Zygmunt Nowakowski (artysta)
 Zygmunt Nowakowski (ok. 1932) | |
| Imię i nazwisko | Zygmunt Tempka |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | 22 stycznia 1891 |
| Data i miejsce śmierci | 4 października 1963 |
| Zawód | |
| Odznaczenia | |
_BAR.svg){kind=small}  | |
Zygmunt Nowakowski, właśc. Zygmunt Jan Błażej Tempka (ur. 22 stycznia 1891 w Krakowie, zm. 4 października 1963 w Londynie) – polski pisarz, felietonista, dziennikarz, aktor, reżyser teatralny, doktor filologii polskiej.
Życiorys
Był synem urzędnika Błażeja Tempki i Heleny z Nowakowskich – nauczycielki (jednej z pierwszych kobiet studiujących na Uniwersytecie Jagiellońskim).
Uczęszczał do Gimnazjum Św. Jacka, a następnie Sobieskiego w Krakowie. Studiując na UJ polonistykę równolegle pobierał nauki w szkole dramatycznej. W 1911 Ludwik Solski zatrudnił go w Teatrze im. Juliusza Słowackiego. W 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Po powrocie z wojny zaczął robić błyskawiczną karierę aktorską otrzymując m.in. role: Poety w Weselu, Konrada w Dziadach, Hrabiego w Nie-Boskiej komedii, Don Ferdynanda w Księciu Niezłomnym.
W latach 1926–1929 był aktorem i dyrektorem Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Od 1930 był stałym felietonistą „Ilustrowanego Kuryera Codziennego”. Wiceprezes KS Cracovia.
W 1935 został laureatem literackiej nagrody miasta Krakowa[1]. W 1938 otrzymał medal brązowy Nagrody im. Leona Reynela za najlepszą sztukę minionego roku, którą została uznana Gałązka rozmarynu[2].
Od 1939 przebywał na emigracji. W latach 1940–1941 był członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej przy prezydencie Władysławie Raczkiewiczu. W latach 1940–1944 redaktor naczelny „Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich”, redagowanych wspólnie z Mieczysławem Grydzewskim.
.jpg)
Był wieloletnim współpracownikiem Radia Wolna Europa. Na antenie tego radia prezentował, między innymi, własne gawędy historyczne, które później wydano w postaci zbioru[3].
W swoich tekstach prasowych i wystąpieniach posługiwał się często bardzo mocnymi określeniami i posądzeniami, wręcz obraźliwymi. Znana była np. jego silna niechęć[4] do Zofii Kossak, którą oskarżał o to, że jest „agentką komunistyczną”[5].
Zmarł w Londynie. Zgodnie z ostatnią wolą Nowakowskiego, w lutym 1968 urna z jego prochami została przewieziona do kraju i złożona na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Dzieła
- zbiory felietonów:
- Kucharz doskonały (1932)
- Stawiam bańki! (1936)
- Lajkonik (1938)
- Lajkonik na wygnaniu (1963)
- powieści:
- Przylądek Dobrej Nadziei (1931)
- Start Edmunda Sulimy (1932)
- Rubikon (1935)
- Pani służba (1938)
- Błękitna kotwica (1939)
- dzieła sceniczne:
- Tajemniczy pan (1924)
- Puchar wędrowny (1926)
- Gałązka rozmarynu (1937)
- reportaże:
- Geografia serdeczna (1931)
- Niemcy à la minute (1933)
- opowiadania:
- Złotówka Manoela (1937)
- Pędziwiatr (Duns 1945)
- wspomnienia:
Odznaczenia
- Złoty Krzyż Zasługi (30 stycznia 1930)[6]
- Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937)[7] – odmówił przyjęcia wyróżnienia
Upamiętnienie
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Anna Kruszyńska, „Reemigrejtan. Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa?!”, dzieje.pl, 22 lutego 2020 [dostęp 2020-05-03].
- ↑ Odznaczenie Z. Nowakowskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 211 z 17 września 1938.
- ↑ Zygmunt Nowakowski, Wieczory pod dębem. Gawędy historyczne., wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Myśl, 1990, ISBN 83-85233-01-6.
- ↑ Zygmunt Nowakowski, Forteca klamstwa [...], Grydzewski (red.), „Wiadomości”, IV (41), Londyn, 9 października 1949, s. 3, Cytat: Powtarzam: być katolikiem to nie znaczy kłamać [...] Jeśli autorka sama nie spali tej książki, książka sama, ta książka pachnąca saskim black-outem spłonie ze wstydu za autorkę.
- ↑ Nowakowski contra Zofia Kossak, [w:] Melchior Wańkowicz, Zupa na gwoździu – doprawiona, wyd. III, Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1972, s. 377–379, Cytat: Pan Nowakowski Zofię Kossak na odczytach publicznych nazywał agentką komunistyczną [...] pisze, że „mieszkanie i dostatek są udziałem tylko karierowiczów, takich jak Zofia Kossak”, że tacy karierowicze „muszą mieć elastyczne sumienie”.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 31, poz. 52 „za zasługi na polu podniesienia polskiego dramatu narodowego”.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 406 „za wybitną twórczość literacką”
- ↑ Szkoła Podstawowa im. Zygmunta Nowakowskiego w Trzęsówce. oficjalna strona [dostęp 2020-05-04]
Bibliografia
- Henryk Markiewicz, Nowakowski (pierwotnie Tempka) Zygmunt Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1978.
Linki zewnętrzne
- Zygmunt Nowakowski na zdjęciach w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Baretka: Wawrzyn Akademicki.
Zygmunt Nowakowski jako książę Metternnich w spektaklu Orlę Edmunda Rostanda
Odczytywanie sprawozdania. Od lewej: prezes Związku Dziennikarzy RP, dr Zygmunt Nowakowski, sekretarz generalny Związku Dziennikarzy RP Bolesław Wierzbiański.
Zygmunt Nowakowski, ok. 1932 r.
Baretka: Krzyż Zasługi – Polska (II RP).