oraz Erwin Sowa.

Nowy Komitet Założycielski zrezygnował z paragrafu 30 w statucie ZLNŚ, który definiował stowarzyszenie jako organizację śląskiej mniejszości narodowej.

Postrzeganie społeczne ZLNŚ przez mieszkańców Śląska

We wrześniu 1997 roku, a zatem w okresie między utworzeniem Związku a odmową jego zarejestrowania, przeprowadzono w ówczesnym województwie katowickim badania demoskopowe na reprezentatywnej próbie 1000 dorosłych mieszkańców na temat „Kraj i region a Unia Europejska”. Trzy z nich dotyczyły stosunku do Związku Ludności Narodowości Śląskiej. 52% respondentów było przeciwnych rejestracji, 28% poparło dążenia ZLNŚ, a 20% nie miało w tej sprawie zdania[4].

Spór wokół nazwy Auschwitz-Birkenau

Kontrowersje wzbudził list Związku Ludności Narodowości Śląskiej do UNESCO[5] z 2007, w którym proszono by nie uwzględniono wniosku polskich władz w sprawie zmiany nazwy obozu koncentracyjnego na „Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady 1940-45”[6]. Andrzej Roczniok użył w nim kilkukrotnie kontrowersyjnego zwrotu „polskie obozy koncentracyjne”, stwierdzając również iż w latach 1945–1948 na obszarze dawnego obozu nazistowskiego utworzono obozy, w których przetrzymywano m.in. Ślązaków, jeńców wojennych i osoby uznane za Niemców (jako wpisanych do I i II kategorii volkslisty)[7]. Podkreślono, iż w obozach tych z powodu głodu i chorób zginęło tysiące Ślązaków. Zwrócono również uwagę na szczególne znaczenie Auschwitz dla Ślązaków, których wywożono od stycznia 1945 do ZSRR (szacunkowo przymusowo wywieziono ok. 90 tys.). Zdaniem ZLNŚ, wyrażonym w liście, proponowana zmiana jest próbą zamazania części tragicznej historii Auschwitz i lekceważeniem tragedii części ofiar[5]. Jak stwierdził ZLNŚ, celem wystosowanego listu było zwrócenie uwagi na tragedię m.in. Ślązaków, która rozegrała się po roku 1945[5]. Stanowisko to jest zbieżne z ustaleniami niektórych historyków zajmujących się dziejami Śląska, którzy piszą, że w komunistycznych obozach (1945–1948), zarządzanych przez władze sowieckie lub polskie, zmarło wskutek chorób i wycieńczenia lub wręcz zostało bestialsko wymordowanych od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy Ślązaków, w tym kobiet i dzieci, a nawet niemowląt[8].

Działania ZLNŚ, którego stanowisko w tej sprawie określono w liście do UNESCO, podpisanym przez Andrzeja Rocznioka i Dariusza Jerczyńskiego, wywołały publiczną dyskusję związaną zwłaszcza z użytym w liście ahistorycznym sformułowaniem „polskie obozy koncentracyjne”, przeciwko któremu protestuje polski rząd – postrzeganym jako określenie fałszywe i dezinformujące, oraz bulwersujące z tego powodu Polaków[9]. List wywołał protest niektórych czołowych postaci świata politycznego, m.in. byłego więźnia Auschwitz Władysława Bartoszewskiego, który stwierdził iż „nie można krzywdy tysięcy i śmierć kilkuset traktować tak samo jak zamordowanie milionów w ramach zaplanowanej polityki państwa”[10]. List skrytykował także ówczesny Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Kazimierz Ujazdowski, który stwierdził iż działania ZLNŚ są „skandalem i uderzeniem w prawdę historyczną oraz pamięć o ofiarach zamordowanych w niemieckim obozie zagłady”[5]. Również zdaniem IPN-u nazwa „polskie obozy koncentracyjne” nie odpowiada prawdzie historycznej, ponieważ obiekty te były zakładane przez władze sowieckie i nadzorowane przez NKWD oraz stworzony pod ich kontrolą komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa[7], kiedy PRL nie była państwem suwerennym[11].

Wniosek ZLNŚ nie został uwzględniony przez UNESCO, natomiast przyczynił się do skupienia większej uwagi opinii publicznej na problem funkcjonowania na terenie byłych obozów nazistowskich po styczniu 1945, co najmniej 4 obozów koncentracyjnych w których przetrzymywano m.in. Ślązaków.

Rejestracja „języka śląskiego”

ZLNŚ był wnioskodawcą rejestracji etnolektu śląskiego jako języka i wpisu na listę języków organizacji SIL International.

ZLNŚ prowadzi także od 2003 r. wydawnictwo Narodowa Oficyna Śląska, które wydało ponad 80 pozycji o Śląsku i po śląsku oraz wydaje miesięcznik „Ślůnsko Nacyjo”.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ odmowa wpisu. rops.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)]. – Orzeczenie Sądu Rejonowego w Katowicach z dnia 8 marca 2005 opublikowane na stronie https://web.archive.org/web/20080102162020/http://zlns.republika.pl/index.htm
  2. ↑ a b Stowarzyszenie Ślązaków znów skarży się do Strasburga, gazeta.pl [zarchiwizowane 2016-04-09].
  3. ↑ Bartłomiej Świderek: Sprawa ZLNŚ. RAŚ, 2004.
  4. ↑ Leszek A. Gruszewski "Problem narodowości śląskiej w opinii mieszkańców województwa katowickiego" [w:] "Badania nad sytuacją mniejszości niemieckiej na Śląsku po 1989 roku", Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, str. 108–113, ISBN 83-226-0854-3
  5. ↑ a b c d cheko, PAP. ZLNŚ do UNESCO w sprawie nazwy obozu Auchwitz-Birkenau. „Gazeta Wyborcza”, 2007-05-05. Agora SA. [dostęp 2015-02-08]. (pol.). 
  6. ↑ Obóz był nazistowski i stalinowski?.
  7. ↑ a b Były polskie obozy koncentracyjne – uważa lider Ruchu Autonomii Śląska. 06.06.2005.
  8. ↑ Tematykę obozów, w których po 1945 przetrzymywano m.in. Ślązaków, poruszają m.in. Günter Gruschka („Zgoda – miejsce grozy”, Gliwice, 1998), John Sack („Oko za oko”, Gliwice, 1995) oraz Dariusz Jerczyński („Historia Narodu Śląskiego”, wyd. II, Zabrze, 2006)
  9. ↑ Spór o nazwę obozu w Oświęcimiu. 12.04.2006.
  10. ↑ Obóz koncentracyjny tylko nazistowski i niemiecki. 22.02.2007.
  11. ↑ Przegląd mediów IPN. IPN, 20.03.2006.

Linki zewnętrzne