Zyfiowate

Zyfiowate

Ziphiidae[1]
J.E. Gray, 1863[2]
Przedstawiciel rodziny – zyfia gęsiogłowa (Ziphius cavirostris)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	Cetartiodactyla
Podrząd	Whippomorpha
Infrarząd	walenie
Parvordo	zębowce
Rodzina	zyfiowate
Typ nomenklatoryczny
Ziphius G. Cuvier, 1823
Synonimy Hyperoodontina[a] J.E. Gray, 1846[3] Heterodontidae[b] Girard, 1852[4] Ziphiina[c] J.E. Gray, 1863[2] Ziphiidae[d] J.E. Gray, 1865[5] Epiodontina[e] J.E. Gray, 1865[5] Hyperodontidae[a] J.E. Gray, 1866[6] Hyperoodontidae[a] J.E. Gray, 1866[7] Hyperoodonta[a] Haeckel, 1866[8] Ziphiadae[d] Burmeister, 1867[9] Epiodontidae[e] J.E. Gray, 1868[10] Ziphioidea[d] J.E. Gray, 1868[10] Ananarcinae[f] Gill, 1871[11] Anarnacinae[g] Gill, 1871[12] Ziphiinae[d] Gill, 1872[13] Ziphinae[d] Brandt, 1873[14] Ziphiinae[d] Brandt, 1874[15] Xiphidae[h] Ameghino, 1889[16] Xiphiini[h] Winge, 1918[17] Ziphiinae[d] Fraser & Purves, 1960[18] Hyperoodontidae[a] Hershkovitz, 1966[19] Ziphiini[d] Moore, 1968[20] Hyperoodontoidea[a] Moore, 1968[20] Hyperoodontini[a] Moore, 1968[20] Berardiina[i] Moore, 1968[20] Indopacetina[j] Moore, 1968[21] Hyperoodontinae[a] Mead, 2009[22]
Rodzaje
zobacz opis w tekście

Zyfiowate^[23], wale dziobogłowe^[24] (Ziphiidae) – rodzina ssaków morskich z parvordo zębowców (Odontoceti) w obrębie infrarzędu waleni (Cetacea).

Jest ona wśród waleni drugą co do liczby gatunków, zarazem jednak najsłabiej poznaną wśród dużych ssaków (np. w 2016 r. odkryto nowy gatunek dziobogłowca, co wśród ssaków jest wyjątkowym zdarzeniem). Zwłaszcza przedstawiciele wali dwuzębnych (rodzaj Mesoplodon) są rozróżniani przede wszystkim na podstawie kształtu zębów.

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące we wszystkich oceanach świata^[25][26].

Anatomia

Charakterystyczne dla zyfiowatych jest posiadanie dzioba podobnego jak u delfinów, czym odróżniają się od pozostałych większych waleni. Dziób wyposażony jest w małą liczbę zębów; wśród wielu gatunków jedynie samce mają jedną parę dużych zębów w dolnej szczęce. Te kły wystające z dzioba są używane jako broń w walkach między samcami, czego dowodem są blizny na ich ciałach. Kły niektórych dziobowali (Mesoplodon) mają dziwaczne kształty, np. u Mesoplodon layardii są zagięte ku środkowi nad dziobem, ograniczając jego otwieranie.

Sposób życia

Wale dziobogłowe to walenie o średnich rozmiarach (do 13 m), żyjące w głębokich wodach wszystkich oceanów. Odżywiają się przeważnie głowonogami. Podczas polowania objawiają zdolność do nadzwyczajnie długiego nurkowania – udowodnione zostały pobyty pod wodą przez 80 min oraz osiąganie głębokości 1000 m.

Zwierzęta te żyją w małych grupach z dala od lądu, co sprawia, że są rzadko obserwowane w morzu. Wiele szczegółów ich życia pozostaje niewyjaśnionych. Głównym źródłem informacji o wielu gatunkach są martwe ciała wyrzucone na brzeg. Najlepiej poznane są dziobogłowce (Berardius) oraz butlogłowy (Hyperoodon), prześladowane przez wielorybników.

Wpływ człowieka

z wyjątkiem tych gatunków bezpośredni wpływ człowieka na populacje zyfiowatych jest znikomy. Coraz większe zagrożenie stanowi jednak zatruwanie morza chemikaliami oraz zaśmiecanie, zwłaszcza odpadami plastikowymi.

Systematyka

Do rodziny zyfiowatych należą następujące występujące współcześnie rodzaje^[25][23]:

• Berardius Duvernoy, 1851 – dziobogłowiec
• Tasmacetus Oliver, 1937 – tasmanowal – jedynym przedstawicielem jest Tasmacetus shepherdi Oliver, 1937 – tasmanowal dziobogłowy
• Ziphius G. Cuvier, 1823 – zyfia – jedynym przedstawicielem jest Ziphius cavirostris G. Cuvier, 1823 – zyfia gęsiogłowa
• Hyperoodon Lacépède, 1804 – butlogłów
• Indopacetus Moore, 1968 – tropikowal – jedynym przedstawicielem jest Indopacetus pacificus (Longman, 1926) – tropikowal dziobogłowy
• Mesoplodon Gervais, 1850 – dziobowal

Opisano również szereg rodzajów wymarłych:

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• J.E. Gray: Catalogue of seals and whales in the British Museum. Wyd. 2. London: The Trustees, 1866, s. 1–402. (ang.).
• B.A.L. du Bus de Gisignies. Sur différents Ziphiides nouveaux du crag d’Anvers. „Bulletin de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2^me Série. 25, s. 621–630, 1868. (fr.). 
• T.N. Gill. Synopsis of the Primary Subdivisions of the Cetaceans. „Proceedings of the Essex Institute”. 6, s. 121–126, 1871. (ang.). 
• J.C. Moore. Relationships among the living genera of beaked whales with classifications, diagnoses and keys. „Fieldiana”. 53 (4), s. 209–298, 1968. (ang.). 
• G. Bianucci, O. Lambert & K. Post. A high diversity in fossil beaked whales (Mammalia, Odontoceti, Ziphiidae) recovered by trawling from the sea floor off South Afric. „Geodiversitas”. 29 (4), s. 561–618, 2007. (ang.). 
• G. Bianucci, I. Miján, O. Lambert, K. Post & O. Mateus. Bizarre fossil beaked whales (Odontoceti, Ziphiidae) fished from the Atlantic Ocean floor off the Iberian Peninsula. „Geodiversitas”. 35 (1), s. 105–153, 2013. DOI: 10.5252/g2013n1a6. (ang.).