Zygmunt Krasiński

Zygmunt Napoleon Krasiński

Zygmunt Krasiński, fotografia portretowa Karola Beyera sprzed 1859 roku
Data i miejsce urodzenia	19 lutego 1812 Paryż
Data i miejsce śmierci	23 lutego 1859 Paryż
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	literatura
Epoka	romantyzm czarny romantyzm mesjanizm polski
Ważne dzieła
Nie-Boska komedia Irydion

Herb Krasiński II
Rodzina	Krasińscy herbu Ślepowron
Ojciec	Wincenty Krasiński
Matka	Maria Urszula Radziwiłł
Żona	Eliza Branicka
Dzieci	Władysław Wincenty Krasiński Zygmunt Jerzy Krasiński Maria Beatrycze Krasińska Eliza Krasińska

Napoleon Stanisław Adam Feliks Zygmunt Krasiński herbu Ślepowron (ur. 19 lutego 1812 w Paryżu, zm. 23 lutego 1859 tamże) – polski hrabia^[1], a także poeta, dramaturg i prozaik. Jeden z trójcy wieszczów, największych poetów polskiego romantyzmu^[2]. II Ordynat na Opinogórze.

Debiutował w 1828 jako autor przepojonych makabrą opowieści gotyckich. Już wtedy ujawniły się najbardziej charakterystyczne cechy pisarstwa Krasińskiego: jego obsesja cierpienia, zagłady i śmierci^[3], a przy tym wewnętrzny konflikt między życiowym konwenansem, a etosem romantycznej walki narodowowyzwoleńczej. W efekcie przyniosły one obfity plon w postaci twórczości literackiej pełnej frenezji, obrazów piekielnych oraz ostrych dysonansów na tle religijnym i społecznym. W późniejszym czasie – około roku 1847, wraz z wydaniem Ostatniego – wieszcz zastąpił skrajną rozpacz dotychczasowych dzieł przesłaniem etyki chrześcijańskiej, która z czasem, uzupełniona o myśl mesjanistyczną, przerodziła się w żarliwe zawołania do ewangelicznej miłości.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Zygmunt Krasiński, Louis René Letronne, 1819

Portet Zygmunta Krasińskiego, Ary Scheffer, 1850

Fotografia pośmiertna Krasińskiego autorstwa Nadara

Był potomkiem magnackiej rodziny Krasińskich herbu Ślepowron, II ordynatem opinogórskim, synem generała Wincentego i księżniczki Marii Radziwiłłówny. Urodził się w Paryżu, w domu przy Boulevard Montmartre 10. Ochrzczono go w parafialnym kościele Notre Dame de Lorette. Do chrztu trzymali go Ludwik Pac z Marią Walewską oraz Piotr Krasiński z księżną z Walewskich Jabłonowską.

Kształcił się w domu w Warszawie i Opinogórze pod kierunkiem pisarza Józefa Korzeniowskiego i Piotra Chlebowskiego (1820), później w Liceum Warszawskim i na wydziale prawa Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego do roku 1829. Z powodu zajścia z kolegą Leonem Łubieńskim, na tle wyłamania się Krasińskiego spod solidarności koleżeńskiej z okazji patriotycznej demonstracji na pogrzebie prezesa Sądu Sejmowego Piotra Bielińskiego, ojciec wysłał go do Szwajcarii. Podczas pobytu w Szwajcarii zetknął się z literaturą i myślą europejskiego romantyzmu.

Największy wpływ na jego poglądy i całe życie miał ojciec Wincenty Krasiński – generał napoleoński, zwolennik „obozu klasyków”, a później lojalny poddany cara Rosji. Zygmunt stracił matkę w 1822 roku. Mimo buntu młodego jeszcze poety nigdy nie udało mu się wyrwać spod wpływu ojca, który ingerował zarówno w jego poglądy polityczne, jak i życie osobiste (np. wymusił małżeństwo z Elizą z Branickich, mimo miłości do Delfiny Potockiej). Krasiński pod wpływem ojca nie wziął udziału w powstaniu listopadowym i demonstracjach patriotycznych. Poddany ostracyzmowi ze strony kolegów zmuszony był przerwać studia. Opuścił ojczyznę, aby choć częściowo uwolnić się spod wpływu ojca. Odtąd przebywał przeważnie za granicą w Niemczech, Francji i Włoszech.

W roku 1829 w Genewie poznał się i zaprzyjaźnił z Anglikiem Henrykiem Reeve (korespondencję z nim wydał Józef Kallenbach, 1902, 2 tomy) i z Henrietą Villan, drugą swą miłością, po poprzednim, młodzieńczym uczuciu do kuzynki Amelii Załuskiej. W sierpniu 1830 roku spotkał się z Adamem Mickiewiczem, z którym odbył wycieczkę w Alpy.

