Zygmunt II August

Zygmunt II August
Z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, ruski, pruski, mazowiecki, żmudzki, inflancki, smoleński, siewierski i czernihowski
Ilustracja
Portret Zygmunta II Augusta w zbroi
Wizerunek herbu
Faksymile
Król Polski
Okres

od 1 kwietnia 1548[a]
do 7 lipca 1572

Koronacja

20 lutego 1530

Poprzednik

Zygmunt I Stary

Następca

Henryk Walezy

Wielki książę litewski
Okres

od 1 kwietnia 1548[b]
do 7 lipca 1572

Koronacja

18 października 1529

Poprzednik

Zygmunt I Stary

Następca

Henryk Walezy

Dane biograficzne
Dynastia

Jagiellonowie

Data i miejsce urodzenia

1 sierpnia 1520
Kraków

Data i miejsce śmierci

7 lipca 1572
Knyszyn

Ojciec

Zygmunt I Stary

Matka

Bona Sforza

Żona

1. Elżbieta Habsburżanka
2. Barbara Radziwiłłówna
3. Katarzyna Habsburżanka

Portret Zygmunta II Augusta, ok. 1554
Portret króla Zygmunta Augusta w zbroi z lat 50 XVI wieku
Szczątki króla wydobyte z grobowca w 1930 roku
Pieczęć Zygmunta Augusta z 1553 roku
Sumy zastawione na dobrach królewskich Korony Królestwa Polskiego według województw w 1569 roku (w czerwonych złotych)
Akt Unii Lubelskiej 1 lipca 1569 roku
Sejm koronny za panowania Zygmunta II Augusta, grafika z dzieła Jana Herburta Statuta y Przywileie Koronne z 1570 roku
Pieczęcie Zygmunta II Augusta

Zygmunt II August (ur. 1 sierpnia 1520 w Krakowie, zm. 7 lipca 1572 w Knyszynie) – syn Zygmunta I Starego i Bony Sforzy, od 1529 wielki książę litewski, od 1530 król Polski (do 1548 koregent); ostatni dziedziczny wielki książę litewski[c], ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów.

Za jego inicjatywą Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie na mocy Unii lubelskiej połączono w jedno państwo, Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Tytuł

Zygmunt August z Bożej łaski król Polski, wielki książę litewski, a także książę ziem: krakowskiej, sandomierskiej, sieradzkiej, łęczyckiej, kujawskiej, kijowskiej, ruskiej, wołyńskiej, pruskiej, mazowieckiej, podlaskiej, chełmińskiej, elbląskiej, pomorskiej, żmudzkiej, inflanckiej etc. pan i dziedzic. (łac. Sigismundus Augustus Dei gratia rex Poloniae, magnus dux Lithuaniae, nec non terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cuiaviae, Kijoviae, Russiae, Woliniae, Prussiae, Masoviae, Podlachiae, Culmensis, Elbingensis, Pomeraniae, Samogitiae, Livoniae etc. dominus et haeres.).

Panowanie

Małżeństwa Zygmunta II Augusta

Zygmunt II August urodził się 1 sierpnia 1520 r. w Krakowie jako pierwszy i jak się później okazało, jedyny żyjący i urodzony w legalnym małżeńskim związku syn króla Zygmunta I Starego i jego drugiej żony Bony Sforzy, księżnej Bari. Od 1529 r. rezydował w Wilnie jako wielki książę Litwy. 20 lutego 1530 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Jan Łaski koronował go vivente rege w katedrze wawelskiej na króla Polski.

