Zygmunt Unrug

Zygmunt Unrug
Herb
Rodzina

Unrugowie

Data i miejsce urodzenia

1676
Międzychód

Data śmierci

1 maja 1732

Ojciec

Krzysztof Unrug

Matka

Bogumiła Jaskólecka

Żona

Beata Szarlota Luiza Gorzeńska

Dzieci

Chryzostom Zygmunt
Krzysztof Zygmunt

Zygmunt Unrug (ur. 1676 w Międzychodzie, zm. 1 maja 1732) – polski szlachcic z rodu Unrugów, dyplomata, protestant (brat czeski). Absolwent szkoły w Lesznie, następnie Uniwersytetu we Frankfurcie, prześladowany z powodów religijnych.

Życiorys

Urodził się w 1676. Był synem Krzysztofa Unruga (1624–1689) herbu własnego, właściciela Międzychodu i Kargowej, starosty gnieźnieńskiego i wałeckiego oraz Bogumiły Jaskóleckiej herbu Zaremba. Po ojcu odziedziczył Poniec, Kawcze, Szelejewo i Zduny. Ożenił się z Beatą Szarlotą Luizą Gorzeńską herbu Nałęcz. Mieli dwóch synów: Chryzostoma Zygmunta i Krzysztofa Zygmunta (1728–1768), późniejszego generała armii koronnej[1].

Był pułkownikiem armii koronnej, a od 1698 starostą gnieźnieńskim. W 1705 potwierdził pacta conventa Stanisława Leszczyńskiego[2]. Przyczynił się do detronizacji Augusta II Sasa, ujawniając jego tajne listy. W 1708 król Stanisław Leszczyński wysłał go do Berlina by wybadał nastawienie Fryderyka I do Polski i chęć ewentualnej mediacji pruskiej, między konfederacją sandomierską a zwolennikami Stanisława. Ponieważ Unrug ani nie obiecywał ustępstw terytorialnych, ani nie uznawał w imieniu RP królewskiego tytułu Fryderyka (Królestwo Prus powstało w 1701 a Rzeczpospolita go nie uznawała), spotkał się z chłodnym przyjęciem. Fryderyk nie miał zamiaru złamać sojuszy ze Szwedami z 1703 i 1707. Ostatecznie Leszczyńskiemu pomagał w mediacji ze Szwedami poseł francuski w Polsce Jean Louis d’Usson de Bonnac.

W 1715 został przez Trybunał Główny Koronny w Piotrkowie skazany na śmierć za wywód teologiczny uznany za bluźnierczy. Orzeczono następującą karę:

rękę na spalenie, język na wyrwanie tylną stroną przez kark, głowę na ścięcie mieczem[3].

Chodziło o znajdujące się w jego silva rerum zdanie zacytowane z dzieł pewnego katolickiego księdza (żyjącego w XVII w.), wyrwane z kontekstu a przede wszystkim celowo przeinaczone przez oskarżyciela Andrzeja Potockiego (tryb pytający przedstawiono sędziom jako twierdzący, co w istotny sposób zmieniło sens owej myśli). Obawiając się kaźni zmuszony był uciec z kraju[4].

W jego obronie stanęła szlachta (zarówno dysydencka jak i część katolickiej) oraz niektórzy z katolickich biskupów, w tym nuncjusz apostolski abp Vincenzo Santini w imieniu papieża Innocentego XIII, a także Uniwersytet Paryski. Na Sejmie 1726 przy okazji rozpatrywania innych skarg przeciw Trybunałowi, uchwalono jego Korekturę, ponowiono ustawy z lat 1627 i 1638 zabraniające Trybunałowi wydawać wyroki bez oparcia ich na obowiązującym prawie (zwane vim legis sapiunt, łac. uchodzące za mające moc prawa)[5], wyrok skazujący anulowano[6], jedynie sprawę jego majątku (skonfiskowanego i w części przyznanego oskarżycielowi) odłożono na przyszły Sejm (który został zerwany)[7]. Ostatecznie wyrokiem z 9 marca 1741 Trybunał oddalił pretensje oskarżycieli do tej części majątku, którą jego rodzina zdołała odzyskać[4].

Przypisy

  1. Teodor Żychliński: Złota Księga Szlachty Polskiej. Rocznik 1. Poznań: 1879, s. 342–343.
  2. Articuli pactorum conventorum Stanów tej Rzeczypospolitej i W. X. L. i państw do nich należących z Posłami JKM [...], s. 23.
  3. Sprawa Zygmunta Unruga ↓, s. 27.
  4. a b Sprawa Zygmunta Unruga ↓.
  5. Pierwsza z tych ustaw dotyczyła podobnej sprawy, w której skazany był Samuel Światopełk Bolestraszycki.
  6. Volumina Legum tom 6 str. 215–226 (Korektura Trybunału), str. 234 (rehabilitacja Unruga)
  7. Władysław Konopczyński, **Liberum veto 1918, s. 326; Chronologia sejmów 1948, s. 162.

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Stgeorgenunruh.JPG
Autor: PeterBraun74, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ordensschild mit Wappen des Freiherrn Johann Wilhelm von Unruh, Text: J. W. FReYher. V. Unruhe. - 1711, er war Kaiserlicher Obrist