Zygmunt Vetulani (dyplomata)

Zygmunt Vetulani
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 marca 1894
Sanok

Data i miejsce śmierci

25 października 1942
Rio de Janeiro

Kierownik Konsulatu RP w Ostrawie
Okres

od 26 września 1921
do 26 marca 1926

Poprzednik

Stefan Bratkowski

Następca

Karol Ripa

Kierownik Konsulatu RP w Bukareszcie
Okres

od 1 czerwca 1930
do 30 czerwca 1935

Poprzednik

Jan Rzewuski

Następca

Adam Mikucki

Konsul Generalny RP w Bagdadzie
Okres

od 1939
do 1940

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Zasługi (II RP) Medal Niepodległości Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Order of the Star (Kingdom of Afghanistan).gif Komandor Orderu Gwiazdy Rumunii Komandor Orderu Korony Rumunii ROU Industrial and Commercial Merit Order 2004 Comm BAR.svg Krzyż Komandorski Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Komandor Orderu Świętego Sawy Komandor Orderu Feniksa (Grecja)

Zygmunt Vetulani[a] (ur. 4 marca 1894 w Sanoku, zm. 25 października 1942 w Rio de Janeiro) – polski ekonomista, dyplomata, urzędnik konsularny i państwowy.

Kierownik konsulatu RP w Ostrawie[b] i Bukareszcie[c], radca handlowy w Konstantynopolu[d], radca i kierownik Referatu Środkowej Europy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych[e], konsul generalny RP w Badgadzie[f] i Rio de Janeiro[g].

Życiorys

Rodzina Vetulanich w Sanoku, około 1910, w kilka lat po śmierci Romana Vetulaniego – ojca Zygmunta
W pierwszym rzędzie, od lewej: Adam Vetulani (stoi), Helena Kunachowicz z domu Kadłubowska (babka Zygmunta), Elżbieta Karolina Vetulani z domu Kunachowicz, Elżbieta Vetulani (siedzą); w drugim rzędzie, od lewej stoją: Tadeusz, Maria, Kazimierz i Zygmunt Vetulani
Poseł Polski w Turcji Kazimierz Olszowski (na pierwszym planie w środku) w towarzystwie m.in.: radcy Kazimierza Papée (z lewej) i radcy Zygmunta Vetulaniego (z prawej) przed pałacem prezydenta Turcji Mustafy Kemala w Ankarze po złożeniu listów uwierzytelniających (1928)
Zygmunt Vetulani (lata 20.)
Zjazd absolwentów Akademii Eksportowej w Wiedniu. Uczestnicy zjazdu w sali Hotelu Polonia w Warszawie. Zygmunt Vetulani siedzi czwarty od lewej (1925–1930)
Zygmunt Vetulani (lata 20./30.)

Urodził się 4 marca 1894 w Sanoku[1]. Był najstarszym synem z małżeństwa Romana Vetulaniego, profesora gimnazjalnego i Elżbiety z Kunachowiczów. Był bratem Adama, Tadeusza, Marii i Elżbiety. Rodzina Vetulanich zamieszkiwała w Sanoku przy ulicy Floriańskiej, potem w Willi Zaleskich przy placu św. Jana. Zygmunt Vetulani kształcił się w C. K. Gimnazjum w Sanoku. Podczas nauki otrzymywał stypendia: w 1909 jako uczeń V klasy (stypendium z fundacji Chlebowskiego)[2], oraz w 1911[3]. W 1912 w Sanoku zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości[4][5]. Był tam jednym z pierwszych członków ruchu skautowego, został członkiem tajnego „oddziału ćwiczebnego” im. Hetmana Stanisława Żółkiewskiego, założonego w listopadzie 1909 przez działaczy Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, od 1911 jako jawna Drużyna Skautowa im. hetmana Stanisława Żółkiewskiego – Ex ossibus ultor[6][7]. W sanockim harcerstwie pełnił funkcję plutonowego[8]. Był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” od 1912[9][10]. Na początku XX wieku Vetulaniowie zamieszkiwali w Sanoku przy ulicy Podgórze w domu pod numerem konskrypcyjnym 284[11][12][13].