W 1543 r. zawarł związek małżeński z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów, córką cesarza Ferdynanda I Habsburga. Młodzi małżonkowie rezydowali w Wilnie, jednak pożycie nie było udane, głównie z powodu choroby młodej królowej – epilepsji. Po śmierci pierwszej żony w 1545 r. zawarł dwa lata później potajemnie małżeństwo z Barbarą Radziwiłłówną, przymuszony do niego przez jej brata Mikołaja Radziwiłła Rudego i kuzyna Mikołaja Radziwiłła Czarnego. Według części opinii małżeństwo to zostało zawarte z miłości (król miał poznać Barbarę w Wilnie, długo przed ślubem, około 1544 r., i miał z nią romans jeszcze za życia żony Elżbiety). Drugie małżeństwo Zygmunta II zostało zawarte wbrew woli ojca Zygmunta I i matki Bony, a gdy zostało ujawnione, magnateria uznała je za mezalians, godzący w powagę dynastii i państwa. Mimo to Barbara została 7 grudnia 1550 r. koronowana na królową Polski. W następnym roku zmarła. Pochowana została w katedrze wileńskiej. Zygmunt ożenił się jeszcze trzeci raz w 1553 r., z księżniczką austriacką, młodszą siostrą swej pierwszej żony – Katarzyną. Zawierając to małżeństwo, miał jeszcze nadzieję na potomka i zależało mu na dziedzicznym tronie litewskim dla ewentualnego syna, okazało się jednak, jak poprzednie, bezpotomne. Problem dziedzictwa jagiellońskiego na Litwie stał się więc bezprzedmiotowy, w tej sytuacji dążono ze strony Polski do zawarcia unii realnej między Polską a Litwą, tak aby związek obu krajów został utrzymany w przyszłości. Matka króla, skłócona z dworem królewskim oraz z synem głównie z powodu jego nieudanego i bezdzietnego małżeństwa z trzecią żoną, wyjechała do Bari we Włoszech i tam w 1557 r. zmarła – otruta przez Pappacodę, zausznika hiszpańskich Habsburgów. W 1566 r. Katarzyna wyjechała z Polski do Austrii, jak się okazało już na zawsze, ponieważ zmarła tam kilka miesięcy przed swoim mężem. Zygmunt II August zmarł pod koniec 52. roku życia.

ObrazImięData urodzeniaData śmierciData zawarcia małżeństwa
Elisabeth of Austria.jpgElżbieta Habsburżanka152615451543
Barbara Radzivił. Барбара Радзівіл (L. Cranach, 1565).jpgBarbara Radziwiłłówna1520/152315511547
Catherine of Austria.jpgKatarzyna Habsburżanka153315721553

Polityka

W 1557 przeprowadził udaną demonstrację zbrojną, tzw. wyprawę poswolską, w wyniku której zmusił inflancką gałąź zakonu krzyżackiego do jednoznacznego opowiedzenia się po stronie polsko-litewskiej w jej konflikcie z Carstwem Rosyjskim. 14 września 1557 podpisano traktat pozwolski. W 1561 do Polski przyłączone zostały jako lenno Inflanty, od XIII w. opanowane przez Krzyżaków gałęzi inflanckiej. Ostatni wielki mistrz tego zakonu, Gotthard Kettler, został lennikiem Polski z utworzonego świeckiego Księstwa Kurlandii i Semigalii. Rozpoczęła się wtedy I wojna północna o panowanie nad Bałtykiem (1563–1570). Między innymi z uwagi na problemy związane z ciężką wojną o Inflanty, prowadzoną z carem Rosji Iwanem IV, król Zygmunt II August, szukając szerszego wsparcia wśród szlachty, zdecydował się na wprowadzenie postulowanych przez nią reform, m.in. podatkowych, gospodarczych i utworzenie stałego wojska. Skarb państwa zasiliła zwłaszcza tzw. egzekucja dóbr, tj. zwrot części majątków rozdanych magnatom.

W październiku 1562 roku wydał za Jana Wazę (ówcześnie młodszego brata króla Szwecji) swoją siostrę Katarzynę, która w 1569 roku została królową Szwecji.

