Zygmunt Słomiński
![]() Zygmunt Słomiński (1927) | |
Data i miejsce urodzenia | 15 kwietnia 1879 Piotrków Trybunalski, Królestwo Polskie |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 12 lutego 1943 Stefanowo, Polska pod okupacją III Rzeszy |
Prezydent m.st. Warszawy | |
Okres | od 7 lipca 1927 do 2 marca 1934 |
Poprzednik | Władysław Jabłoński |
Następca | Marian Zyndram-Kościałkowski |
Odznaczenia | |
![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() ![]() |
Zygmunt Joachim Słomiński (ur. 15 kwietnia 1879 w Piotrkowie Trybunalskim, zm. 12 lutego 1943 w Stefanowie) – inżynier budownictwa, urzędnik państwowy, prezydent Warszawy, prezes Związku Miast Polskich w 1932 roku[1].
Życiorys
Syn Michała i Marii z domu Grabowskiej. Pochodził z ziemiańskiej rodziny szlacheckiej osiadłej na Grodzieńszczyźnie. Dziadek, Joachim Słomiński, przyjaźnił się z Adamem Mickiewiczem i należał do Filaretów. Ojciec, Michał Słomiński, jako młodzieniec brał udział w powstaniu styczniowym za co został skazany na zesłanie na Syberię, gdzie przebywał 5 lat (m.in. w Tobolsku). Majątek rodzinny Słomińskich, Kleszczele w powiecie prużańskim, został skonfiskowany przez władze rosyjskie. Po powrocie z zesłania Michał Słomiński pracował jako nadzorca odcinka Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej w Piotrkowie[2].
Zygmunt Słomiński ukończył gimnazjum rządowym w Piotrkowie, gdzie należał do tajnych kółek samokształceniowych. Po maturze (1897) podjął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego, a następnie na Wydziale Inżynieryjno-Budowlanym w Warszawskim Instytucie Politechnicznym. Zygmunt Słomiński brał udział w licznych manifestacjach patriotycznych i strajkach politycznych w Warszawie, za co m.in. w 1898 został relegowany z UW, a w 1901 zawieszony w prawach studenta Instytutu Politechnicznego. W 1902 uzyskał dyplom inżyniera.
Od 1903 był architektem powiatowym w Sandomierzu i pełnił funkcję budowniczego Sandomierskiej Kurii Diecezjalnej. Przebudował zamek sandomierski i lokal urzędu powiatowego, dokonał konserwacji i rozbudowy diecezjalnego Seminarium Duchownego oraz Pałacu Biskupiego, a także konserwacji romańskiego kościoła św. Jakuba w Sandomierzu.
Od ok. 1910 pracował w Radomiu, gdzie jako zastępca inżyniera guberni radomskiej zaprojektował gmach Banku Państwa (potem Narodowy Bank Polski) oraz w latach 1913–1914 rozbudowę barokowego kościoła w Błogich Szlacheckich.
Zarówno w Sandomierzu, jak i w Radomiu Słomiński bardzo żywo uczestniczył w życiu społecznym, m.in. zakładając biblioteki, spółdzielnie, organizując odczyty uświadamiające narodowo. Był także prezesem Ochotniczych Straży Pożarnych w Sandomierzu (1905–1907, potem członkiem honorowym) i w Radomiu (1913–1914)[3].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na początku lat 1920 był dyrektorem Okręgowej Dyrekcji Robót Publicznych w Lublinie. W latach 1924 – 1927 był naczelnym inżynierem Warszawy, a od 7 lipca 1927 do 2 marca 1934 był Prezydentem Miasta Stołecznego Warszawa. Zygmunt Słomiński był inicjatorem akcji „Warszawa czysta”. Za jego prezydentury: rozpoczęto chlorowanie wody wodociągowej, wybudowano kilkanaście ustępów publicznych, zmodernizowano i przebudowano miejską gazownię, zbudowano osiedle na Żoliborzu dla pracowników samorządu miejskiego, a w 1928 – po trzyletniej przerwie – przywrócono komunikację autobusową w mieście. Zygmunt Słomiński ustąpił z urzędu prezydenta miasta, po zmianie ustawy samorządowej. Wykładał regulację miast w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie[4]. Od lutego 1934 był dyrektorem tramwajów miejskich.
Po ośmiu miesiącach sprawowania funkcji, we wrześniu 1934 roku, został zdymisjonowany przez nowo mianowanego komisarycznego prezydenta miasta, Stefana Starzyńskiego, po czym przeszedł na emeryturę[5]. Starzyński zarzucał mu niegospodarność w zarządzaniu tramwajami miejskimi. Prasa warszawska kojarzyła dymisję Słomińskiego z czystkami kadrowymi w Magistracie miejskim, tzw. rugami, o przeprowadzanie których oskarżano Stefana Starzyńskiego[6].