Ukończył studia na Akademii Eksportowej (Exportakademie) w Wiedniu[1]. Podczas studiów, w kwietniu 1914 został wybrany prezesem zarządu koła polskich słuchaczy tej uczelni, pod nazwą „Ognisko”[14]. Przebywając w Warszawie na praktyce wakacyjnej po wybuchu I wojny światowej został internowany i deportowany do Astrachania[15]. Na terenie Rosji został dyrektorem huty szkła w Sławińsku i profesorem Wyższej Szkoły Handlowej w Charkowie. Po powrocie do Polski w 1919 w niepodległej II Rzeczypospolitej był urzędnikiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Warszawie od 10 lipca 1919 do 1 marca 1920 (jako dietariusz w Departamencie Konsularnym, pracownik kontraktowy od 1 września 1919, prowizoryczny referent od 15 września 1919)[16]. Następnie przeszedł do służby dyplomatycznej MSZ. Pełnił służbę w Przedstawicielstwie RP w Wiedniu od 1 marca do 1 listopada 1920 (tytularny wicekonsul), wicekonsul w Królewcu od 1 listopada 1920 do 26 września 1921, konsul w Ostrawie od 26 września 1921 do 26 marca 1926[17][1] (w 1924 został awansowany na konsula drugiej klasy[18], a w połowie tego roku uznany przynależnym do gminy Sanok[19]). Następnie radca handlowy w Konstantynopolu od 26 marca 1926 do 1 czerwca 1930[20], konsul i kierownik konsulatu w Bukareszcie od 1 czerwca 1930 do 30 czerwca 1935[21]. Następnie od 30 czerwca 1935 był radcą w departamencie Polityczno-Ekonomicznym MSZ[16]. W 1938 był kierownikiem Referatu Środkowej Europy w Wydziale Wschodnim MSZ[22]. Pod koniec lat 30. zasiadał w sądzie koleżeńskim Stowarzyszenia „Samopomoc Urzędników Polskiej Służby Zagranicznej”[23]. Z dniem 1 maja 1939 w randze radcy MSZ został przydzielony do Radcy Ekonomicznego[24].

Później pełnił funkcję konsula generalnego w Bagdadzie od 1939 do 1940[15]. Uchodził za wytrawnego negocjatora, w okresie międzywojennym negocjował traktat handlowy pomiędzy Polską i Turcją oraz między Polską i Rumunią. Publikował prace i artykuły z zakresu gospodarki i ekonomii, podczas pobytu w Brazylii także w języku portugalskim. Był inicjatorem wydawnictwa propagandowego o Polsce w języku tureckim pt. Bogünki Lehistan (1928, Stambuł)[1].

Był członkiem honorowym Macierzy Ziemi Cieszyńskiej od 1926 roku[25]. Należał do warszawskiego Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość[26].

Prywatnie interesował się filatelistyką. Jego żoną była Stanisława Leśniewska (zm. 1964), z którą miał córkę Wandę (1921–1987)[27][h]. Przed II wojną światową zamieszkiwali przy ulicy Chmielnej w Warszawie.

Po wybuchu II wojny światowej w 1940 został odwołany z pełnionego stanowiska w Bagdadzie i przeniesiony do biura szyfrów Ministerstwa Spraw Zagranicznych polskiego rządu na uchodźstwie w Angers, gdzie trafił z żoną i córką[28]. Po kampanii francuskiej i klęsce Francji z czerwca 1940 wyjechał z żoną i córką do Brazylii[29]. Tam w Rio de Janeiro został konsulem oraz podjął pracę w Instytucie Badania Kryształu Górskiego. Zmarł 25 października 1942 w Rio de Janeiro[30][i] w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku.

Publikacje

Opracowano na podstawie materiału źródłowego[1].

