Zygmunt Łanowski

Zygmunt Łanowski (ur. 31 lipca 1911 w Tarnopolu, zm. 30 sierpnia 1989 w Warszawie[1]) – polski tłumacz literatury szwedzkojęzycznej, fińskiej, islandzkiej, norweskiej i anglojęzycznej.

Życiorys

Syn Feliksa i Wiktorii z Piwockich[2]. Uczęszczał do klasycznego Państwowego III Gimnazjum Męskiego im. Króla Stefana Batorego we Lwowie. W latach 1930–35 studiował prawo i dyplomację na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza. Po studiach został asystentem w katedrze prawa na tej samej uczelni[3].

W czasie II wojny światowej był oficerem Armii Krajowej, działał w Żegocie i współpracował z Delegatem Rządu Emigracyjnego Adamem Ostrowskim. Był również szefem nasłuchu radiowego Biura Informacji i Propagandy Obszaru Lwowskiego. W lipcu 1944 roku, po wejściu Armii Czerwonej do Lwowa, został mianowany adiutantem generała Władysława Filipkowskiego, potem aresztowany przez Sowietów. Od 2 sierpnia 1944 do 9 grudnia 1947 roku był więziony przez NKWD, najpierw w obozie Diagilewo koło Riazania, potem w obozie Szora w Maryjskiej ASRR, gdzie poważnie zachorował na gruźlicę. Pod koniec 1947 roku przewieziono go z powrotem do Polski.

W 1948 roku, dzięki pomocy szwedzkiego programu „Europahjälpen”, trafił do Szwecji, gdzie przeszedł leczenie i rekonwalescencję. Od 1951 roku znajdował się pod opieką szwedzkiej akcji humanitarnej, w Szwecji spędził prawie osiem lat i biegle nauczył się języka szwedzkiego. Do Polski wrócił w 1954 roku i zamieszkał w Warszawie[4].

Jako tłumacz literatury szwedzkiej zadebiutował w 1956 r. przekładem opowiadania Birgera Vikströma „Złote czasy” w czasopiśmie „Nowe sygnały” (Nowe sygnały, 1956, nr 8). Był redaktorem antologii poezji i opowiadań szwedzkich oraz tłumaczem dzieł wydawanych w ramach Serii Dzieł Pisarzy Skandynawskich.

W dorobku translatorskim Łanowskiego znajdują się zarówno klasyka szwedzkiej literatury pięknej (dramaty i nowele Augusta Strindberga, proza Pära Lagerkvista, Artura Lundkvista, Eyvinda Johnsona, antologie szwedzkich opowiadań i poezji), dzieła literatury dziecięcej i młodzieżowej (Hans Peterson, Olle Matson), scenariusze filmowe (Ingmar Bergman), literatura podróżnicza (Eric Lundquist, Thor Heyerdahl), literatura sensacyjna i kryminalna (Hans Krister Rönblom).

Nagrody

W 1968 roku jako pierwszy Polak otrzymał nagrodę Akademii Szwedzkiej dla tłumaczy literatury szwedzkiej[5], a w 1977 tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Uppsali[6]. W 1981 roku otrzymał Nagrodę Polskiego PEN Clubu za przekład literatury obcej na język polski.

Był również odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem 40-lecia Polski Ludowej[7], a także szwedzkim Krzyżem Rycerskim Orderu Wazów i Krzyżem Rycerskim Orderu Gwiazdy Polarnej[8].

Dorobek translatorski (alfabetycznie wg autorów)

