Związek Wojujących Bezbożników

Związek Wojujących Bezbożników

Союз воинствующих безбожников

Okładka legitymacji członkowskiej Związku Wojujących Bezbożników
Państwo	ZSRR
Siedziba	Moskwa
Data założenia	1925
Zakończenie działalności	1947
Przewodniczący	Jemieljan Jarosławski
brak współrzędnych

Jemieljan Jarosławski przewodniczący Związku Wojujących Bezbożników.

Samolot „Bezbożnik”, ufundowany ze środków Związku Wojujących Bezbożników.

Koło młodych ateistów w szkole specjalnej nr 11 w mieście Murom. Lata trzydzieste XX wieku.

Związek Wojujących Bezbożników (ros. Союз воинствующих безбожников, Sojuz woinstwujuszczich biezbożnikow) – organizacja propagująca ateizm, powstała w ZSRR 7 lutego 1925 jako Liga Bezbożników (od 1929 pod nazwą Związek Wojujących Bezbożników).

Historia

Organizacja była narzędziem Wszechzwiązkowej Partii Komunistycznej (bolszewików), w walce z religią i kościołami. Jest odpowiedzialna za stosowanie przemocy w celu zwalczania różnych grup wyznaniowych, denuncjowanie osób wierzących, niszczenie obiektów sakralnych, profanację miejsc pochówku (głównie cmentarzy) i przedmiotów kultu religijnego. Działalność związku była wymierzona głównie w Rosyjski Kościół Prawosławny, jako największy związek wyznaniowy w kraju, w mniejszym stopniu w inne działające w ZSRR Kościoły. Ateizm był jednym z głównych elementów ideologii komunistycznej, zmierzającej między innymi do zlikwidowania religii.

Na czele Związku stał Jemieljan Jarosławski (właśc. Miniej Izrailewicz Gubelman). Organizacja od początku ściśle współpracowała najpierw z OGPU, a następnie z NKWD. Wydawała pisma ateistyczne: „Bezbożnik”, „Nauka i Życie” oraz „Antyreligioznik” w których m.in. głoszono tezę, iż rozwój nauki przyczyni się do upadku wszelkich religii i triumfu rewolucji.

W Moskwie w latach 1929–1935 ukazał się po polsku magazyn antyreligijny „Bezbożnik Wojujący: organ Sekcji Antykatolickiej przy Centralnej Radzie Związku Bezbożników Wojujących”. Redaktorem naczelnym pisma był Bolesław Przybyszewski (1892–1937)^[1][2].

W latach największej ateizacji w ZSRR, Józef Stalin, nawiązując do słów Karola Marksa (który w swojej pracy Przyczynek do krytyki heglowskiej filozofii prawa napisał, iż „religia jest opium dla ludu”), stwierdził m.in. iż: „Religia jest jadem dla naszych dzieci”, „Kościół uciska wiedzę, pali wynalazki”, „Nie istnieją bajeczki opowiadane przez Kościół” oraz że „Od rewolucji światowej dzieli nas tylko Chrystus”.

W 1929 rozpoczęto działalność pod zmienioną nazwą (Związek Wojujących Bezbożników), a centralnym organem prasowym stało się pismo „Ateist” (wydawane w wielu językach, m.in. polskim), oprócz tego kontynuowano wydawanie pozostałych tytułów. Przyjęta w ZSRR w 1929 ustawa antyreligijna ułatwiała zwalczanie religii w czasach kolektywizacji – bolszewicy uważali, iż zwalczanie wpływów Cerkwi na wsi ułatwi walkę z chłopami. Na początku lat 30. liczba członków związku wyniosła ok. 5 mln. Organizacja zajmowała się w latach 30. i 40. organizowaniem muzeów ateizmu (m.in. w likwidowanych masowo kościołach różnych wyznań religijnych), ekspozycji antyreligijnych w domach kultury oraz szkoleń i kursów z zakresu ateizacji.

W propagandzie ateistycznej związek położył główny nacisk na materializm dialektyczny, kult techniki i przemysłu – widząc w nim główną siłę, która miała spowodować zmianę nastawienia społeczeństwa do religii. Sporządzano także tzw. czarne listy księży przeznaczonych do fizycznej likwidacji.

W 1941 w Związku Wojujących Bezbożników było 3,5 mln członków, pozyskanych w większości metodami przymusu administracyjnego. Organizacja nieoficjalnie została rozwiązana w 1941, po napaści Niemiec na ZSRR – ówczesne działania WKP(b) zmierzały do wyciszenia ateistycznej propagandy i wykorzystania religii prawosławnej jako czynnika jednoczącego społeczeństwo radzieckie w obliczu agresji. Ostatni numer pisma „Bezbożnik” ukazał się w lipcu 1941, a oficjalnie Związek Wojujących Bezbożników został rozwiązany w 1947. W jego miejsce powołano nową strukturę mającą się zajmować propagandą ateistyczną – Wszechzwiązkowe Towarzystwo „Wiedza”. W PRL jego odpowiednikiem było „Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej” powstałe w 1969 z połączenia „Towarzystwa Szkoły Świeckiej” i „Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli”.

Zobacz też

• ateizm państwowy

Przypisy