Odznaczenia

Upamiętnienie

Podczas procesu zmian nazw ulicy w Sanoku w maju 1989 zaproponowano nazwanie jednej z odnóg ulicy Wincentego Witosa w dzielnicy Dąbrówka „ulicą Vetulanich”[42]. Ulica pod taką nazw w ww. dzielnicy widnieje w źródłach urzędowych z 1990[43], jednak współcześnie nie ma już jej w wykazie ulic miasta Sanoka[44].

Rodzina

Uwagi

  1. ↑ Właśc. Zygmunt Michał Vetulani.
  2. ↑ W latach 1921–1926.
  3. ↑ W latach 1930–1935.
  4. ↑ W latach 1926–1930.
  5. ↑ W latach 1935–1938.
  6. ↑ W latach 1939–1940.
  7. ↑ W latach 1940–1942.
  8. ↑ Wanda Vetulani była zamężna z Leonardem Charles'em van Dongen.
  9. ↑ Niektóre źródła błędnie podają datę śmierci 25 października 1941.
  10. ↑ Wykaz niekompletny.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 768-769.
  2. ↑ Stypendya Wydziału Krajowego. „Nowa Reforma”, s. 2, Nr 111 z 10 marca 1909. 
  3. ↑ Stypendja. „Kurjer Lwowski”. Nr 52, s. 4, 1 lutego 1911. 
  4. ↑ XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 45.
  5. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2015-03-16].
  6. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 199-200, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  7. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 474.
  8. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 11-12.
  9. ↑ Paweł Sebastiański, Bronisław Kielar: Wykazy członków Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. W: 125 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2014. Sanok: Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Sanoku, 2014, s. 149. ISBN 978-83-939031-1-5.
  10. ↑ Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-11-16].
  11. ↑ Powódź. „Gazeta Sanocka”. Nr 216, s. 3-4, 8 marca 1908. 
  12. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1908/1909 (zespół 7, sygn. 48). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 178, 520.
  13. ↑ Kronika. Antysemityzm w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 226, s. 3, 17 maja 1908. 
  14. ↑ Kronika. „Kurjer Lwowski”. Nr 166, s. 3, 25 kwietnia 1914. 
  15. ↑ a b Helena z Kadłubowskich Kunachowiczowa: Dziennik z lat 1856–1860. W: Irena Homola, Bolesław Łopuszański (red.): Kapitan i dwie Panny. Kraków: Wydawnictwo Literackie Kraków, 1980, s. 317. ISBN 83-08-00406-7.
  16. ↑ a b c d e f g h i j k Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 233.
  17. ↑ Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 55.
  18. ↑ Von den Konsularvertretungen. „Prager Tagblatt”. Nr 56, s. 5, 6 marca 1924. (niem.). 
  19. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 538 (poz. 4).
  20. ↑ Poselstwo Polskie w Angorze. „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, s. 31, Nr 182 z 5 lipca 1926. 
  21. ↑ Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 126, 233.
  22. ↑ Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 29, 245.
  23. ↑ Rocznik SZRP 1938 ↓, s. 11.
  24. ↑ Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy. Ministerstwo Spraw Zagranicznych”. Nr 3, s. 66, 18 lipca 1939. 
  25. ↑ Macierz Ziemi Cieszyńskiej – Członkowie honorowi. [dostęp 2011-05-12]. (pol.).
  26. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 67.
  27. ↑ Zygmunt Vetulani: Wanda Vetulani (1921–1987). W: Łucja Orłow (red.): Stulecie Liceum Francuskiego. 1919–1939. René Goscinny: Lycée français de Varsovie, 2019, s. 178–179.
  28. ↑ Adam Vetulani: Poza płomieniami wojny. Internowani w Szwajcarii 1940–1945. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976, s. 15.
  29. ↑ Maria Luiza Tucci Carneiro: Weltbürger. Brasilien und die fluchtlinge des Nationalsozialismus 1933–1948. Munster/Zurych: Lit Verlach, 2014, s. 213. ISBN 978-3-643-90369-3.
  30. ↑ Brasil, Rio de Janeiro, Registro Civil, 1829–2012. 05ª Circunscrição > Óbitos 1942. Corregedor Geral da Justicia, Rio de Janeiro.
  31. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 14, 1939. 
  32. ↑ M.P. z 1938 r. nr 258, poz. 597.
  33. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwo Spraw Zagranicznych”, s. 12, Nr 1 z 15 lutego 1939. 
  34. ↑ M.P. z 1932 r. nr 64, poz. 82.
  35. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 46, 1935. 
  36. ↑ Zezwolenie na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 45, 1937. 
  37. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 19, s. 189, 1933. 
  38. ↑ Odznaczenia. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 10, s. 289, 1936. 
  39. ↑ Zezwolenie na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 4, s. 83, 1937. 
  40. ↑ Zezwolenie na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 2, s. 36, 1938. 
  41. ↑ Zezwolenie na przyjęcie odznaczeń cudzoziemskich. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 1, s. 20, 1939. 
  42. ↑ Nowe nazwy sanockich ulic. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 13 (484) z, s. 4, 1–10 maja 1989. 
  43. ↑ Zarządzenie Wojewódzkiego Komisarza Wyborczego w Krośnie. „Dziennik Urzędowy Województwa Krośnieńskiego”. Nr 11, s. 108, 11 kwietnia 1990. 
  44. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. bip.um.sanok.pl. [dostęp 2020-04-19].