Na sejmie w Warszawie 13 marca 1564 roku odstąpił Koronie Królestwa Polskiego swoje prawa sukcesyjne w Wielkim Księstwie Litewskim[1].

W czasie konfliktu z Gdańskiem, powołał Komisję Morską. Wymusił od Gdańska odszkodowanie i przekazywanie cła palowego. W 1570 roku rozpoczęto budowę pierwszego okrętu królewskiego „Smok”.

W sprawach wiary Zygmunt August zajmował długo postawę dwuznaczną, utrzymywał na swoim dworze kaznodziejów protestanckich i otaczał się protestantami[2]. W 1555 roku posiadająca przewagę w izbie poselskiej szlachta protestancka wysunęła na sejmie w Piotrkowie postulat utworzenia polskiego kościoła narodowego, niezależnego od papieża. Wzorem Anglii jego głową miał zostać sam władca. Król popierał ten projekt do czasu, gdy potrzebował wsparcia obozu średniej szlachty przeciwko magnatom. Już jednak w 1564 roku całkowicie z niego zrezygnował, ulegając perswazji nuncjusza Giovanniego Francesca Commendonego. Król wraz z Senatem przyjął z rąk Commendonego księgę ustaw soboru trydenckiego na sejmie w Parczewie 7 sierpnia 1564 roku[3].

W 1568 r. Zygmunt II August zaciągnął od księstwa pomorskiego pożyczkę na kwotę 100 000 talarów, którą jego następcy uważali za osobiste zobowiązanie króla i nie poczuwali się do jej spłaty[4].

Korona i Litwa

Biskup wileński Paweł Algimunt Holszański[5] wzbrania królowi Zygmuntowi II Augustowi wstępu do zboru protestanckiego w Wilnie, obraz pędzla Januarego Suchodolskiego z 1848 roku

Wobec braku zgody szlachty na podwyższenie podatków Zygmuntowi Augustowi nie udało się zrealizować wszystkich zamierzonych reform, w tym zwiększenia stanu wojska. Pozytywnie natomiast przebiegła unifikacja państwa. Objęła część ziem Śląska, Mazowsza i Prus Królewskich, zaś przede wszystkim 1 lipca 1569 w Lublinie zawarta została unia, która połączyła ostatecznie Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie w jedno państwo – Rzeczpospolitą Obojga Narodów, ze wspólnym królem, sejmem, pieniądzem i polityką zagraniczną. Odrębne pozostały prawa, wojsko, skarb i urzędy. Podlasie, Wołyń, Kijowszczyzna znalazły się w Koronie. Unia przyspieszyła rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny Wielkiego Księstwa Litewskiego, prowadziła do polonizacji szlachty litewskiej i ruskiej oraz rozszerzała wpływy kultury polskiej aż na państwo rosyjskie.

W lipcu 1570 zwołał do Szczecina kongres pokojowy, który zakończył się 13 grudnia podpisaniem pokoju w Szczecinie, kończącego I wojnę północną. Potwierdzono stan posiadania stron walczących, Rzeczpospolita zachowała Księstwo Kurlandii i Semigalii oraz znaczną część Inflant.

Za panowania Zygmunta II Augusta miał miejsce rozkwit literatury i sztuki renesansowej. Od jego imienia pochodzi nazwa miasta Augustów.

Zygmunt II August zmarł w 1572 w Knyszynie, jako ostatni polski monarcha z linii męskiej dynastii jagiellońskiej. Kolejnym królem polskim, wybranym przez sejm elekcyjny, był Henryk Walezy (panował 1573–1574).

