Związek Młodzieży Polskiej „Zet”

Związek Młodzieży Polskiej „Zet” (ZMP „Zet”, „Zet”) – konspiracyjna organizacja polskiej młodzieży akademickiej działająca w trzech zaborach.

Historia

14 stycznia 1887 – zjazd założycielski w Krakowie zorganizowany przez Zygmunta Balickiego
1888 – podporządkowanie Lidze Polskiej
17 kwietnia 1894 – rozbicie organizacji. Po wielkiej manifestacji patriotycznej zwanej ,,kilińszczyzną" (od nazwiska Jana Kilińskiego), zorganizowanej w setną rocznicę insurekcji warszawskiej aresztowano całe grupy warszawskiej młodzieży
1898 – reaktywowanie i podporządkowanie Lidze Narodowej
1909 – zerwanie z Ligą Narodową. Część działaczy utworzyła Zarzewie, inni w 1911 tzw. nowy Zet
1908–1914 – uczestnictwo członków Zet-u w polskich organizacjach wojskowo-niepodległościowych
1914–1918 – uczestnictwo członków Zet-u w Legionach Polskich

dążenie do niepodległości Polski
działanie na gruncie sprawiedliwości politycznej, narodowej i społecznej
tolerancja wobec innych narodowości i wyznań, pod warunkiem, iż uznają one naczelną zasadę niepodległości i jedności Polski
szerzenie oświaty i kultury wśród ludu wiejskiego i miejskiego
cel bezpośredni: stworzenie przez czas studiów uniwersyteckich twardej szkoły charakterów, zaprawionych do późniejszego życia obywatelskiego

Stosowano strukturę trzystopniową. Stopień niższy nie wiedział o istnieniu wyższego:

koledzy – wszyscy członkowie organizacji, na czele których stał starszy kolega
towarzysze – część wybitniejszych kolegów kierowana przez starszego towarzysza
bracia – najwybitniejsi z towarzyszy
centralizacja – najwyższy organ związku. Jeden członek Centralizacji był jawny dla wszystkich.

Powstawały we wszystkich ważniejszych uczelniach, w których uczyła się polska młodzież:

Centralizacja mieściła się najpierw w Zurychu, a potem w Warszawie.