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

GRE Order of the Phoenix - Commander BAR.png
Baretka Komandora Orderu Feniksa
HUN Order of Merit of Hungary pre1945 (civ) CCross BAR.svg
Baretka: Order Zasługi Węgier (przed 1945) – odmiana cywilna – Krzyż Komandorski.
Zygmunt Vetulani.jpg
Zygmunt Michał Vetulani (1894–1941), polski ekonomista, dyplomata i urzędnik konsularny.
Zygmunt Vetulani w biurze.jpg
Zygmunt Michał Vetulani (1894–1941), polski ekonomista, dyplomata i urzędnik konsularny.
Polscy dyplomaci przed pałacem prezydenta Turcji.jpg
Poseł Polski w Turcji Kazimierz Olszowski (na pierwszym planie w środku) w towarzystwie m.in.: radcy Kazimierza Papee (z lewej) i radcy Zygmunta Vetulaniego (z prawej) przed pałacem prezydenta Turcji Mustafy Kemala w Ankarze po złożeniu listów uwierzytelniających.
Zjazd absolwentów Akademii Eksportowej w Wiedniu.jpg
Zjazd absolwentów Akademii Eksportowej w Wiedniu. Uczestnicy zjazdu w sali Hotelu Polonia w Warszawie. Widoczni m.in.: (siedzą od lewej) prawnik Zygmunt Rose, dyrektor Łęcki, dr Rakowicz, dr Zygmunt Vetulani, dr Zygmunt Skowroński, generał Wacław Scewola-Wieczorkiewicz, dyrektor Stanisław Zenon Zakrzewski, dyrektor A. Kuc, dr Władysław Grabowski, (stoją m.in.:) redaktor IKC Wacław Szperber (2. z prawej), adiutant Marszałka Józefa Piłsudskiego mjr Stanisław Próchnicki (3. z prawej).
Order of the Star (Kingdom of Afghanistan).gif
Order of the Star (Kingdom of Afghanistan)
Rodzina Vetulanich w Sanoku.jpg
Rodzina Vetulanich w Sanoku
Zygmunt Vetulani 1930s.jpg
Zygmunt Michał Vetulani (1894–1941), polski ekonomista, dyplomata i urzędnik konsularny.
POL Krzyż Zasługi (1923) BAR.svg
Baretka: Krzyż Zasługi – Polska (II RP).
ROU Industrial and Commercial Merit Order 2004 Comm BAR.svg
Baretka: Order Zasługi Przemysłowej i Handlowej (model 2004) – Komandor – Rumunia.
SRB-SHS-YUG Orden Svetog Save Komandir BAR.svg
Baretka: Order Świętego Sawy – Komandor – Królestwo Serbii / Królestwo SHS / Królestwo Jugosławii.