Zygmunt Bieszczanin

Zygmunt Bieszczanin

Zyga, Adam

pułkownik
Data urodzenia	23 grudnia 1923
Data śmierci	11 września 1998
Przebieg służby
Lata służby	1942–1953
Formacja	Związek Walki Zbrojnej  Armia Krajowa  Gwardia Ludowa  Armia Ludowa  Milicja Obywatelska
Jednostki	grupa krakowskich egzekutorów ZWZ/AK, Chroberski oddział GL, Oddział AL im. Bartosza Głowackiego, 1 Brygada AL Ziemi Krakowskiej
Stanowiska	egzekutor ZWZ/AK, dowódca oddziału partyzanckiego GL, dowódca kompanii partyzanckiej AL
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa potyczka pod Sadkówką bitwa pod Młodzawami potyczka pod Skrobaczowem potyczka pod Baranowem
Późniejsza praca	pisarz historyczny
Odznaczenia

Zygmunt Bieszczanin ps. „Zyga”, „Adam”^[1] (ur. 23 grudnia^[2] 1923, zm. 11 września^[3] 1998) – dowódca oddziału Armii Ludowej, dowódca kompanii w 1 Brygadzie AL Ziemi Krakowskiej, obrońca tzw. Republiki Pińczowskiej, autor kilku książek.

Życiorys

Działalność partyzancką rozpoczął w grupie bojowej Armii Krajowej w Krakowie, z którą brał udział w likwidacji agentów i nadgorliwych funkcjonariuszy policji niemieckiej. Po rozbiciu grupy w 1943 opuścił Kraków z zamiarem wstąpienia do partyzantki. W lasach chroberskich spotkał oddział Gwardii Ludowej do którego wstąpił^[4]. Pod Węchadłowem, w czasie potyczki z oddziałem Narodowych Sił Zbrojnych mającej miejsce z 7 na 8 grudnia 1943, został ranny. Po utworzeniu w 1944 oddziału Armii Ludowej o nazwie „Partyzancki Oddział Polowy AL im. B. Głowackiego, został jego dowódcą przybierając pseudonim „Adam”^[5]. Po bitwie z ekspedycją niemiecką mającej miejsce 25 marca 1944 we wsi Sadkówka, Zygmunt Bieszczanin za umiejętne dowodzenie obroną został awansowany do stopnia kapitana^[6].

Dowodzony przez niego oddział AL, kwaterujący razem z oddziałem Batalionów Chłopskich w lasach pod Skrobaczowem, 17 lipca 1944 został zaatakowany przez oddział Narodowych Sił Zbrojnych^[7]. Pomimo dużej przewagi będącej po stronie NSZ oddział Bieszczanina wydostał się z okrążenia^[8]. W walce zginęło 5 partyzantów, 4 z AL i BCh oraz 1 z NSZ^[9].

Po utworzeniu 1 Brygady AL Ziemi Krakowskiej w stopniu kapitana został dowódcą 3 kompanii, biorąc udział w walkach z Niemcami na terenie tzw. Republiki Pińczowskiej^[10].

W czasie bitwy pod Młodzawami toczonej w ostatnich dniach lipca 1944 przez oddziały Armii Ludowej i Armii Krajowej z Niemcami, Bieszczanin dowodził 3 kompanią brygady AL. Oddział niemiecki w sile około 240 ludzi przybył w rejon Młodzaw w celu pacyfikacji wsi Młodzawy Duże i Młodzawy Małe^[11]. Po zakończeniu wojny, partyzantom biorącym udział w bitwie dzięki którym ocaleli mieszkańcy pacyfikowanych wsi zbudowano pomnik w Młodzawach usytuowany przy skrzyżowaniu dróg do Chrobrza i Kozubowa^[12].

Po bitwie pod Baranowem Zygmunt Bieszczanin razem z brygadą przebił się przez linię frontu w okolicach wsi Kików i Szklanów i razem z żołnierzami z brygady wśród których byli między innymi: Franciszek Księżarczyk i Józef Saturn, przeszedł na przyczółek baranowsko-sandomierski. Po rozwiązaniu brygady w Baranowie Sandomierskim i zdaniu 18 sierpnia 1944 r. broni oraz amunicji dowódcy jednostki armii radzieckiej wyjechał do Rzeszowa^[13]. Po wojnie pracował jako funkcjonariusz Milicji Obywatelskiej w Krakowie, do 1953, kiedy została przyznana mu specjalna emerytura i zasiłek przez utratę zdolności do pełnienia służby^[2].

Wspomnienia Adama Bieszczanina dotyczące okresu II wojny światowej zostały zamieszczone w napisanych przez niego książkach: Skalbmierz sierpień 1944, Dni walki, Godziny Grozy oraz Linia śmierci i wydane przez Wydawnictwo MON.

Rodzina

Jego żoną była Halina Franciszka z domu Iwanowicz (ur. 24 października 1922, zm. 15 października 1996), miał z nią córkę Grażynę po mężu Starćević (ur. 25 marca 1949, zm. 31 stycznia 2015). Rodzina spoczywa na warszawskich Powązkach^[14].

Upamiętnienie

Na pomniku w Młodzawach umieszczono napis poświęcony Zygmuntowi Bieszczaninowi:

Publikacje

Swoje wspomnienia wydane przez Wydawnictwo MON Zygmunt Bieszczanin opublikował w książkach:

• Skalbmierz sierpień 1944
• Dni walki
• Godziny Grozy
• Linia śmierci

Odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy – 31 sierpnia 1945^[15]
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari
• Srebrny Krzyż Zasługi – 10 października 1945^[16]
• Krzyż Partyzancki
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945

i inne

Awanse

• podporucznik GL – 20 grudnia 1943^[17]
• kapitan AL – 29 marca 1944 (z pominięciem stopnia porucznika)
• major MO – 1945^[18]
• pułkownik LWP – po wojnie

Przypisy

Bibliografia

• Kazimierz Satora: Emblematy, godło i symbole GL i AL. Warszawa: MON, 1988. ISBN 978-83-920789-4-4.
• Władysław Ważniewski: Walki partyzanckie nad Nidą 1939-1945. Warszawa: MON, 1975.
• Praca zbiorowa: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: MON, 1975.
• Józef Garas: Oddziały Gwardii Ludowej i Armii Ludowej 1942-1945. Warszawa: MON, 1963.
• Bolesław Dolata, Tadeusz Jurga: Walki zbrojne na ziemiach polskich 1939-1945. Warszawa: MON, 1977.
• Praca zbiorowa: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939-1945. Warszawa: Sport i Turystyka, 1988.
• Stefan Sokołowski: Dzielnica „Nida”. Koszalin: Feniks, 1994.
• Zygmunt Bieszczanin: Dni walki. Warszawa: MON, 1965.
• Zygmunt Bieszczanin: Godziny grozy. Warszawa: MON, 1967.
• Zygmunt Bieszczanin: Linia śmierci. Warszawa: MON, 1969.
• Zygmunt Bieszczanin: Skalbmierz sierpień 1944. Warszawa: MON, 1970.
• Bogdan Hillebrandt: Partyzantka na Kielecczyźnie 1939-1945. Warszawa: MON, 1967.
• Władysław Ważniewski: Partyzanci spod znaku Bartosza. Warszawa: Książka i Wiedza, 1980.
• Bohdan Piętka: Kłamstwa o historii. Warszawa: 2020. ISBN 978-83-64407-70-3.