  • Frans Gunnar Bengtsson, Rudy Orm.
  • Ingmar Bergman (scenariusze filmowe)
  • Lars Bergquist, Wspomnienia Arronaxa
  • Rolf Blomberg
    • Bufo blombergi: wędrówki i przygody (wybór)
    • Złoto i anakondy
  • Bo Carpelan
    • Raj
    • Łuk: opowiadanie o lecie, które było inne
  • Sven Delblanc
    • Speranza: powieść współczesna
    • Rzeka pamięci
  • Per Olov Enqvist, Noc Trybad
  • Per Gunnar Evander. Ostatni dzień w życiu Vallego Hedmana
  • Lars Gustafsson
    • Śmierć pszczelarza
    • Święto rodzinne
    • Wełna
  • Lars Gyllensten, Pamiętnik Kaina
  • Gunnar Harding, Wiersze (wybór)
  • Thor Heyerdahl, Ekspedycja Ra
  • Tove Jansson, Lato
  • Eyvind Johnson
    • Chmury nad Metapontem
    • Fale przyboju
  • Sylvi Kekkonen, Amalia
  • Gösta Knutsson, Przygody Filonka Bezogonka
  • Pär Lagerkvist
    • Kat
    • Karzeł
    • Mariamne
    • Zło
    • Sybilla
    • Pielgrzym
    • Gość w rzeczywistości
  • Halldor Kiljan Laxness, Flecista
  • Sara Lidman, Rozmowy w Hanoi
  • Gunnel Linde
    • Kraj naszej Ewy
    • Lurituri
    • Biały kamień
    • Lurituri
  • Max Lundgren, Chłopiec w złotych spodniach
  • Artur Lundkvist
    • Wola nieba
    • Liryki prozą (wybór)
    • Upadek Jerycha: opowiadania (wybór)
    • Vindingeński walc
    • Konie nocy i inne opowieści o świecie, ludziach i mitach (wybór)
    • Róża wiatrów: wrażenia z podróży (wybór)
    • Fryz życia: nowele i opowiadania (wybór)
  • Eric Lundquist, Dzicy to my
  • Olle Mattson
    • Wakacje nad morzem
    • Bryg "Trzy Lilie"
  • Folke Mellvig, Strzały w Kalmarze
  • Henry Miller, Uśmiech u stóp drabiny
  • Jan Olof Olsson, Margareta Sjögren Niż nad Irlandią
  • Hans Peterson
    • Piotruś na wsi
    • To ja Piotruś
  • Pär Rådström, Morderstwo
  • Hans Krister Rönblom, Śmierć w garnku
  • August Strindberg
    • dramaty: Panna Julia, Ojciec, Wierzyciele, Silniejsza, Do Damaszku, Eryk XIV, Gra Snów, Sonata widm, Taniec Śmierci, Burza, Pogorzelisko, Krystyna, Sonata widm, Pelikan, Mistrz Olof, Koledzy, Pierwsze ostrzeżenie, Zbrodnie i zbrodnie, Wielkanoc, Karol XII, Gustaw III, Wielki Gościniec, Parias,
    • nowele: Dom lalki, Nagroda za cnotę, Musiał, Za zapłatę, Wyrzuty sumienia, Romantyczny zakrystian z Rånö, Łoś pastora, Ślubowanie, Krawiec urządza tańce, Celnik, Miłość dziewcząt, Wiechowe.
    • manifesty: Memorandum reżysera do członków zespołu Intima Teatern
  • Per Olof Sundman
    • Ekspedycja
    • Dwa dni, dwie noce
    • Podróż napowietrzna pana inżyniera Andree
  • Birgitta Trotzig, Barbara (tłum. wspólnie z Marią Olszańską)
  • Mika Waltari (przekłady ze szwedzkiego)
  • Maria Wine
    • Wiersze (wybór)
    • Zastrzelono lwa: wybór nowel i opowiadań (wybór)

Zygmunt Łanowski był również autorem wyboru i tłumaczem utworów w antologiach:

  • Losy ludzkie: antologia nowel i opowiadań szwedzkich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie. 1965.
  • Drogi na głębinie: antologia szwedzkiej prozy morskiej. Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1971.
  • Kość słoniowa: nowele szwedzkie. Warszawa: Czytelnik. 1972.
  • Na najdalszym skraju morza: antologia szwedzkiej poezji morskiej XX wieku. Gdańsk : Wydawnictwo Morskie, 1978. ISBN 83-215-6427-5

a także redaktorem następujących antologii:

  • Na południe od Sahary: opowiadania afrykańskie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967.
  • Żyzny granit: antologia nowel i opowiadań fińskich. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1970.
  • Werner Aspenström, Wiersze. Warszawa: Wydawnictwa UW, 1976.
  • W sali zwierciadeł: antologia poezji szwedzkiej (1928-1978). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1980. ISBN 83-210-0075-4

Przypisy

  1. ↑ Łanowski Zygmunt, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-26].
  2. ↑ Wspomnienie o Zygmuncie Łanowskim, „Literatura na świecie”, 229, Warszawa, sierpień 1990.
  3. ↑ Paweł Pollak, Paweł Pollak – o tym i owym: Zygmunt Łanowski, Paweł Pollak – o tym i owym, 31 lipca 2011 [dostęp 2017-07-26].
  4. ↑ Krystyna Goldbergowa, Ambasador szwedzkiej książki, „Literatura”, 7-8, 1997, ISSN 0137-2538.
  5. ↑ Svenska Akademiens tolkningspris – Svenskt översättarlexikon, www.oversattarlexikon.se [dostęp 2017-07-26] (szw.).
  6. ↑ Zygmunt Łanowski – Wydawnictwo NASZA KSIĘGARNIA, nk.com.pl [dostęp 2017-07-26] [zarchiwizowane z adresu 2021-01-20] (pol.).
  7. ↑ Uznanie dla twórców kultury/w/Trybuna Robotnicza, nr 170, 19 lipca 1984, str. 1-2
  8. ↑ Zenon Ciesielski, O Zygmuncie Łanowskim, „Odra. Miesięcznik społeczno-kulturalny” (9), wrzesień 1990.

Bibliografia

  • Anna Marciniakówna: Północ. Rozmowa z Zygmuntem Łanowskim, najwybitniejszym polskim tłumaczem literatury szwedzkiej. [w:] Radar. Miesięcznik Pracy Twórczej.1975, nr 7.
  • Krystyna Goldbergowa, Ambasador szwedzkiej książki [w:] "Literatura" nr 7-8, 1997.
  • Hieronim Chojnacki, Szwedzka literatura piękna w Polsce 1939-1996. Bibliografia przekładów i opracowań krytycznych, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2003, ISBN 83-7326-146-X, OCLC 69551006.