Uroczystości żałobne i pogrzebowe

Pogrzeb Zygmunta Augusta odbył się z zachowaniem wyjątkowego ceremoniału. Po mszy żałobnej odprawionej w kaplicy zamku w Tykocinie, kondukt pogrzebowy wyruszył do Krakowa. Ciało zmarłego wyprowadziło dwudziestu czterech dworzan odzianych w żałobne kaptury, ze świecami w rękach, oraz ubodzy w kapach i za świecami. Dalej postępowała procesja złożona ze stu ubogich z zapalonymi świecami, a za nimi księża i kapelani królewscy. Za nimi jechał chorąży na czarno okrytym koniu. Dalej prowadzono czarnego konia z herbami królewskimi, za którym jechało dwóch chłopców z puklerzami. Następnie jechał wóz z ciałem monarchy, przykryty czarnym suknem i zaprzężony w konie także okryte czarnym suknem. Za karawanem postępowali dostojnicy państwowi ze swoimi pocztami. W mijanych miejscowościach orszak witano salwami z dział i broni ręcznej. W nocy przy marach stawiano straż składającą się z dwóch komorników królewskich, ośmiu drabantów, dwóch dworzan i dwóch jurgieltników. W Warszawie kondukt żałobny witało dwustu ubogich i sześćdziesięciu dworzan ze świecami w dłoniach oraz przedstawiciele wszystkich cechów rzemieślniczych. Niesiono 10 mar przybranych złotogłowiem i aksamitem. Ciało wprowadzali biskupi i opaci. Poprzedzały je oznaki królewskiej władzy i chorągiew nadworna. Starym zwyczajem rozdawano pieniądze ubogim. Wygłoszono też cztery mowy okolicznościowe. W Krakowie na orszak oczekiwali w Bramie Floriańskiej posłowie dworów zagranicznych, biskupi, opaci i cechy, z trzydziestoma marami pokrytymi złotogłowiem. Byli również chorążowie w zbrojach pokrytych czarnym suknem, którzy postępowali według starszeństwa reprezentowanych przez siebie ziem. Było też 30 koni przykrytych jedwabiem, żacy, sześciuset ubogich w kapach i duchowieństwo. Prowadzono następnie konia okrytego czarnym aksamitem, a dalej, za królewskimi marami, jechał rycerz w zbroi na koniu w czerni, z gołym mieczem skierowanym ostrzem ku ziemi. Za nim postępował chłopiec w zbroi, z tarczą, kopią i proporcem także spuszczonym ku ziemi, na którym przedstawiony był Orzeł i Pogoń – herby Obojga Narodów Rzeczypospolitej. Po nich podążał rycerz w stroju królewskim, za nim dostojnicy niosący znaki królewskie i sześćdziesięciu dworzan ze świecami. Orszak zamykała Anna Jagiellonka ze swoim dworem, prowadzona przez zagranicznych posłów, oraz radni miasta Krakowa. W takiej asyście odprowadzono ciało zmarłego króla na Wawel[6].

W dniu następnym dokonano tradycyjnego obchodu miasta z pustymi marami, nawiedzając kościół św. Franciszka, św. Anny, św. Szczepana i św. Trójcy, a następnie powrócono na Wawel. Nazajutrz rozpoczęły się uroczystości w katedrze. We wszystkich krakowskich kościołach bito w dzwony. Biskup wygłosił kazanie, a podczas śpiewania Ojcze nasz do świątyni wjechał rycerz przedstawiający osobę zmarłego króla, który rzucił się z konia na posadzkę przy marach, symbolizując tym śmierć króla. Odbyło się też tradycyjne łamanie pieczęci państwowych (kanclerskiej i podskarbiowskiej) oraz przenoszenie z mar na ołtarz insygniów koronacyjnych. Na posadzkę rzucono hełm, tarczę, miecz i kopię[6].

