Zygmunt Filip Manowarda
![]() | |
![]() | |
Data i miejsce urodzenia | 5 października 1889 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 3 października 1938 |
Przebieg służby | |
Siły zbrojne | |
Jednostki | |
Stanowiska | lekarz wojskowy |
Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, |
Późniejsza praca | lekarz, urzędnik |
Odznaczenia | |
![]() ![]() |
Zygmunt Filip de Jana Manowarda[a] (ur. 5 października 1889 w Czerniowcach, zm. 3 października 1938 w Warszawie) – polski lekarz stomatolog z tytułem doktora, kapitan rezerwy służby zdrowia Wojska Polskiego, specjalista bezpieczeństwa i higieny pracy.
Życiorys
Zygmunt Filip de Jana Manowarda urodził się 5 października 1889 w Czerniowcach[1][2][3][4]. Pochodził z rodziny polskiej[2]. Kształcił się w C. K. V Gimnazjum w Jarosławiu[5], C. K. V Gimnazjum we Lwowie[6]. W 1909 zdał egzamin dojrzałości w C. K. VIII Gimnazjum we Lwowie (w jego klasie byli Władysław Dajewski, Tadeusz Kuczyński)[7].
Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego jako oficer wcześniej służący w armii austro-węgierskiej z zatwierdzeniem stopnia porucznika[8]. Wziął udział w obronie Lwowa w trakcie wojny polsko-ukraińskiej służąc w stopniu porucznika w Szpitalu Technika nr I i w Szpitalu nr II[9][10][11]. Później brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, po czym odszedł z wojska w 1921[3]. Został awansowany do stopnia kapitana rezerwy w korpusie oficerów sanitarnych lekarzy ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[12][13][11][3]. W 1923, 1924 w stopniu kapitana był przydzielony jako oficer rezerwowy do 2 batalionu sanitarnego w Lublinie[14][15]. W 1934 w stopniu kapitana rezerwy lekarza był w kadrze zapasowej 10 Szpitala Okręgowego i był wówczas przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Przemyśl[16].
Ukończył studia medyczne i 1 lutego 1919 uzyskał na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie tytuł naukowy doktora wszech nauk lekarskich[1][2][17]. Został lekarzem dentystą[18][11]. Od 1922 do 1931 mieszkał w Zaleszczykach[3]. Był tam lekarzem naczelnym Kasy Chorych oraz lekarzem Korpusu Ochrony Pogranicza[3] (w mieście funkcjonowały wówczas szwadron Kawalerii KOP „Zaleszczyki” i strażnica KOP „Zaleszczyki”). Ponadto prowadził tam gabinet dentystyczny[19]. 26 maja 1930 Sąd Najwyższy wydał rozstrzygnięcie w sprawie zachowania pracownika zakładu stomatologicznego Manowardy podjęto pod jego nieobecność, orzekając że uprawnionym technikom dentystycznym nie wolno leczyć i usuwać zębów[20]. Następnie (1931) pracował w Szpitalu Okręgowym w Przemyślu i wówczas był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej[21]. Na początku 1932 został lekarzem w Sierakowicach i członkiem Izby Lekarskiej Poznańsko-Pomorskiej[22][23]. Pracował także w szpitalu w Gdyni[3]. Później był lekarzem w Skarżysku i członkiem Krakowskiej Izby Lekarskiej, skąd w kwietniu 1936 przeniósł się do Warszawy[24]. Został zatrudniony jako lekarz fabryczny w zakładach przemysłu wojennego[3]. Wówczas zaangażował się w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy i pioniersko inicjował współpracę na linii służby lekarskiej ze światem inżynierskim[3]. Był kierownikiem Lekarskiej Inspekcji Pracy[11]. Pełnił stanowisko Naczelnego Lekarza Państwowych Zakładów Inżynierii[11]. Jako delegat Ministerstwa Spraw Wojskowych brał udział w Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Bezpieczeństwa Pracy zorganizowanej w dniach 26–28 kwietnia 1937 w Amsterdamie, gdzie wygłosił referat pt. Organizacja bezpieczeństwa i higieny pracy w fabrykach samochodów w Polsce[25][26][27]. W 1937 jako przedstawiciel MSWoj. był przewodniczącym ogólnych norm bezpieczeństwa Sekcji Technicznej Komisji Bezpieczeństwa Pracy przy Ministerstwie Opieki Społecznej[28]. U schyłku życia sprawował stanowisko naczelnego lekarza Inspekcji Pracy w Ministerstwie Opieki Społecznej[3]. Był autorem artykułów dotyczących bhp, publikowanych w czasopiśmie fachowym „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”[29][30][31][32].
Pod koniec życia chorował odczuwając także skutki ran z okresu działań wojennych[3]. Zmarł 3 października 1938 w Warszawie w wieku 48 lat[11][33][34][35]. Został pochowany 7 października 1938 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 17-8-6)[11][33][34].
Był żonaty, miał siostrę[11]. Jego żoną została Irena z domu Pielecka, pochodząca z Sierakowic[36]. Jego krewną była Wanda Manowarda, pracująca z nim w Zaleszczykach[37].
W Wojsku Polskich służył także podpułkownik żandarmerii Zygmunt Jan de Jana Manowarda (ur. 1884)[b].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Walecznych[11][3].
- Odznaka Honorowa „Orlęta”[11][3].
Uwagi
- ↑ W odróżnieniu od innego oficera o tej samej tożsamości w ewidencji wojskowej II Rzeczypospolitej był określany jako „Zygmunt de Jana Manowarda II”, zob. Rocznik Oficerski 1923, 1924.
- ↑ W ewidencji wojskowej początkowo określany jako „Zygmunt de Jana Manowarda I” (1923), później jako „Zygmunt Jan Manowarda” (1924).
Przypisy
- ↑ a b Kronika. Z Uniwersytetu Lwowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 55 z 7 marca 1919.
- ↑ a b c Adam Bednarski: Rzut oka na pierwsze ćwierćwiecze istnienia Wydziału Lekarskiego Lwowskiego. 1920, s. 27.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Z żałobnej karty. Ś. p. dr Zygmunt de Jana Manowarda. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 11, s. 315, 1938.
- ↑ Oficerowie. Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. [dostęp 2017-03-07].
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Jarosławiu za rok szkolny 1900. Jarosław: 1900, s. 38.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. V Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1907. Lwów: 1907, s. 97.
- ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum VIII we Lwowie za rok szkolny 1909. Lwów: Fundusz Naukowy, 1909, s. 164, 165.
- ↑ Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922, s. 71.
- ↑ Obsada personalna obrony Lwowa 1 - 22.11.1918r. stankiewicze.com. [dostęp 2017-03-07].
- ↑ Iwona Łaptaszyńska: Obrona Lwowa 1 – 22.11.1918r.. genealogia.okiem.pl. [dostęp 2017-03-07].
- ↑ a b c d e f g h i j Zygmunt Manowarda. Nekrolog. „Kurjer Warszawski”, s. 9, Nr 274 z 6 października 1939.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1223.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1102.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1136.
- ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 1029.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 216, 799.
- ↑ Wiadomości bieżące. Lwów. „Przegląd Lekarski”, s. 40, Nr 10 z 10 marca 1919.
- ↑ Odgłosy. I Zasadnicze orzeczenie Sądu Najwyższego. „Kronika Dentystyczna”, s. 43, Nr 3-4 z 1931.
- ↑ Odgłosy. I Zasadnicze orzeczenie Sądu Najwyższego. „Kronika Dentystyczna”, s. 43, 47, Nr 3-4 z 1931.
- ↑ Odgłosy. I Zasadnicze orzeczenie Sądu Najwyższego. „Kronika Dentystyczna”, s. 43-47, Nr 3-4 z 1931.
- ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej według stanu z lipca 1931. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 330, Nr 9 z 1 września 1931.
- ↑ Izba Lekarska Poznańsko-Pomorska. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 158, Nr 5 z 1 maja 1932.
- ↑ Spis abonentów sieci telefonicznych państwowych i koncesjonowanych w Polsce (z wyjątkiem m. st. Warszawy). Warszawa: 1932, s. 519.
- ↑ Z izb lekarskich okręgowych. Krakowska Izba Lekarska. Wykaz zmian w spisie członków Izby w kwietniu 1936. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 182, Nr 6 z 1 czerwca 1936.
- ↑ Z kraju i ze świata. Pierwsza Międzynarodowa Konferencja Bezpieczeństwa Pracy (Amsterdam, 26, 27 i 28 kwietnia 1937 r.). „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 5, s. 117, 1937.
- ↑ Wstęp. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 6, s. 119, 1937.
- ↑ Pierwsza Międzynarodowa Konferencja Bezpieczeństwa Pracy w Amsterdamie. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 6, s. 126, 1937.
- ↑ Z kraju i ze świata. Komisja Bezpieczeństwa Pracy przy Ministerstwie Opieki Społecznej. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 6, s. 139, 1937.
- ↑ Zygmunt Manowarda. Organizacja bezpieczeństwa pracy w Państwowych Zakładach Inżynierii. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 6, s. 128-129, 1937.
- ↑ Zygmunt Manowarda. Bezpieczeństwo pracy równoważne z zagadnieniami produkcji. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 9, s. 200-201, 1937.
- ↑ Zygmunt Manowarda. Bezpieczeństwo i higiena pracy w Państw. Zakładach Inżynierii. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 11, s. 255-257, 1937.
- ↑ Zygmunt Manowarda. O współpracę lekarzy z inżynierami w akcji bezpieczeństwa i higieny pracy. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 6, s. 195, 1938.
- ↑ a b Zmarli w Warszawie. „Warszawski Dziennik Narodowy”, s. 7, Nr 275B z 7 października 1938.
- ↑ a b Lista pochowanych. Zygmunt Manowarda. um.warszawa.pl. [dostęp 2017-03-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-18)].
- ↑ Informacja o zmarłych. Zygmunt (de) Jana-Manowarda. nekrologi-baza.pl. [dostęp 2017-03-07].
- ↑ Ogłoszenia sądowe. Zapisy w rejestrze majątkowym. „Pomorski Dziennik Wojewódzki”, s. 562, Nr 24 z 1 grudnia 1934.
- ↑ Odgłosy. I Zasadnicze orzeczenie Sądu Najwyższego. „Kronika Dentystyczna”, s. 44, 47, Nr 3-4 z 1931.
Bibliografia
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
- Z żałobnej karty. Ś. p. dr Zygmunt de Jana Manowarda. „Przegląd Bezpieczeństwa Pracy”. 11, s. 315, 1938.
Media użyte na tej stronie
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.
It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.
After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Naramiennik kapitana Wojska Polskiego (1919-39).
Zygmunt Manowarda (kpt dr stomatolog, 1889-1938)
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka honorowa "Orląt Lwowskich"