Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej

Drugi numer miesięcznika ZNMS „Płomienie” z grudnia 1946 z artykułem Jana Strzeleckiego rozpoczynającym dyskusję o „humanizmie socjalistycznym”

Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (ZNMS) – istniejąca w latach 1917–1948 oraz na emigracji w latach 1946–1952 organizacja młodzieży studenckiej założona przez działaczy socjalistycznych.

Historia

Początkowo istniały jedynie uczelniane koła, ale w maju 1922, na zjeździe kół z Warszawy, Krakowa, Lwowa i Lublina utworzono jeden ogólnokrajowy Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (Akademickiej). Początkowo Związek zrzeszał młodzież lewicową różnych orientacji ideowych, jednak w 1923 w łonie związku doszło do rozłamu, w wyniku którego powstał odrębny komunistyczny Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”. Niebawem do ZNMS przystąpili członkowie Sekcji Akademickiej PPS oraz środowiska Poznania i Wilna.

Najwyższą władzą ZNMS był Zjazd (odbyło się ich osiem), który wybierał Komitet Wykonawczy, Komisję Rewizyjną i Sąd Koleżeński. Przewodniczącymi Komitetu Wykonawczego byli kolejno: Lucyna Woliniewska (1917^[1]–1925), Zygmunt Kopankiewicz, Zbigniew Mitzner i Włodzimierz Kaczanowski (1936–1938).

Jan Pokorski, działacz ZNTM

.

Związek wydawał pisma „Głos Niezależny” (1921–1928), miesięcznik „Płomienie” (1931–1933) oraz dodatki do „Robotnika” – „Walka Młodych” (1937–1938), „Akademik Socjalista” (1937–1939). „Płomienie” skupiły wokół siebie czołowych warszawskich aktywistów ZNMS. I tak jego redaktorami byli kolejno Jan Pokorski, Zbigniew Mitzner i Kazimierz Olszewski, w skład redakcji wchodzili m.in. Aniela Bełzówna, Jerzy Cesarski, Wacław Czarnecki i Władysław Pietrzykowski, zaś duszą pisma był Ludwik Winterok^[2].

5-6 stycznia 1929 w Krakowie obradował V Zjazd ZNMS, który przyjął nową deklaracje ideową sytuującą organizację na lewym skrzydle Socjalistycznej Międzynarodówki Robotniczej^[3].

ZNMS został rozwiązany przez władze administracyjne w 1938. W miejsce rozwiązanego ZNMS powołano Sekcję Akademicką PPS.

Podczas okupacji członkowie ZNMS utworzyli konspiracyjną organizację „Gwardia” oraz grupę młodzieży socjalistycznej „Płomienie” a także Socjalistyczną Organizację Bojową.

Związek odtworzony został październiku 1945, gdy Koło Akademickie OM TUR w Krakowie przyjęło nazwę ZNMS. Tą samą decyzję podjęło Koło Akademickie OM TUR we Wrocławiu. W marcu 1946 na konferencji ogólnokrajowej kół akademickich podjęto decyzję o odtworzeniu ogólnokrajowej organizacji.

I Zjazd ZNMS odbył się w dniach 28-29 kwietnia 1946. Przewodniczącym Komitetu Wykonawczego wybrano: Jana Strzeleckiego, wiceprzewodniczącym Krzysztofa Dunin-Wąsowicza, Grzegorza Kaciczaka, Bożydara Saloniego, Tombak, sekretarzem generalnym Joannę Ciubową, skarbnikiem Macieja Webera, przedstawiciela koła seniorów Jana Topińskiego. Na II Zjeździe ZNMS w kwietniu 1947 organizacją kierował Komitet Wykonawczy w składzie: Jan Strzelecki – przewodniczący, Maciej Weber, J.Waśniewski, J.Tombak, Płóciennik i Wijata – wiceprzewodniczący, Edward Hałoń – sekretarz generalny, Krystyna Cała – drugi sekretarz, Krogukec – skarbnik, Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Sylwester Zawadzki – członkowie prezydium^[4].

Na III Zjeździe ZNMS w marcu 1948 przewodniczącym Komitetu Wykonawczego został Sylwester Zawadzki, zaś sekretarzem Andrzej Munk. W chwili reaktywowania w 1945 liczył 653 członków, już w 1947 liczył ok. 2 tys. osób, zaś w marcu 1948 ZNMS liczył 5600 członków. Pismem ZNMS był miesięcznik „Płomienie”. W lipcu 1948 ZNMS włączono do Związku Akademickiego Młodzieży Polskiej.

Od 1948 działał w Wielkiej Brytanii Związek Niezależnej Akademickiej Młodzieży Socjalistycznej, nawiązujący do przedwojennego ZNMS. Pierwszym przewodniczącym był Władysław Baszkiewicz, zaś od 1951 do lipca 1952 Stefan Nędzyński. Od 1949 organizacja wydawała pismo „Poglądy”. ZNAMS wchodził w skład Komitetu Koordynacyjnego Polskich Politycznych Organizacji Młodzieżowych. Była też członkiem National Association of Labour Students Organizations. Działalność organizacji stopniowo zanikła na przełomie 1952/1953.

Przypisy

Bibliografia

• Woliniewska L., Pierwsze lata Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, w: PPS. Wspomnienia z lat 1918-1939, Tom II, Warszawa 1987 ISBN 83-05-11291-8
• Zbigniew Szczygielski, Polska Partia Socjalistyczna i związane z nią organizacje w okresie II Rzeczypospolitej. Informator, Warszawa 1995
• Anna Siwiki, PPS na emigracji w latach 1945–1965, Kraków 1998 ISBN 83-7188-202-5