W Warszawie i Genewie powstały juwenilia Krasińskiego, do których zalicza się dzieła takie jak Grób rodu Reichstalów (1828), Władysław Herman i dwór jego (1830), Mściwy karzeł i Masław, książę mazowiecki (1830) i Teodoro, król borów (1830). Były one wzorowane na dziełach Waltera Scotta i angielskiej powieści gotyckiej^[4].

Dorosłość

Po roku 1831 nawiedzały go stale cierpienia fizyczne: rozstrój nerwowy, potęgowany różnicą przekonań politycznych z ojcem, dla którego był jednak uległym synem, oraz stale go trapiąca choroba oczu, grożąca ślepotą, zmuszająca do długich nieraz samotnych rozmyślań w ciemnym pokoju. Od jesieni 1832 do wiosny 1833 przebywał w Petersburgu z ojcem, który chciał go nakłonić do służby dla dworu rosyjskiego, ale temu żądaniu ojca się nie poddał. Po Krakowie, który go zachwycił historyczną przeszłością, i Wiedniu, gdzie leczył oczy, udał się do Włoch, gdzie w Rzymie w roku 1834 nawiązał romans z Joanną Bobrową-Piotrowicką (1807–1889^[5], z Morzkowskich^[6]), który trwał do 1838. Stałym jego towarzyszem w tych podróżach był dawny kolega uniwersytecki Konstanty Danielewicz. W roku 1836 w Rzymie poznał Juliusza Słowackiego i zaprzyjaźnił się z nim.

Połowa lat trzydziestych była okresem powstania najwybitniejszych dramatów Krasińskiego, Nie-Boskiej komedii i Irydiona, którego koncepcja formowała się jeszcze w Petersburgu^[7].

W grudniu 1838 roku w Neapolu nawiązał romans z Delfiną Potocką. Było to najsilniejsze z uczuć poety, gorąco odwzajemniane. Romans przetrwał do roku 1846, później przekształcił się w przyjaźń i wydatnie odbił się w twórczości Krasińskiego. W roku 1839 w Mediolanie zaprzyjaźnił się z Augustem Cieszkowskim, była to najtrwalsza i najściślejsza z przyjaźni poety, która wywarła wpływ na myśli ich obu (dwa tomy korespondencji wydał w 1912 r. Józef Kallenbach). W lipcu 1843 roku pod wpływem ojca ożenił się z Elizą z Branickich (1820–1876), malarką, której uczucie i zalety charakteru ocenił dopiero później, gdy ochłodło jego uczucie do Delfiny. Eliza urodziła mu czworo dzieci: Władysława Wincentego, Zygmunta Jerzego, Marię Beatrycze (żonę Edwarda Aleksandra Raczyńskiego) oraz Elizę.

W czasie rewolucji w Rzymie w 1848 roku wraz z Cyprianem Kamilem Norwidem bronił zagrożonego papieża Piusa IX^[8].

Od połowy maja do września 1857 r. przebywał w Złotym Potoku, z którego wyjechał po śmierci swojej najmłodszej córki.

Zygmunt Krasiński zmarł na gruźlicę 23 lutego 1859 roku w Paryżu^[9]. Zwłoki zostały przetransportowane do Opinogóry koło Ciechanowa, gdzie znajduje się obecnie Muzeum Romantyzmu. Poetę upamiętnia m.in. Wzgórze Krasińskiego w okolicy dawnego dworu Cieszkowskich w Wierzenicy w powiecie poznańskim, a także nazwa ulicy Zygmunta Krasińskiego w Warszawie.

Krasińskiego zwykło zaliczać się do grona tzw. Trzech Wieszczów literatury polskiej (obok Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego), choć coraz częstsze są próby zdetronizowania go przez współczesną krytykę literacką^[10].

Dzieła

• Powieści gotyckie
• Agaj-Han
• Irydion^[11]
• Nie-Boska komedia
• Przedświt^[12]
• Psalmy przyszłości^[13]
• Fantazja życia
• Listy do Delfiny Potockiej
• Na Sybir^[14]

Zobacz też

• Muzeum Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego w Złotym Potoku
• Muzeum Romantyzmu w Opinogórze
• Wzgórze Krasińskiego w Wierzenicy

Przypisy

Bibliografia

• Listy do Delfiny Potockiej. I. 1839–1843. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1930, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Listy do Delfiny Potockiej. II. 1843–1845. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1935, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
• Listy do Delfiny Potockiej. III. 1846–1848. Zygmunt Krasiński, przysposobił do druku Adam Żółtowski. Poznań 1938, wyd. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

Linki zewnętrzne

• Utwory Zygmunta Krasińskiego w serwisie Wolne Lektury
• Muzeum Romantyzmu – pamiątki po rodzinie Krasińskich
• Utwory Zygmunta Krasińskiego w serwisie Polona.pl