Zachował się dokładny opis ubioru Zygmunta Augusta do trumny. Tak więc ciało króla owinięto ceratą (płótno woskowe) i włożono na nie koszulę z płótna flamandzkiego, a na koszulę giermak z czerwonego adamaszku, spięty sznurem złotym, opasującym ciało. Na to wdziano albę z białej kitajki, a na nią dalmatykę ze złotogłowiu. Stroju dopełniał płaszcz z altembasu. Na szyi zawieszono łańcuch z krzyżem wysadzanym diamentami i rubinami, na palce włożono dwa pierścienie: szmaragdowy i szafirowy. Ręce okryto jedwabnymi rękawiczkami i blachownicami, a na nogi wdziano buty złotogłowiowe i pozłacane ostrogi. Do boku przypasano miecz w srebrnej pochwie, a obok złożono berło i jabłko. Na głowę włożono biret z czerwonego atłasu, a następnie koronę. Na piersiach złożona została srebrna pozłacana tabliczka z łacińskim napisem informującym, kto spoczywa w trumnie. Sama trumna była obita wewnątrz czarnym aksamitem[6].

Pogrzeb Zygmunta II Augusta był ostatnim tak wielkim obrzędem żałobnym w przedrozbiorowej Polsce[6].

Mecenat

Jan Kochanowski wręcza Satyra Zygmuntowi Augustowi; rysunek Feliksa Sypniewskiego w Tygodniku Ilustrowanym (1884)

Na polecenie króla zmodernizowano w latach 1544–1547 Stary Zamek w Kamieńcu Podolskim. W 1544 dobudowano na Zamku Dolnym w Wilnie renesansowe skrzydło zwane Pałacem Nowym (Giovanni Cini), obecnie niezachowane. W latach 1551–1568 przebudowano w stylu renesansowym zamek w Niepołomicach. Po 1549 roku rozbudowany został przez Hioba Bretfusa zamek w Tykocinie (obecnie w odbudowie) oraz dwór królewski w Knyszynie (niezachowany).

W 1568 roku zaczął być budowany Most Zygmunta Augusta w Warszawie (ukończony po jego śmierci).

Upamiętnienie

Nagrobek Zygmunta II Augusta, powstał po 1572 r., z fundacji siostry Anny
  • Pomnik Zygmunta Augusta w Parku Strzeleckim w Krakowie przy ul. Lubicz. Monument wzniesiono z fundacji Bractwa Kurkowego w 1883 r. Jego projektodawcą był Walery Gadomski, a wykonawcą jego uczeń Michał Korpal. Na wielobocznym postumencie o szerszej podstawie stoi naturalnej wielkości posąg króla wspartego na czworobocznej kolumnie ozdobionej herbem. Umieszczony na postumencie napis głosi: Zygmunt August Król Polski W. Książę Litewski. Na płaszczyznach bocznych u nasady cokołu widnieją daty: 1565 i 1883[7].
  • Pomnik Zygmunta Augusta w Knyszynie na Rynku. Odsłonięty w 1997 r. w 425 rocznicę śmierci króla w Knyszynie. Powstał z inicjatywy ks. Alfreda Ignatowicza - proboszcza i dziekana knyszyńskiego. Projektodawcą pomnika był Jarosław Perszko. Składa się z dwóch części: postaci króla oraz zegara słonecznego z tablicami pamiątkowymi upamiętniającymi m.in. podpisanie przez króla w 1567 r. w Knyszynie ustawy leśnej[8].
  • Kolumna Zygmunta Augusta na Rynku Zygmunta Augusta – w centrum Augustowa. Ufundowano ją w 450. rocznicę nadania praw miejskich, w 2007 r.[9] Po warszawskiej jest drugą królewską kolumną w Polsce.
  • Most Zygmunta Augusta – drewniany most przez Wisłę znajdujący się w latach 1573–1603 w Warszawie[10].
  • Posąg Zygmunta Augusta – w koronie i złotej zbroi umieszczono 1561 roku na szczycie wieży ratusza Głównego Miasta gdańskiego. Posąg autorstwa niderlandzkiego artysty Dirka Danielsa istnieje po wielu rekonstrukcjach do dziś[11]
  • Jezioro Zygmunta Augusta – sztuczny zbiornik wodny na skraju Puszczy Knyszyńskiej, obok wsi Czechowizna, około 4 km na północ od Knyszyna, wybudowany za panowania króla przez spiętrzenie rzeki Nereśl[12].

