Zyprazydon

Zyprazydon
(c) Fuse809 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 5-{2-[4-(1,2-benzotiazol-3-ylo)piperazyn-1-ylo]etylo}-6-chloro-1,3-dihydroindol-2-on Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. ziprasidonum, ziprasidoni hydrochloridum monohydricum inne 5-{2-[4-(benzo[d]izotiazol-3-ylo)piperazyn-1-ylo]etylo}-6-chloroindolin-2-on
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C21H21ClN4OS
Masa molowa	412,94 g/mol
Identyfikacja
Numer CAS	146939-27-7 122883-93-6 (chlorowodorek) 138982-67-9 (monohydrat chlorowodorku)
PubChem	60854
DrugBank	DB00246
SMILES C1CN(CCN1CCC2=C(C=C3C(=C2)CC(=O)N3)Cl)C4=NSC5=CC=CC=C54
InChI InChI=1S/C21H21ClN4OS/c22-17-13-18-15(12-20(27)23-18)11-14(17)5-6-25-7-9-26(10-8-25)21-16-3-1-2-4-19(16)28-24-21/h1-4,11,13H,5-10,12H2,(H,23,27) MVWVFYHBGMAFLY-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Temperatura topnienia >300 °C[1] logP 3,8
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów monohydrat chlorowodorku Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki). Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne monohydrat chlorowodorku Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według europejskich kryteriów (na podstawie podanej karty charakterystyki).
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	N05AE04
Stosowanie w ciąży	kategoria C
Farmakokinetyka Działanie przeciwpsychotyczne Biodostępność ok. 60% Okres półtrwania 7 h (doustnie) 2–5 h (domięśniowo) Wiązanie z białkami osocza i tkanek >99% Metabolizm wątrobowy Wydalanie 66% z kałem, 20% z moczem
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania doustnie, domięśniowo

Zyprazydon (łac. ziprasidonum) – wielofunkcyjny organiczny związek chemiczny stosowany jako lek neuroleptyczny drugiej generacji w leczeniu objawów schizofrenii i choroby afektywnej dwubiegunowej. W 2001 roku jako piąty atypowy neuroleptyk został dopuszczony do stosowania w Stanach Zjednoczonych przez FDA. Doustna postać leku zawiera wodorosiarczan zyprazydonu, natomiast postać domięśniowa metanosulfonian zyprazydonu.

Mechanizm działania

Zyprazydon wykazuje powinowactwo do większości receptorów dopaminergicznych i serotoninergicznych oraz do receptorów α₁-adrenergicznych i histaminowych H₁. W pewnym stopniu blokuje również wychwyt zwrotny monoamin (transporter serotoniny i noradrenaliny), ale nie działa na transporter dopaminy.

Skuteczność zyprazydonu w schizofrenii wyjaśnia się działaniem leku na receptory dopaminergiczne D₂ i receptory serotoninergiczne 5-HT_2A^[2]. Działanie względem innych receptorów serotoninergicznych (5-HT_2C, 5-HT_1A) może odpowiadać za skuteczność działania w zakresie funkcji poznawczych i objawów afektywnych. Jest częściowym agonistą receptorów 5-HT_1A. Jako jeden z niewielu neuroleptyków ma powinowactwo do receptorów 5-HT_1D. Stosunkowo słaby antagonizm wobec receptorów α₁-adrenergicznych i histaminowych H₁ częściowo wyjaśnia niektóre działania niepożądane (ortostatyczne spadki ciśnienia, sedacja). Zyprazydon nie ma znaczącego powinowactwa do receptorów muskarynowych, dzięki czemu w przeciwieństwie do wielu innych neuroleptyków nie wywiera działania antycholinergicznego.

Farmakokinetyka

Dostępność biologiczna zyprazydonu wynosi 100% przy podaniu domięśniowym i 60% przy podaniu doustnym, podczas posiłku. Dostępność leku zmniejsza się o połowę, gdy nie jest przyjęty razem z jedzeniem^[3].

Zyprazydon jest metabolizowany w wątrobie przy udziale oksydazy aldehydowej^[4]. W mniejszym stopniu w metabolizmie zyprazydonu uczestniczy cytochrom P450 3A4 (CYP3A4). Induktory CYP3A4 (np. karbamazepina) i inhibitory CYP3A4 (np. ketokonazol) odpowiednio, obniżają i zwiększają poziom zyprazydonu w osoczu, ale ma to niewielkie kliniczne znaczenie^[5][6].

Zyprazydon stosowany doustnie jest przekształcany w trzech szlakach metabolicznych do czterech głównych metabolitów: sulfotlenku benzoizotiazolopiperazyny, sulfonu benzoizotiazolopiperazyny, sulfotlenku zyprazydonu i S-metylodihydrozyprazydonu^[7].

Działania niepożądane

W porównaniu z innymi neuroleptykami, zyprazydon stosunkowo rzadko daje objawy pozapiramidowe i hiperprolaktynemię. Prawdopodobnie w niewielkim stopniu lub w ogóle nie powoduje przyrostu masy ciała. Pierwsze doniesienia o niebezpiecznym wydłużeniu odstępu QT (QTc) i związanym z tym ryzykiem kardiologicznym u pacjentów stosujących zyprazydon w ostatnich metaanalizach nie znajdują potwierdzenia^[8].

Udokumentowano, że u kilku pacjentów chorobą afektywną dwubiegunową zyprazydon spowodował zmianę fazy na maniakalną^[9][10][11].

Dawkowanie

Najczęściej stosowany zakres dawek leku w schizofrenii wynosi 40–200 mg/dobę. Zalecane są dawki dobowe 120 mg i większe^[12]. Lek jest dostępny w postaci kapsułek i iniekcji domięśniowych. Zyprazydon powinien być przyjmowany dwa razy na dobę w czasie posiłku.

Preparaty

Preparaty zyprazydonu dostępne w Polsce^[13].

• Pramaxima (Teva)
• Zeldox (Pfizer)
• Zipragen (Biogened)
• Zipramyl (Mylan)
• Zipwell (Actavis)
• Zypsila (Krka)

Przypisy

Bibliografia

• Stephen M. Stahl: Podstawy psychofarmakologii. Gdańsk: Via Medica, 2008, s. 574–581. ISBN 978-83-60945-73-5.
• Stephen M. Stahl: Podstawy psychofarmakologii. Teoria i praktyka. T. 2. Gdańsk: Via Medica, 2009, s. 174–176. ISBN 978-83-7599-071-3.
• Zypsila – charakterystyka produktu leczniczego