Zygmunt Koźmiński

Tablica poświęcona Zygmuntowi Koźmińskiemu w Wigrach

Grób rodzinny Tadeusza i Zygmunta Koźmińskich na cmentarzu Powązkowskim

Zygmunt Koźmiński (ur. 12 grudnia 1902 w Zharku k. Derażni, zm. 2 października 1939 we Lwowie) – polski hydrobiolog, zoolog.

Życiorys

Po ukończeniu w 1920 gimnazjum w Warszawie zgłosił się ochotniczo do wojska i uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej, a po jej zakończeniu rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Konstantego Janickiego. Po ukończeniu nauki i obronie magisterium pozostał na uczelni i został asystentem prof. Janickiego, w 1927 przedstawił na macierzystej uczelni rozprawę pt. „Über die Variabilität der Cyclopiden aus der strenuus Gruppe auf Grund von quantitativen Untersuchungen” i na jej postawie uzyskał stopień doktora filozofii w dziedzinie zoologii, a następnie został mianowany na stanowisko starszego asystenta. W 1928 przebywał na stypendium w Stanach Zjednoczonych, gdzie prowadził badania nad zawartością chlorofilu w wodzie jeziora Northeastern w stanie Wisconsin w aspekcie produkcji fitoplanktonu. W 1934 i 1935 wykładał na wakacyjnych kursach limnologii, które odbywały się w kierowanej przez prof. Alfreda Lityńskiego Stacji Hydrobiologicznej nad jeziorem Wigry^[1]. W 1937 przedstawił na Uniwersytecie Stefana Batorego pracę habilitacyjną, uzyskał wówczas stanowisko docenta hydrobiologa przy kierowanej przez prof. Jana Dembowskiego Katedrze Biologii. W sierpniu 1939 jako porucznik rezerwy został zmobilizowany do wojska i wcielony do 41 Suwalskiego pułku piechoty, z którym przeszedł szlak bojowy podczas kampanii wrześniowej. Podczas walk w okolicach Lwowa został 17 września 1939 ranny. Zmarł 2 października 1939 w szpitalu we Lwowie. Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 198 rząd 2, miejsce 9)^[2].

Praca naukowa

W pierwszym okresie pracy naukowej prowadził badania nad płazami, gadami i owadami prostoskrzydłymi występującymi w Puszczy Białowieskiej. Zajmował się zooplanktonem macedońskiego jeziora Ochrydzkiego, a także stosunkami tlenowymi wód Pojezierza Suwalskiego, występującymi podczas przedwiośnia zjawiskami termicznymi oraz deficytem tlenowym. Najwięcej uwagi Zygmunt Koźmiński poświęcił skorupiakom widłonogim z rodziny Cyclops, a przede wszystkim Cyclops strenuus. Przeprowadził taksonomiczne usystematyzowanie materiałów wykazując zróżnicowanie morfologiczne i ekologiczne, dzięki zastosowaniu własnej metody badań ilościowych oraz porównaniu cech antagonistycznych wyodrębnił nowe gatunki i formy m.in. Cyclops tatricus (1927) i Cyclops bohater (1933). Materiał do badań pochodził z różnych terenów m.in. z położonego w Tatrach Czarnego Stawu pod Rysami oraz Czarnego Stawu Gąsienicowego i Zielonego Stawu Gąsienicowego. Metoda cech antagonistycznych była nowatorska i sprawiła, że Zygmunt Koźmiński zyskał duże uznanie w świecie nauki.

W uznaniu jego bogatej wiedzy Knut Lindberg nazwał odkrytą w 1942 odmianę oczlika Cyclops kozminskii.

Dorobek naukowy

• „Über die Variabilität der Cyclopiden aus der strenuus-Gruppe auf Grund von quantitativen Untersuchungen” („Bull. Int. Acad. Pol. Sc. Cl. Math.” 1927, nr suppl. 1);
• „Über die systematische Stellung von Cyclops strenuus aus den Gebirgsseen” („Arch. Hydrobiol. i Rybactwa” 1932);
• „Über die morphologische Gruppierung der Arten des Subgenus Cyclops” („Mémoires Acad. Pol. Sciences Cl. Math. et Nat.” 1934, nr 6);
• Wspomnienie o Kazimierzu Gajlu („Arch. Hydrobiol. i Rybactwa” 1934);
• „O pojezierzu płn.-wsch. Wisconsinu w Ameryce Północnej”(1937).

Przypisy

Bibliografia

• Gabriel Brzęk „Straty wśród zoologów polskich w następstwie II wojny światowej”. Analecta: studia i materiały z dziejów nauki 6/2 (12) (1997) s. 173–197;
• Koźmiński Zygmunt, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-09-15] .
• Zygmunt Koźmiński w Wielkiej Encyklopedii Tatrzańskiej Zofii i Witolda Paryskich
• nota biograficzna
• Polskie Archiwum Hydrobiologii tom XI (XXIV) PWN Warszawa 1963

Linki zewnętrzne

• Publikacje Zygmunta Koźmińskiego w bibliotece Polona