Zygmunt Klemensiewicz (fizyk)

Zygmunt Aleksander Klemensiewicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

24 kwietnia 1886
Kraków, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

25 marca 1963
Gliwice, Polska

Zawód, zajęcie

chemik, fizyk

Zygmunt Aleksander Klemensiewicz (ur. 24 kwietnia 1886 w Krakowie, zm. 25 marca 1963 w Gliwicach) – polski chemik i fizyk, profesor chemii fizycznej i elektroniki Politechniki Lwowskiej, taternik i alpinista.

Życiorys

Był synem Roberta (nauczyciela historii i geografii, dyrektora gimnazjum) i Marii Józefy z Reichmanów (pisarki i tłumaczki literatury skandynawskiej). Od 1892 mieszkał wraz z rodzicami we Lwowie. Uczył się w C. K. V Gimnazjum we Lwowie, gdzie w 1904 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości (w jego klasie byli m.in. Stanisław Łempicki, Maurycy Schlaffenberg)[1][2]. W latach 1904–1908 studiował chemię, fizykę i matematykę na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego.

W lipcu 1908 na podstawie pracy Chlorek antymonowy jako rozczynnik jonizujący wykonanej u prof. Stanisława Tołłoczki uzyskał stopień doktora filozofii. Następnie jako stypendysta Wydziału Krajowego wyjechał do Instytutu kierowanego przez prof. Fritza Habera w Karlsruhe. Zajął się nową wówczas dziedziną przewodnictwa elektrycznego w gazach. Pracując z Haberem w Karlsruhe opracował pierwszą elektrodę szklaną, stosowaną później w niezmienionej formie przez dziesięciolecia[3][4]. Habilitował się w 1912 r. na Uniwersytecie Lwowskim i został docentem na tej uczelni. W 1913 otrzymał stypendium fundacji Carnegie-Curie na wyjazd do Instytutu Radowego w Paryżu, gdzie pracował aż do wybuchu I wojny światowej pod kierunkiem Marii Skłodowskiej-Curie. Zapoznał się tam z zagadnieniami i techniką pomiarów promieniotwórczości. W czasie wojny pracował w Instytucie Pasteura, a później w fabryce salwarsanu. W roku szkolnym 1919/1920 uczył w III Państwowym Gimnazjum im. Króla Stefana Batorego we Lwowie[5]. W latach 1920–1940 był profesorem zwyczajnym chemii fizycznej i elektroniki Politechniki Lwowskiej, był członkiem Polskiego Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie[6].

Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę został aresztowany przez NKWD 19 marca 1940 w Nowosielicach k. Doliny. Był więziony w Skolem, Stryju, od marca 1940 w Charkowie, od września 1940 w Starobielsku, gdzie w październiku 1940 został skazany na karę 5 lat łagru. Został wywieziony do Kazachstanu, gdzie odbywał karę (1940–1942). Po układzie Sikorski-Majski odzyskał wolność 28 sierpnia 1942. Ewakuowany wraz Armią Andersa do Iranu latem 1942. Przez Egipt dotarł do Wielkiej Brytanii, gdzie przebywał w latach 1944–1956. Na emigracji członek założyciel Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Po powrocie do Polski 22 kwietnia 1956 był profesorem Politechniki Śląskiej w Gliwicach do przejścia w stan spoczynku w 1960.

Był zapalonym taternikiem i alpinistą. W 1913 r. wydał Zasady taternictwa – pierwszy polski podręcznik taternictwa. Uprawiał narciarstwo – był doświadczonym turystą-narciarzem. Zajmował się także fotografią, w tym fotografią górską, której poświęcił jeden rozdział Zasad taternictwa. W dwudziestoleciu międzywojennym był wiceprezesem PZN. W wielu górskich wyprawach towarzyszyła mu żona Stefania z domu Wieniewska (zm. 2 marca 1975 w Krakowie[7].). Współzałożyciel Kółka Taterników (później Himalaya Club)[8].

Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Przypisy

  1. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. V Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1902. Lwów: 1902, s. 85.
  2. Kronika. Egzamin dojrzałości. „Kurjer Lwowski”. Nr 176, s. 2, 26 czerwca 1904. 
  3. Zygmunt Bodnar. Zygmunt Klemensiewicz 1886 – 1963. „Postępy Fizyki”. 15 (1), s. 3-10, 1964. 
  4. Fritz Haber und Zygmunt Klemensiewicz. Über elektrische Phasengrenzkräft. Zeitschrift für Physikalische Chemie. Leipzig. 1909 (Vorgetragen in der Sizung der Karlsruher chemischen am 28. Jan. 1909).
  5. Sprawozdanie Dyrekcji Państw. Gimnazjum III. im. Króla Stefana Batorego we Lwowie za rok szk. 1927/28. Z uwzględnieniem Dziesięciolecia 1918-1928. Lwów: 1928, s. 18.
  6. Czasopismo Techniczne. R. 54, 10 sierpnia 1936, Nr 15 s. 266
  7. Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 28, s. 94, Czerwiec 1975. Koło Lwowian w Londynie. 
  8. Janusz Kurczab: Historia polskiego wspinania. Cz. I – Tatry od prapoczątków do lat międzywojennych. wspinanie.pl, 2009-05-12. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-30)]. (pol.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Zygmunt Aleksander Klemensiewicz.jpg
Zygmunt Aleksander Klemensiewicz (1886-1963) – Polish physicist, professor of Lviv Polytechnic 1920-1940