Galeria

Genealogia


Kazimierz IV
Jagiellończyk

ur. 30 XI 1427
zm. 7 VI 1492
Elżbieta
Rakuszanka

ur. 1436
zm. 30 VIII 1505
Gian Galleazzo
Sforza

ur. 20 VI 1469
zm. 21 X 1494
Izabela
Aragońska

ur. 2 X 1470
zm. 1 II 1524
     
   
 Zygmunt I
Stary

ur. 1 I 1467
zm. 1 IV 1548
Bona
Sforza

ur. 2 II 1494
zm. 19 XI 1557
   
  
1
Elżbieta
Habsburżanka

ur. 9 VII 1526
zm. 15 VI 1545
OO   6 V 1543
2
Barbara
Radziwiłłówna

ur. 6 XII 1520
zm. 8 V 1551
OO   28 VII/6 VIII 1547
Zygmunt II
August

ur. 1 VIII 1520
zm. 7 VII 1572
3
Katarzyna
Habsburżanka

ur. 15 IX 1533
zm. 28 II 1572
OO   po 30 VII w 1553
4
Barbara
Gizanka

ur. ok. 1550
zm. po 1589
OO   przed 1571 (konkubinat)
          
  4        
Barbara
Woroniecka
[14]
 ur. 8 IX 1571
 zm. po 5 VI 1615
 

Zobacz też

Uwagi

  1. Koronowany za życia poprzednika, 20 lutego 1530.
  2. Formalnie już od 1529 roku.
  3. Po unii lubelskiej (1569) Polska i Litwa stały się jednym państwem, a kolejny wspólny władca (po śmierci Zygmunta Augusta) był wybierany w drodze elekcji.

