Zygmunt Wróblewski

Zygmunt Florenty Wróblewski

Zygmunt Florenty Wróblewski
Data i miejsce urodzenia	28 października 1845 Grodno
Data i miejsce śmierci	16 kwietnia 1888 Kraków
Profesor nauk fizyka
Wykładowca akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres zatrudn.	1882

Zygmunt Florenty Wróblewski (ur. 28 października 1845 w Grodnie, zm. 16 kwietnia 1888 w Krakowie) – polski fizyk, członek Akademii Umiejętności (od 1880 r.), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (od 1882 r.), pionier kriogeniki, wraz z Karolem Olszewskim współautor skroplenia powietrza, tlenu, azotu i tlenku węgla, a także wyznaczenia wartości krytycznych tych gazów oraz wielu innych. Wynalazca kaskadowej metody skraplania gazów.

Życiorys

Tablica przy ul. Anny w Krakowie upamiętniająca skroplenie tlenu i azotu

Studia rozpoczął w Kijowie, jednak musiał je przerwać, gdyż w wieku 18 lat przystąpił do powstania styczniowego. Na krótko został zesłany na Syberię. Studia ukończył w Berlinie, a dwa lata później w Monachium uzyskał tytuł doktora za pracę z zakresu elektryczności. Następnie odbył kilka podróży naukowych po Europie, nawiązując kontakty z czołowymi naukowcami europejskimi, oraz organizując sprzęt naukowy niedostępny w Polsce. W końcu osiadł w Krakowie, gdzie zaproponowano mu, jako już uznanemu naukowcowi, katedrę fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Tam zaprzyjaźnił się z Karolem Olszewskim, z którym od tego czasu intensywnie współpracował. Przez wiele lat przyjaźnił się także z matematykiem Brunonem Abakanowiczem.

Zajmował się badaniem właściwości gazów i metali w niskich temperaturach oraz dyfuzją gazów. Wyznaczył temperatury krytyczne szeregu gazów, w tym parametry krytyczne wodoru^[1].

W roku 1882 jako pierwszy wytworzył klatrat dwutlenku węgla i zbadał jego podstawowe właściwości.

Wraz z Karolem Olszewskim – chemikiem i również profesorem UJ – dokonał w 1883 r. pierwszego na świecie skroplenia tlenu (5 kwietnia) i azotu (13 kwietnia), co było dużym wydarzeniem w ówczesnym świecie naukowym. Później obaj uczeni zestalili także dwutlenek węgla i alkohol. Użyli do tego celu kaskadowej metody skraplania gazów pod zmniejszonym ciśnieniem, w której kolejne skroplone i wrzące gazy obniżały temperaturę dla kolejnych skropleń w niższych temperaturach.

Wróblewski zmarł przedwcześnie w wieku 43 lat, w wyniku tragicznego wypadku, który miał miejsce późnym wieczorem 25 marca 1888, w jego laboratorium w gmachu Collegium Physicum, gdzie pracując nad swoją publikacją przy biurku rozlał sobie na ubranie zawartość lampy naftowej^[2]. W płonącym ubraniu wybiegł z gmachu, gdzie dopiero dwaj studenci stłumili ogień płaszczami. W wyniku rozległych oparzeń Zygmunt Wróblewski zmarł 16 kwietnia 1888 r. o godz. 7. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w kwaterze Ra. W 2018 jego szczątki przeniesiono do Panteonu Narodowego w krypcie Kościele świętych Piotra i Pawła w Krakowie^[3].

Grób prof. Zygmunta Wróblewskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie (do 2018)

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej w 1976 roku imieniem Zygmunta Wróblewskiego został nazwany krater Wróblewski na Księżycu^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Orłowski Bolesław: Encyklopedia odkryć i wynalazków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1979. ISBN 83-214-0021-3.
• M. Kucharski, Zygmunt Florenty Wróblewski. Szkic o życiu i twórczości, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków
• A. Hrynkiewicz, A. Szytuła, Stulecie skroplenia składników powietrza, „Postępy Fizyki”, nr 36 (1), 41 (1985)
• Karolina Grodziska-Ożóg Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939) wyd. II Wydawnictwo Literackie Kraków 1987

Linki zewnętrzne

• Prace Zygmunta Wróblewskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
• Prace Zygmunta Wróblewskiego w serwisie Polona