Zwierzyniec (województwo świętokrzyskie)

Zwierzyniec

wieś
Zwierzyniec, widok od strony Szańca
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	buski
Gmina	Busko-Zdrój
Liczba ludności (2011)	121[1][2]
Strefa numeracyjna	41
Kod pocztowy	28-100[3]
Tablice rejestracyjne	TBU
SIMC	0233247[4]
Położenie na mapie gminy Busko-Zdrój Zwierzyniec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zwierzyniec
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Zwierzyniec
Położenie na mapie powiatu buskiego Zwierzyniec
50°30′46″N 20°42′43″E/50,512778 20,711944

Zwierzyniec – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie buskim, w gminie Busko-Zdrój^[5].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa kieleckiego.

Przez wieś przechodzi zielony szlak turystyczny z Wiślicy do Grochowisk.

Integralne części wsi

Historia wsi Zwierzyniec

Dożynki Gminne w Zwierzyńcu,
31 sierpnia 2008 r.

Wieś Zwierzyniec, zwana wcześniej Zwierzeniec powstała na przełomie XVIII i XIX wieku, a dokładniej w latach 1762-1806, po wykarczowaniu lasu, który jeszcze 1762 roku porastał to miejsce. Pierwszymi mieszkańcami wsi byli członkowie rodzin: Pietryków, Czerskich i Jarosów^[7].

Wspomnieć należy jednak, że osadnictwo dotyczące okolic wsi sięga epoki średniowiecza. W czasie prowadzonych w XX wieku badań archeologicznych, na wzgórzu położonym około 500 metrów na wschód od wsi odkryto grodzisko stożkowe pochodzące prawdopodobnie z XIII-XIV w.^[8][9].

W 1845 roku wieś administracyjnie należała do gminy Szaniec, okręgu szydłowskiego, powiatu stopnickiego, guberni radomskiej^[10]. i mieszkało w niej 9 zagrodników, czyli rolników, gospodarujących na 96 morgach i 200 prętach ziemi. Dalszy rozwój wsi nastąpił w 1864 roku i był związany z uwłaszczeniem chłopów. Wieś w tym czasie liczyła 16 zagrodników którzy gospodarowali na 165 morgach i 82 prętach ziemi^[11]. Kolejny przyrost areału rolnego Zwierzyńca nastąpił w 1888 roku za zrzeczenie się praw serwitutowych ciążących na majątku Szaniec, wieś otrzymała ekwiwalent w postaci 70 morgów i 149 prętów ziemi leżącej w polu zwanym „Pod Nartami”. Nie był to jednak ostatni przyrost areału, bowiem pole zwane „Za Szosą” otrzymane za zrzeczenie się serwitutu ciążącego z kolei na folwarku Elżbiecin mieszkańcy podzielili między siebie w 1931 roku^[12].

Nielegalne nauczanie dzieci we wsi w czasie zaboru rosyjskiego prowadził Andrzej Wilczyński, a legalne Anna Bernhard, która jednak zrezygnowała z funkcji nauczycielki w 1917 roku. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, okupacji niemieckiej i początkach PRL działał we wsi młyn wodny prowadzony przez Józefa Kańskiego. W 1939 roku wieś liczyła 33 domy i 190 osób^[13]. W 1934 roku mieszkańcy wsi ufundowali kamienną figurę przedstawiającą postać Jezusa Chrystusa stojącego na cokole, na rozstaju dróg. Koszty zakupu pokryte zostały ze składek mieszkańców i z odszkodowania od koła łowieckiego^[14].

W czasie II wojny światowej z inicjatywy Szczepana Koruby powstała we wsi komórka ruchu oporu Batalionów Chłopskich w sile drużyny. Członkowie tej organizacji brali udział między innymi w rozbiciu więzienia w Pińczowie latem 1944 roku, a Szczepan Koruba dowodził plutonem w potyczce pod Skorzowem^[15].

Dnia 31 lipca 1944 roku na wschód od wsi Zwierzyniec, przy skrzyżowaniu drogi Busko – Chmielnik, z drogą Szaniec – Kołaczkowice miała miejsce bitwa oddziału Armii Krajowej dowodzonego przez Mieczysława Łaganowskiego pseudonim „Wilga” z oddziałem armii niemieckiej^[16]. Pod koniec tego roku we wsi zakwaterowały oddziały z 69 Dywizjonu Grenadierów Ludowych Pospolitego Ruszenia cofającej się armii niemieckiej zmuszając mieszkańców Zwierzyńca i okolicznych miejscowości do kopania umocnień polowych na wschód od wsi Zwierzyniec^[17].

W 1984 roku mieszkańcy wsi czynem społecznym wznieśli budynek sklepu i świetlicy wiejskiej^[18], co upamiętnia wmurowana w ścianę budynku tablica z napisem, cyt:

W 1993 roku z inicjatywy Witolda Domagały powstała w Zwierzyńcu Ochotnicza Straż Pożarna licząca w dniu założenia 30 członków^[19].

W dniu 6 września 2009 roku, w czasie ogólnopolskich dożynek w Częstochowie delegacja mieszkańców wsi Zwierzyniec wraz z wieńcem dożynkowym reprezentowała gminę Busko-Zdrój. 5 września 2010 r. delegacja wsi Zwierzyniec również uczestniczyła w Ogólnopolskich Dożynkach Jasnogórskich prezentując swój kolejny wieniec dożynkowy^[20].

Osoby związane ze Zwierzyńcem

• Bożentyna Pałka-Koruba – wojewoda świętokrzyski w latach 2007-2015^[21].
• Szczepan Koruba – rodowity zwierzynianin, działacz ruchu ludowego, obrońca Helu, żołnierz Batalionów Chłopskich^[22].
• Jan Olrych Szaniecki - dziedzic wsi Zwierzyniec, obrońca chłopów, poseł na sejm, minister sprawiedliwości w Rządzie Narodowym^[23].

Przypisy

Bibliografia

• Dariusz Kalina: Szaniec - dziedzictwo kulturowe. Kielce: 2016. ISBN 978-83-946090-0-9.
• Elżbieta Dąbrowska: Studia nad osadnictwem wczesnośredniowiecznym ziemi wiślickiej. Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965.
• Franciszek Faliszewski: Kartki z przeszłości ruchu ludowego w byłym powiecie stopnickim. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965.
• Jarosław Swajdo: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja JP s.c., 2005. ISBN 83-88874-89-6.
• Leopold Wojnakowski: Z dala od Wykusu. Kielce: Wydawnictwo Łódzkie, 1988. ISBN 83-218-0620-1.
• Leszek Marciniec: Sołectwa gminy Busko Zdrój. Kielce: Wydawnictwo Ponidzie Press, 2003. ISBN 83-911732-4-0.
• Leszek Marciniec: Więzi i korzenie. Kielce-Busko Zdrój: Ludowe Towarzystwo Naukowo-Kulturalne, 2001. ISBN 83-881-61030-2.
• Robert Zwierzyniecki: Zarys historii wsi Zwierzyniec. Kraków: 2016. ISBN 978-83-8104-376-2.
• Wojciech Borzobohaty: Jodła. Okręg radomsko-kielecki ZWZ-AK. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988. ISBN 83-211-0901-2.
• Fąfara Eugeniusz, Zielony Sztandar 105/1984, We wsi Zwierzyniec. Nie stronią od żadnej roboty.
• Ligiecki Adam, Echo Dnia 171/2001, Wielkie święto w małym Zwierzyńcu.