Przypisy

  1. Akta Unji Polski z Litwą: 1385-1791, wydali Stanisław Kutrzeba i Władysław Semkowicz, Kraków 1932, s. 179–180.
  2. Władysław Krynicki, Dzieje Kościoła powszechnego, Włocławek 1914, s. 457.
  3. Piotr Aleksandrowicz, Przyjęcie przez króla i senat uchwał Soboru Trydenckiego w Parczewie w 1564 r., w: Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny, Tom 9 (1966), Nr 3-4, s. 375–379.
  4. Wprowadzenie do tomu I. W: Źródła do kaszubsko-polskich aspektów Pomorza Zachodniego do roku 1945. T. I: Pomorze Zachodnie pod rządami książąt plemiennych i władców z dynastii Gryfitów. Poznań – Gdańsk: Wydawnictwo Poznańskie, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2006, s. 29. ISBN 83-7177-459-1.
  5. Mylnie opisany przez Muzeum Narodowe w Warszawie jako biskup Hozjusz.
  6. a b c d Marek Żukow-Karczewski, Wielkie pogrzeby w dawnej Polsce, „Życie Literackie”, nr 44 (1910) 1988.
  7. Marek Żukow-Karczewski, Dawne pomniki Krakowa. Pomnik Zygmunta Augusta, „Echo Krakowa” Czas Przeszły i Przyszły, nr 246 (13307) 1990.
  8. Mieczysław Lewkowicz. Historia knyszyńskiego pomnika Zygmunta Augusta. „Nowy Goniec Knyszyński”. 7 (187) z 2020, s. 37-40, lipiec 2020. Urząd Miejski w Knyszynie. ISSN 1644-7116. (pol.). 
  9. Aw58: Kolumna Zygmunta Augusta w centrum Augustowa. Wikimedia Commons. [dostęp 2017-02-19].
  10. Bolesław Orłowski: Nie tylko szablą i piórem. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1985, s. 77–78. ISBN 83-206-0509-1.
  11. Archiwum Wiadomości z portalu Trojmiasto.pl.
  12. Narew, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 907.
  13. Marcin Latka, Portrait of Sigismund II Augustus in armor, 2017-08-20 [dostęp 2018-09-19].
  14. Jej ojcem prawdopodobnie był Zygmunt II August; nie jest to pewne.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Redirect arrow without text.svg
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
POL COA Pogoń Litewska Książęca.svg
Autor: Ta grafika została stworzona za pomocą Adobe Photoshop przez Guccee (Guccee)., Licencja: CC BY-SA 4.0
Herb Pogoń Litewska
Sypniewski Feliks - Wreczenie Satyra Zygmuntowi Augustowi.jpg
Kochanowski wręcza swego "Satyra" Zygmuntowi Augustowi.
ArrasWawel.jpg
Arras z królewskimi monogramami S.A. (Sigismundus Augustus).
Sigismundus Augustus Rex.PNG
Signature of Sigismund II Augustus King of Poland
Poland and Lithuania in 1561.PNG
Autor: User:Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk based on layers of user:Halibutt, Licencja: CC BY-SA 3.0
Poland and Lithuania in 1561
Bishop Paul Holszański refuses Sigismund Augustus to go to a Protestant church in Vilnius by January Suchodolski (1848).PNG
Bishop Paul Holszański refuses Sigismund Augustus to go to a Protestant church in Vilnius
Groby królewskie w katedrze na Wawelu w Krakowie (1-U-2724-4).jpg
Szczątki króla Zygmunta Augusta. Przy trumnie stoją od lewej m.in.: prof. Tadeusz Estreicher (1.), wiceprezydent Krakowa Witold Ostrowski (2.), metropolita krakowski ks. arcybiskup Adam Sapieha (2.), biskup pomocniczy łucki i żytomierski Michał Godlewski (4.), biskup pomocniczy krakowski Stanisław Rospond (4.). Od prawej stoją m.in.: dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie Feliks Kopera (1.), prof. UJ ks. Tadeusz Kruszyński (3.), prof. Kazimierz Władysław Kumaniecki (na prawo za ks. Kruszyńskim).
Nagrobek Zygmunta Starego.jpg
Nagrobek króla Zygmunta Augusta w Kaplicy Zygmuntowskiej
Zygmunt II August Seals.PNG
Zygmunt II August seals
Unia Lubelska 1569 r..jpg

