Związek Odwetu

Historia Polski

Ten artykuł jest częścią cyklu: Polskie Państwo Podziemne

Związek Odwetu (ZO), właśc. Związek Odwetowy^[1] – polska sabotażowo-dywersyjna organizacja wojskowa Związku Walki Zbrojnej z okresu II wojny światowej.

Działalność

Organizacja została powołana do życia 20 kwietnia 1940 rozkazem komendanta ZWZ płk. Stefana Roweckiego "Grota". Rozkaz ten miał na celu ujęcie walki bieżącej w jedną formę organizacyjną na wszystkich szczeblach dowodzenia, podporządkowaną jednemu ośrodkowi dyspozycyjnemu. Związek Odwetu był częścią składową ZWZ i tylko ze względu na bezpieczeństwo całej organizacji został z niej wyodrębniony w osobny pion sabotażowo-dywersyjny, pracujący na własnej sieci łączności^[2].

Dowódcą organizacji był podpułkownik Franciszek Niepokólczycki ps. „Teodor”. Żołnierze Związku Odwetu dążyli do osłabienia potencjału wojennego okupanta poprzez ograniczenie jego produktywności przemysłowej, niszczenie zapasu paliw i innych materiałów. Zespoły sabotażowe działały m.in. w zakładach przemysłowych. Organizowano patrole dywersyjne. Istniały też kobiece patrole minerskie. Po 1942 roku komendzie głównej ZO podporządkowano Oddział Specjalny „Jan” („Osjan”) oraz oddział „Dysk” (Dywersja i Sabotaż Kobiet) pod dowództwem Wandy Gertz. Powołanemu w lipcu 1942 roku Oddziałowi Dyspozycyjnemu ZO „Motor” pod dowództwem mjra Jana Wojciecha Kiwerskiego ps. „Lipiński” podporządkowany został Oddział Specjalny „Jerzy” z Grup Szturmowych Chorągwi Warszawskiej Szarych Szeregów. Związek przeprowadził kilkaset tysięcy(!) akcji sabotażowo-dywersyjnych, m.in. zamachy na terenie Rzeszy o dużej doniosłości politycznej z użyciem bomb zegarowych podkładanych na stacjach kolejowych we Wrocławiu i w Berlinie (np. Anahalter Bahnhof, Stettiner Bahnhof, Bahnhof Alexanderplatz). Do najgłośniejszych akcji sabotażowych należy Akcja Wieniec w nocy z 7 na 8 października 1942 roku^[1][2][3].

Po utworzeniu Armii Krajowej, Związek Odwetu wszedł w skład Kedywu^[2][3].

Dowódcy

• mjr Franciszek Niepokólczycki ps. "Teodor"
• mjr Jan Wojciech Kiwerski ps. "Rudzki"

Przypisy

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy