Zygmunt Zieliński (generał broni)

Zygmunt Zieliński

Zygmunt Zieliński w stroju Legionów, ok. 1915
generał broni
Data i miejsce urodzenia	1 sierpnia 1858 Rzeszotary
Data i miejsce śmierci	11 kwietnia 1925 Kraków
Przebieg służby
Lata służby	1878–1922
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie
Formacja	Legiony Polskie
Jednostki	3 Armia
Stanowiska	dowódca armii
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa bitwa pod Kirlibabą wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia

Grobowiec rodzinny gen. Zygmunta Zielińskiego na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Tablica na kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, upamiętniająca zamieszkiwanie owej kamienicy przez gen. Zygmunta Zielińskiego

Zygmunt Zieliński (ur. 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach, zm. 11 kwietnia 1925 w Krakowie) – generał broni Wojska Polskiego, kawaler Orderu Orła Białego i Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Urodził się 1 sierpnia 1858 w Rzeszotarach^[1][2], w rodzinie Pawła Arystoriana, powstańca 1863 i Józefy z Klewskich^[3]. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w miejscowości Michalczowa k. Nowego Sącza. Następnie uczęszczał do I Gimnazjum w Nowym Sączu. W październiku 1875 odbył przeszkolenie rekruckie w 20 Galicyjskim Pułku Piechoty w Krakowie, po którym rozpoczął naukę w Szkole Kadetów Piechoty w Wiedniu.

18 sierpnia 1878 zakończył naukę i rozpoczął służbę w cesarskiej i królewskiej Armii. Służył w następujących oddziałach piechoty:

• 20 Galicyjskim Pułku Piechoty w Krakowie i Nowym Sączu,
• 28 Czeskim Pułku Piechoty w Pradze, w latach 1891–1892 na stanowisku dowódcy kompanii,
• 98 Czeskim Pułku Piechoty w Twierdzy Josefov (niem. Josephstadt) na stanowisku komendanta 2. batalionu w Hradcu Králové (niem. Königgrätz).

We wrześniu 1904 został przeniesiony do 13 Galicyjskiego Pułku Piechoty w Krakowie na stanowisko komendanta 2. batalionu. Później został przesunięty na stanowisko komendanta 1. batalionu^[4], a w 1908 razem z batalionem detaszowany do Mostaru^[5][6]. W 1910 wrócił z batalionem do Bielska^[7]. 1 listopada 1910 został dowódcą tego pułku. 1 lipca 1911 przeszedł na emeryturę w randze pułkownika.

6 sierpnia 1914 w Krakowie, po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do Legionów Polskich i wraz z druhem Władysławem Turskim przystąpił do mobilizacji krakowskiego „Sokoła”. Został organizatorem i pierwszym dowódcą 2 pułku piechoty. 2 stycznia 1916 roku w Kozienicach objął stanowisko komendanta c. i k. Komendy Grupy Polskich Legionów^[8]. Od 24 grudnia 1916 roku dowodził III Brygadą Legionów Polskich. Od 24 kwietnia 1917 do 15 lutego 1918 dowodził Polskim Korpusem Posiłkowym^[9][10]. Po zawarciu pokoju brzeskiego został przez władze austriackie internowany w obozach w Chust i Marmarosz Sziget.

8 listopada 1918 przyjęty został do Wojska Polskiego z zatwierdzeniem posiadanego stopnia generała majora. Wziął udział w wojnie polsko-ukraińskiej w obronie Lwowa i Przemyśla. Od 13 kwietnia 1919 dowodził 3 Dywizją Piechoty Legionów^[10]. 17 sierpnia 1919 został mianowany dowódcą Okręgu Generalnego „Poznań”^[11]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą 3 Armii. 21 kwietnia 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu generała porucznika, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich^[12].

22 września 1920 został mianowany z dniem 1 października 1920 dowódcą Okręgu Generalnego „Pomorze” w Toruniu^[13], a po reorganizacji struktur dowodzenia dowódcą Okręgu Korpusu Nr VIII w Toruniu. Józef Piłsudski dekretem z 22 września 1922 przeniósł go na własną prośbę z dniem 1 stycznia 1923 w stan spoczynku z prawem noszenia munduru i w uznaniu zasług nadał mu stopień generała broni^[14][15]. Zmarł w 11 kwietnia 1925 w Krakowie^[9]. 14 kwietnia tego roku pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, kwatera 67.

Zygmunt Zieliński był żonaty z Józefą (ur. 29 grudnia 1870 w Tarnowie, zm. 1 marca 1958 w Krakowie), córką Władysława Ludwika Józefa Kalasantego Onitsch (ur. 25 sierpnia 1837 w Tarnowie, zm. 25 lipca 1900 w Tarnowie) i Walerii Antoniny Katarzyny Jaxa-Rożen (ur. 5 kwietnia 1839 w m. Brzeziny-Tropie, zm. 30 stycznia 1919 w Krakowie). Waleria była jedną z trzech córek Bolesława Augusta Hilarego Jaxa-Rożna.

Zygmunt i Józefa mieli troje dzieci: Józefa (ur. 24 stycznia 1898, zm. 15 września 1898) i Jana (ur. 1893) oraz córkę Władysławę (1900–1990).

Awanse

• chorąży (Fähnrich) – 18 sierpnia 1878
• porucznik (Leutnant) – 1 listopada 1878
• nadporucznik (Oberleutnant) – 1 listopada 1883
• kapitan (Hauptmann) – 1 listopada 1890
• major (Major) – 1 listopada 1902
• podpułkownik (Oberstleutnant) – 1 listopada 1907
• pułkownik (Oberst) – 2 grudnia 1910^[16]
• generał major (Generalmajor) – 1 listopada 1917
• generał porucznik – 1920
• generał broni – 22 września 1922 z dniem 1 stycznia 1923

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego – 11 lipca 1921 „za wybitne zasługi położone dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu wojskowej działalności organizatorskiej i bojowej”^[17]
• Krzyż Komandorski Orderu Virtuti Militari – 24 listopada 1922^[18]
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 60 – 15 marca 1921^[19][20][21]
• Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 12 maja 1931 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[22][23]
• Krzyż Walecznych – czterokrotnie (po raz pierwszy 1921)^[24]
• Krzyż Komandorski Orderu Legii Honorowej – 12 lutego 1922^[25]
• Krzyż Rycerski Orderu Leopolda z dekoracją wojenną i mieczami - 26 czerwca 1917 roku „w uznaniu dzielnego i skutecznego zachowania się przed nieprzyjacielem^[26]”^[27]
• Krzyż Zasługi Wojskowej – 1910^[28]
• Brązowy Medal Zasługi Wojskowej na czerwonej wstążce
• Krzyż za 25-letnią służbę wojskową dla oficerów
• Brązowy Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy

Upamiętnienie

30 kwietnia 1995 na krużgankach Kaplicy Loretańskiej oo. Kapucynów w Krakowie odsłonięto popiersie generała^[29].

18 października 2007 na ścianie frontowej kamienicy przy ul. Garncarskiej 4 w Krakowie, gdzie mieszkał gen. Zygmunt Zieliński, odsłonięto tablicę pamiątkową. W 2014 imię Zygmunta Zielińskiemu nadano znajdującemu się nieopodal skwerowi u zbiegu ulic Józefa Piłsudskiego, Garncarskiej i Wenecja^[30].

10 listopada 2013 w rodzinnych Rzeszotarach odsłonięto tablicę jego pamięci oraz pamięci bohaterów Powstania Styczniowego: Pawła Arystomena Zielińskiego i kuzynów Żelechowskich.

Przypisy

Bibliografia

• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1908. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1907. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1909. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, styczeń 1909. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1910. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1909. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1911. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, grudzień 1910. (niem.).
• Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
• Jerzy Giza. Generałowie z Sądecczyzny rodem. „Almanach Sądecki”. Nr 2(7), s. 34–46, 1994. Nowy Sącz: Stowarzyszenie „Civitas Christiana”. [dostęp 2015-08-08]. 
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
• Jan Rydel: W służbie cesarza i króla: generałowie i admirałowie narodowości polskiej w siłach zbrojnych Austro-Węgier w latach 1868-1918. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2001. ISBN 83-7188-235-1.
• Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
• Orlęta przemyskie. kki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-03)].
• Uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej. muzeum-ak.krakow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-25)].
• MarianM. Porwit MarianM., Spojrzenia poprzez moje życie, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, 1986, s. 63, 66, ISBN 83-07-01535-9, OCLC 69288255 .
• Piotr Hapanowicz, Generał Zygmunt Zieliński (1858–1925), Gazeta Wyborcza, Kraków 14.02.2005,
• Piotr Hapanowicz, Żywot legionisty. Generał Zygmunt Zieliński, „Kraków”, nr 9/2008, s. 48–49.
• JerzyJ. Leśniak JerzyJ., Bóg, Honor, Ojczyzna. Sądeccy żołnierze i generałowie w służbie niepodległej Rzeczypospolitej, Nowy Sącz - Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 77, ISBN 978-83-7629-075-1, OCLC 750507186 .
• Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792 – 1945. T. 2/1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1991. ISBN 83-900510-0-1.