Głównym dziełem sejmu radomskiego 1505 r. miało być trwałe zjednoczenie z Polską Litwy oraz Prus. Zarówno konstytucje wydane na tym sejmie, jak i opublikowanie zbioru praw miały na celu między innymi ukazanie Korony jako Rzeczypospolitej praworządnej i sprawiedliwej, w której los poddanych nie jest zależny od samowoli władcy, lecz chroniony jest przez rozumne prawo i sprawiedliwość. Miał to być sygnał wysłany sąsiednim krajom, połączonym już wieloma węzłami z Polską, który miał wzbudzić ich zaufanie, co do ściślejszego z nią zespolenia aż do całkowitej unifikacji. Jak pisał Michał Bobrzyński, niezwykle uroczyście na zjeździe panów litewskich w Brześciu 25 lutego 1505 wystąpił kanclerz Jan Łaski. W imieniu polskiego senatu przedstawił on zagadnienia istotne z punktu widzenia unii, takie jak wspólna elekcja władcy, zapewnienie mu dochodów z dóbr stołowych takich, ażeby wystarczały nie tylko na utrzymanie dworu, lecz także na obronę państwa, organizacja dworu królewskiego. Pojawiła się tu także propozycja ustanowienia jednej stolicy w centrum połączonych krajów (prawdopodobnie miał nią być królewski Radom, do którego zwołano sejm walny, rozpoczęty 30 marca). Istotne były kwestie formy rządów i obrony państwa, rozstrzygania sporów, wspólnej dyplomacji oraz sejmów. Wzywając zaś panów litewskich do przybycia na sejm radomski, zwołany bez wątpienia głównie celem ostatecznego przypieczętowania integracji państw jagiellońskich, przemówić miał Łaski w te słowa: "Wiecie, jak sławna, jak straszna była potęga królów polskich, kiedy Korona razem z Wielkim Księstwem występowała i wojny połączonemi siłami toczyła, wiecie, jak bogaty był wówczas nasz wspólny monarcha, a teraz jak upadła powaga imienia królewskiego i potęga obojga rzeczy pospolitych, naszej i waszej". Była to zatem druga próba wcielenia w życie projektu wielkiego dzieła, który po raz pierwszy ujawniono w akcie tzw. unii piotrkowsko-mielnickiej. Jej artykuł pierwszy przewidywał, iż Regnum Poloniae et Magnus Ducatus Lithwaniae uniantur et conglutinentur in unum et indivisum ac indifferens corpus, ut sit una gens, unus populus, una fraternitas et communia consilia eidemque corpori perpetuo unum caput, unus rex unusque dominus in loco et tempore assignatis per praesentes et ad electionem convenientes votis communibus eligatur quodque absentium obstantia electio non impediatur et decretum electionis in Regno semper sit iuxta consuetudines circa illud ex antiquo servatas. Tym razem sprawy te miały zostać uregulowane już ostatecznie i nieodwołalnie podlegać realizacji. Był to jednak program jedynie panów koronnych; program, którego nie można było jeszcze zrealizować w początku XVI w. Członkowie rady wielkoksiążęcej, którzy zjechali do Radomia w maju 1505 nie dysponowali żadnymi pełnomocnictwami w tym zakresie, strona litewska nie wystawiła także rewersałów unii z roku 1501. Takim obrotem sprawy nie była zainteresowana także dynastia Jagiellonów, która w ten sposób utraciłaby swe dziedziczne prawa na Litwie.

Szczególnie doniosłe znaczenie przyznać należy dziełu podjętemu w roku 1505. Podjęta została wówczas niezwykle ważna próba przebudowy całego systemu państwowego i politycznego. Nie mogła ona zakończyć się stuprocentowym powodzeniem, nie była, bowiem jeszcze możliwa w tym czasie ścisła integracja z Koroną wszystkich ziem z nią w jakiś sposób związanych. Udało się jednak dokonać na gruncie prawnym zmian ustrojowych w systemie władzy państwowej, a ponadto położyć fundament, na którym z czasem wzniesiono gmach Rzeczypospolitej Wielu Narodów, czego najdonioślejszym akcentem był prezentowany tutaj akt Unii Lubelskiej 1569 roku.
Coat of Arms of Sigismund II Augustus and Anna Jagiellon.svg
Autor: Avalokitesvara, Sodacan, F l a n k e r, Licencja: CC BY-SA 4.0
Uwaga! Jest to współczesna rekonstrukcja herbu Jagiellonów jako królów Polski.
Pieczęć Zygmunta Augusta.png
Autor:
AnonimowyUnknown author
, Licencja: CC0
Maurycy Gottlieb - Livonian Brothers of the Sword do homage to Polish king - 1557.png
Hołd zakonu inflanckiego przed królem Zygmuntem Augustem w Pozwolu w 1557, według Maurycego Gottlieba
The sum pledged at the royal estates in Crown of the Polish Kingdom by province in 1569 (in red zlotys).png
Autor: Mathiasrex, based on layers of user:Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 4.0
The sum pledged at the royal estates in Crown of the Polish Kingdom by province in 1569 (in red zlotys)
Death of Sigismund Augustus at Knyszyn.JPG
angielski:
Death of Sigismund Augustus in Knyszyn in 1572 Edytuj to na Wikidanych

Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie
label QS:Len,"Death of Sigismund Augustus at Knyszyn"
label QS:Lpl,"Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie"