Zyta Oryszyn

Zyta Oryszyn
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

16 sierpnia 1940
Zagórz

Data śmierci

11 października 2018

Zawód, zajęcie

pisarka, dziennikarka, tłumaczka

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Zyta Oryszyn, właściwie Zyta Anna Kaczyńska[1][2] z domu Bartkowska (ur. 16 sierpnia 1940 w Zagórzu[3], zm. 11 października 2018[4]) – polska pisarka, dziennikarka, tłumaczka, członkini Polskiego PEN Clubu.

Życiorys

Pochodziła z Zagórza[4] nad Osławą koło Sanoka[5]. Po II wojnie światowej przeniosła się wraz z rodzicami do Wałbrzycha[6][5]. Debiutowała literacko w wieku 16 lat na łamach „Trybuny Wałbrzyskiej”, który zamieścił jej inspirowane twórczością Marka Hłaski opowiadanie o życiu dziecka mającego ojca alkoholika[5].

Studiowała filozofię na Uniwersytecie Warszawskim[3]. W 1970 wydała swoją pierwszą powieść zatytułowaną Najada. W tym samym roku otrzymała za nią Nagrodę im. Wilhelma Macha[7]. Pracę magisterską pisała początkowo pod kierunkiem Hanny Temkin, którą usunięto z uniwersytetu w wyniku kampanii antysemickiej[5].

W latach 1962–1972 była żoną pisarza Edwarda Stachury. Była jedną z najważniejszych postaci w jego życiu; badacz jego życiorysu Marian Buchowski wskazał, że to ona była Gałązką Jabłoni występującą w twórczości pisarza. Małżeństwo niedługo po ślubie zamieszkało w kawalerce na ulicy Rębkowskiej w Warszawie, którą pisarz dostał z przydziału Związku Literatów Polskich[8].

Współpracowała z Niezależną Oficyną Wydawniczą, w latach 80. działała w Komitecie Kultury Niezależnej, pisywała w czasopismach drugiego obiegu („Tygodniku Wojennym”, „Wezwaniach” i „Kulturze Niezależnej”)[2][3]. Wraz z drugim mężem, dziennikarzem Andrzejem Kaczyńskim, od 1996 pracowała w „Rzeczpospolitej”. Zajmowała się także tłumaczeniami.

Przez wiele lat odmawiała udzielania wywiadów, a także nie organizowała wieczorów autorskich[5].

W 2011 odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski[1][9]. W 2013 za powieść Ocalenie Atlantydy została nominowana do Nagrody Literackiej „Nike”[10] oraz otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia[11] i Ogólnopolską Nagrodę Literacką dla Autorki „Gryfia”[12].

Została pochowana na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie[13].

Twórczość (druk zwarty)

  • 1970: Najada – powieść.
  • 1971: Melodramat – powieść
  • 1972: Gaba-Gaba czyli 28 części wielkiego okrętu – powieść
  • 1981: Czarna iluminacja – powieść
  • 1984: Madam Frankensztajn – powieść
  • 1990: Historia choroby, historia żałoby – powieść
  • 2012: Ocalenie Atlantydy – powieść

Przypisy

  1. ↑ a b Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2011 r. nr 64, poz. 624).
  2. ↑ a b Zyta Oryszyn w Słowniku „Niezależni dla kultury 1976–89”. [dostęp 2012-04-20].
  3. ↑ a b c Anna Grażyna Kister: Zyta Oryszyn. encyklopedia-solidarnosci.pl. [dostęp 2012-04-20].
  4. ↑ a b Maciej Grzenkowicz: Pisarka Zyta Oryszyn, autorka „Ocalenia Atlantydy”, nie żyje. Miała 78 lat. wyborcza.pl, 11 października 2018. [dostęp 2018-10-11].
  5. ↑ a b c d e Karolina Sulej: Zyta Oryszyn: Chciałam wytłumaczyć, o czym napisałam swoją ostatnią książkę – „Ocalenie Atlantydy”. wysokieobcasy.pl, 20 maja 2013. [dostęp 2021-08-31].
  6. ↑ Antoni Matuszkiewicz. Leśne drogi – śladami literatury w Górach Wałbrzyskich i Kamiennych. „Fraza”. Nr 4 (94), s. 234, 2016. [dostęp 2022-09-25]. 
  7. ↑ Lesław M. Bartelski: Polscy pisarze współcześni 1939–1991: Leksykon. Gdańsk: Tower Press, 2000, s. 306.
  8. ↑ Edward Stachura i jego Gałązka Jabłoni. edoor.edu.pl, 5 października 2018. [dostęp 2018-10-22].
  9. ↑ Prezydent uhonorował zasłużonych dziennikarzy. prezydent.pl, 21 marca 2011. [dostęp 2012-04-20].
  10. ↑ Nike 2013. nike.org.pl. [dostęp 2015-07-06].
  11. ↑ Laureaci 2013. nagrodaliterackagdynia.pl. [dostęp 2015-07-08].
  12. ↑ Katarzyna Boni laureatką Nagrody Literackiej 'Gryfia' dla najlepszej autorki. wyborcza.pl, 2 lipca 2017. [dostęp 2018-06-19].
  13. ↑ Miejsce pochówku. cmentarzekomunalne.com.pl. [dostęp 2018-10-27].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zyta Oryszyn.jpg
Zyta Oryszyn (właściwie Zyta Anna Kaczyńska) ur. 1940, polska pisarka.