Zygmunt Moczyński

Zygmunt Moczyński

Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1871 Bydgoszcz
Data i miejsce śmierci	17 września 1940 Palmiry
Zawód	kompozytor, dyrygent
Odznaczenia

Zygmunt Moczyński (ur. 23 lutego 1871 w Bydgoszczy, zm. 17 września 1940 w Palmirach) – pedagog muzyczny, kompozytor, dyrygent, przywódca pomorskiej organizacji konspiracyjnej Bataliony Śmierci za Wolność w latach 1939–1940.

Życiorys

Urodził się 23 czerwca 1871 r. w Bydgoszczy. Był synem Marcina, organisty przy bydgoskim kościele farnym, i Eleonory z Holsteinów. Pomimo że wykazywał już jako chłopiec nieprzeciętne zdolności muzyczne, pod wpływem ojca wybrał zawód pedagoga. Uczył się najpierw w preparandzie w Rogoźnie, a potem w państwowym seminarium nauczycielskim w Paradyżu (pow. międzyrzecki). Tam w 1893 roku otrzymał świadectwo dojrzałości i rozpoczął pracę jako nauczyciel w szkole powszechnej w Koźminie.

Nauczając w tej szkole, otrzymał stypendium na studia muzyczne w Królewskiej Akademii Instytucie Muzyki Kościelnej w Berlinie, kształcącym nauczycieli muzyki dla szkół powszechnych. Po dwóch semestrach studiów w latach 1897–1898 otrzymał dyplom organisty, dyrygenta i nauczyciela muzyki. Po powrocie z Berlina nadal pracował w Koźminie, a w 1900 r. władze pruskie z uwagi na jego polskie koneksje odmówiły mu posady nauczyciela muzyki w seminarium nauczycielskim w Grudziądzu. W tej sytuacji przeniósł się do Szczecina, gdzie pracował jako nauczyciel muzyki w szkole katolickiej, pełniąc jednocześnie funkcję organisty i dyrygenta przy tamtejszej farze. W tym czasie komponował wiele utworów muzyki religijnej, niektóre opublikowane drukiem.

W odrodzonej Polsce 1 kwietnia 1919 r. został nauczycielem w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Rogoźnie, gdzie nadal komponował. W 1922 r. przeniósł się do Torunia, obejmując posadę nauczyciela muzyki w Państwowym Seminarium Nauczycielskim. Po przejściu na emeryturę w 1935 r. został wykładowcą teorii muzyki i wicedyrektorem Konserwatorium Muzycznego Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego w Toruniu. Poza tym był w latach 1928–1939 dyrygentem toruńskiego chóru męskiego „Dzwon”. Przez kilka lat był również organistą w kościele Najświętszej Marii Panny w Toruniu i dyrygentem chóru „Cecylia” przy tymże kościele. W drugiej połowie lat 30. był przewodniczącym Koła Muzycznego Konfraterni Artystów w Toruniu oraz współpracował z Pomorską Rozgłośnią Polskiego Radia.

W okresie okupacji hitlerowskiej włączył się w działalność konspiracyjną. W grudniu 1939 r. był jednym z założycieli organizacji pn. „Bataliony Śmierci za Wolność”, prowadzącej różnorodną działalność patriotyczną. Nadzorował wydawanie podziemnego pisemka pt. „Za Wolność” („Za Wolność Waszą i Naszą”). Był przeciwnikiem zaangażowania młodzieży do poważniejszych akcji konspiracyjnych. 6 marca 1940 został aresztowany przez Gestapo wskutek zdrady razem z innymi członkami Batalionów. Niemcy osadzili go w Forcie VIII. Podczas śledztwa był torturowany, ale nie załamał się; odrzucił także ofertę współpracy. Na początku września 1940 r. został wysłany do więzienia na Pawiaku w Warszawie, gdzie go dalej przesłuchiwano i torturowano. 17 września 1940 został rozstrzelany w Palmirach.

Twórczość i nagrody

Będąc jeszcze uczniem preparandy w Rogoźnie, skomponował mszę na chór mieszany z orkiestrą oraz kantatę na chór mieszany z okazji srebrnego jubileuszu ojca. Do znaczących jego dzieł należą skomponowane w Rogoźnie (1919–1922): „Gaude Mater Polonia”, „Pieśń żołnierska” i „Koncert Jankiela” do słów Adama Mickiewicza. W okresie międzywojennym skomponował wiele utworów o charakterze świeckim, narodowo-patriotycznym, a także utwory kantatowo-oratoryjne. Z okazji 50-lecia twórczości kompozytorskiej Pomorski Związek Śpiewaczy wydał w 1938 r. w swej Biblioteczce osiemnaście jego utworów na chór męski i mieszany, a wśród nich: „Zaślubiny morza”, „Hymn Pomorza”, „Witaj polskie morze nasze”, „Straż nad Wisłą”, „A gdy poszedł Stach na łowy” i inne. Jego twórczość poza bezspornym walorem muzycznym cechował klimat polskości i wyraźny narodowy dydaktyzm.

Jako kompozytor zdobywał liczne nagrody, m.in. w 1927 r. I nagrodę w konkursie Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych i Instrumentalnych za „Hejnał” na chór męski, w 1934 r. wyróżnienia za „Śpiewaka zwycięzcę” i „Waleriana Łukasińskiego”, w 1935 r. trzy nagrody za utwory: „Szturm do okopu odparty”, „Śmierć trębacza” i „Statek”. W 1938 r. jego utwory nagradzane były w Gdańsku i Gdyni.

Rodzina

Zygmunt Moczyński od 4 grudnia 1912 r. był żonaty z Marią z Ratajczaków.

Ordery i odznaczenia

• Złoty Krzyż Zasługi (11 listopada 1936)^[1]
• Złota odznaka Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych (1936)
• Srebrna odznaka Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych (1934)
• Krzyż „Pro Ecclesia et Pontifice” (Stolica Apostolska, (1928) nadany przez papieża Piusa XI za szczególne zasługi i działalność położoną na polu muzyki kościelnej

Upamiętnienie

Tablica pamiątkowa przy ulicy Konopnickiej 15 w Toruniu.

Jego imieniem nazwano ulice w Bydgoszczy, Szczecinie i Toruniu. Na domu przy ul. Konopnickiej 15 w Toruniu, gdzie mieszkał i tworzył, umieszczono tablicę pamiątkową ku jego czci.

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 497. [dostęp 2021-02-03].
• Komorowski Krzysztof: Konspiracja pomorska 1939–1947, Gdańsk 1993.
• Błażejewski Stanisław, Kutta Janusz, Romaniuk Marek: Bydgoski Słownik Biograficzny. Tom I. Bydgoszcz 1994, s. 82–83.
• Pruss Zdzisław, Weber Alicja, Kuczma Rajmund: Bydgoski leksykon muzyczny. Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne. Bydgoszcz 2004, s. 369.

Linki zewnętrzne

• „Do mojego grajka : na chór mieszany”
• „Do Wilna serce dajcie : na trzy głosy równe”
• „Hymn Pomorza : na chór męski” i „Witaj Polskie morze nasze : na chór męski”
• „O Maryo życie moje : na chór mieszany”
• „Od morza z Pomorza, my, polski lud ! : na chór męski”
• „Od Włocławka do Kruszwicy : na chór męski”
• „Pieśń majowa do Matki Boskiej” i „Ave Królowo Anielska”
• „Straż nad Wisłą : na chór męski”
• „Wonne gaje zaszumiały : na chór mieszany”
• „Zaślubiny morza : na chór mieszany”
• Nuty utworów Zygmunta Moczyńskiego w serwisie Polona.pl