Zygmunt Słomiński w okresie okupacji w nocy z 10 na 11 listopada 1942 roku został aresztowany przez Gestapo. Był więźniem Pawiaka oraz w siedzibie Gestapo na Szucha. Został rozstrzelany w Lasach Chojnowskich k. Stefanowa. Na cmentarzu Powązkowskim znajduje się jego symboliczny grób (kwatera 201-2-1,2)[7].
Inżynier Zygmunt Słomiński był autorem wielu prac z zakresu budownictwa i zagadnień gospodarczych stolicy, m.in.: Potrzeby Warszawy (1929), Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934 (1935).
Rodzina
Zygmunt Słomiński był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Teresa z Paszkiewiczów, córka Ludwika i Emilii z Ścibor-Kotkowskich (ciotki Witolda Gombrowicza)[8]. Z Teresą z Paszkiewiczów miał dwoje dzieci:
- Michała Słomińskiego (1907–1947), inżyniera, żonatego z Wandą Piotrkowską, który po drugiej wojnie światowej wyjechał do Wielkiej Brytanii i tam zmarł
- Helenę ze Słomińskich Kurcyuszową (1914–1999), architekta urbanistę w Szczecinie, malarkę, animatorkę życia kulturalnego w powojennym Szczecinie, żonę prawnika Jerzego Kurcyusza (brata Tadeusza Kurcyusza).
Po śmierci żony w 1926 ożenił się powtórnie z Aleksandrą ze Strenkowskich 1.v. Piotrkowską, która została zamordowana w czasie powstania warszawskiego. Drugie małżeństwo Zygmunta Słomińskiego było bezdzietne[9].
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)[10][11]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1927[12], 13 maja 1933[13])
- Medal Niepodległości (19 czerwca 1938)[14]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej (Francja)[10]
- Krzyż Komandorski Orderu Leopolda (Belgia)[10]
- Wielka Wstęga Orderu Gwiazdy Stor (Afganistan)[10]
- Medal Zwycięstwa (międzysojuszniczy)[10]
Wybrane publikacje
- Ratusz Sandomierski, „Architekt”, 1906, nr 8
- Zamek sandomierski, „Architekt”, 1909, nr 7
- Kollegium Jezuickie w Sandomierzu, „Architekt”, 1911, nr 2
- Istorija – razvitie i sostojanie gubernskich 1-razrjadnych šossejnych traktov v predelach Radomskoj gubernii, Radom 1911
- Potrzeby Warszawy, Warszawa 1929
- Gospodarka Warszawy w dobie kryzysu 1930–1934, Warszawa 1935
Upamiętnienie
- W listopadzie 1989[15] nazwę Zygmunta Słomińskiego nadano ulicy w Warszawie biegnącej od Mostu Gdańskiego do ronda Zgrupowania AK „Radosław”.
Przypisy
- ↑ Samorząd Miejski : organ Związku Miast Polskich 1932 z. 8, s. 475.
- ↑ Stanisław Konarski, Prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński i jego portret rzeźbiarski, Almanach Muzealny, 2, 1999, s. 324
- ↑ Zygmunt Joachim Słomiński, Polski Słownik Biograficzny, tom XXXVIII.
- ↑ Wolna Wszechnica Polska. W: Szkoły wyższe Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1930, s. 313.
- ↑ Dymisja dyrektora tramwajów miejskich, Robotnik, 4 września 1934, s. 4
- ↑ Błotne kąpiele samorządu Warszawy, Robotnik, 8 września 1934, s. 2
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: TERESA SŁOMIŃSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-23] .
- ↑ Kotkowscy [w:] Adam Boniecki, Herbarz Polski, t. 11, s. 379 i n.
- ↑ Stanisław Konarski, Prezydent Warszawy Zygmunt Słomiński i jego portret rzeźbiarski, Almanach Muzealny, 2, 1999, s. 323–331.
- ↑ a b c d e f Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 675–676. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 29.
- ↑ Odznaczenie. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 242 z 22 października 1927.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139 - po raz drugi.
- ↑ M.P. z 1938 r. nr 140, poz. 245 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 403. ISBN 83-86619-97X.
Bibliografia
- Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 788. ISBN 83-01-08836-2.
Linki zewnętrzne
- Zygmunt Słomiński – publikacje w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie
Baretka: Złoty Krzyż Zasługi (nadany dwukrotnie) – III RP (1992).
Ribbon for the World War I Victory Medal awarded by the Allies:
- w:World War I Victory Medal (United States) awarded by the w:United States Department of Defense
- w:Victory Medal (United Kingdom) also called the Inter-Allied Victory Medal
- w:Médaille Interalliée 1914–1918 (France)
- w:Inter-Allied Victory Medal (Greece)
- w:Allied Victory Medal (Italy)
- etc.
Baretka Krzyża Komandorskiego Orderu Leopolda (Belgia)
Order of the Star (Kingdom of Afghanistan)
Autor: Krzem Anonim, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Zygmunta Słomińskiego na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 201, rząd 2, grób 1, 2)