Zygmunt Roguski

Zygmunt Roguski

Kacper, Feliks, Perkuła, Proporzec^[1]

major NSZ
Data i miejsce urodzenia	5 stycznia 1886 Warszawa
Data śmierci	24 maja 1946
Przebieg służby
Lata służby	od 1918
Siły zbrojne	Wojsko Polskie, Narodowe Siły Zbrojne
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce
Odznaczenia

Zygmunt Feliks Roguski ps. „Kacper”, „Feliks”, „Perkuła”, „Proporzec” (ur. 5 stycznia 1886 w Warszawie, zm. 16 maja 1946 tamże) – porucznik kawalerii Wojska Polskiego. Major Narodowych Sił Zbrojnych. Najwyższy stopniem wśród oskarżonych w „procesie lubelskiego PAS”.

Okres przedwojenny

Zygmunt Feliks Roguski urodził się 5 stycznia 1886^[2]. Był synem Gustawa i Marii ze Stanowskich, mieszkał w Chełmie. Studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, dyplom uzyskał w 1911. W listopadzie 1918 wstąpił do oddziału jazdy wcielonego do 1 pułku Ułanów Krechowieckich. Brał udział w wojnie z Ukraińcami i w wojnie z bolszewikami. W styczniu 1920 odbierał z rąk Niemców Pomorze. Przeniesiony do 8 pułku im. ks. Józefa Poniatowskiego. W wojnie 1920 r. „odznaczał się stale nadzwyczajną dzielnością i przykładną zimną krwią”. Awansowany do stopnia podchorążego. Został awansowany do stopnia porucznika kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 grudnia 1921^[3][4]. Był oficerem 8 pułku ułanów^[5][4]. W 1931 wydalony z wojska z przyczyn politycznych^[6][7][8]. W 1934 jako porucznik kawalerii z tytułem inżyniera i przeniesiony w stan spoczynku był w ewidencji Oficerskiej Kadry Okręgowej nr V, przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków-Miasto jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny^[9].

Przed wojną był członkiem Stronnictwa Narodowego.

II wojna światowa

Od początku okupacji w Gwardii Obrony Narodowej, następnie w Konfederacji Zbrojnej, gdzie był szefem Oddziału Kwatermistrzowskiego KG, a potem w AK. Do października 1944 był komendantem powiatu Chełm NSZ, a w 1945 szefem sztabu Okręgu XVI NSZ, Okręgu Lubelskiego NZW i Komendy Ziem Wschodnich „Wiertacz”, również p.o. komendantem Okręgu XVI (Lublin), komendantem Okręgu XVII (Podlasie) NSZ i szefem propagandy Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej Ziem Wschodnich^[1][10][11].

Okres powojenny

Aresztowany w 1945, był oskarżony i sądzony w politycznym procesie Okręgu Lubelskiego NSZ i NZW, zwanym „procesem wierzchowińskim”, „procesem 23” lub „procesem lubelskiego PAS”. Oskarżony został o pełnienie funkcji komendanta NSZ w Chełmie i udział w pacyfikacji wsi Wierzchowiny^[11]. Przed sądem przyznał się do przynależności do organizacji, lecz zaprzeczył, iż brał udział w napadach rabunkowych albo że wydawał takowe rozkazy^[12][13]. Przed sądem zarzucono mu także likwidację wsi Matcze i Kobylów^[14] 19 marca 1946 razem z Romanem Jaroszyńskim, Stanisławem Kaczmarczykiem, Kazimierzem Łuszczyńskim, Władysławem Ulanowskim, Zygmuntem Wolaninem i Władysławem Żwirkiem skazany z 1 Dekr. przez Sąd Okręgowy w Warszawie pod przewodnictwem ppłk A.Janowskiego na karę śmierci^[15][16][17]. Nr. sprawy W.1692/46^[18]. Stracony 16 maja 1946^[11].

Pochowany na Służewie w bezimiennej mogile^[11]. Grób symboliczny został ustanowiony na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „na Łączce”^[19].

Odznaczenia

• Krzyż Walecznych
• Medal Niepodległości
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Odznaka Honorowa „Orlęta”

Przypisy

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Tadeusz Swat: Niewinnie Straceni 1945-56. Wyd. Fundacja Ochrony Zabytków, Warszawa 1991., zob także Straceni w Więzieniu mokotowskim.
• Małgorzata Szejnert: Śród żywych duchów. Wyd. ANEKS, Londyn 1990.
• AIPN, Teczki więźniów 1946, Roguski Zygmunt
• AWL, WSR w Warszawie, 117/91/1718
• W. Minkiewicz, Mokotów, Wronki, Rawicz..., s. 89
• Niewinnie Straceni..., s. 79–80
• H. Pająk, Oni..., według indeksu
• Ł. Socha (M. Turlejska), Te pokolenia żałobami czarne..., s. 159–160
• Przeobrażenia personalne w Podlaskiej Komendzie NSZ w latach 1945-1947.
• Lucyna Kulińska, Mirosław Ostrowski, Rafał Sierchuła, Narodowcy. Myśl polityczna i społeczna Obozu Narodowego w Polsce w latach 1944–47, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Kraków 2001.