AGAD Fundacja cystersów w Lubiążu

Dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Lubiążu
Bolesław I Wysoki książę Śląska zakłada i uposaża klasztor cystersów w Lubiążu
Klasztor cystersów w Lubiążu został założony przez księcia śląskiego Bolesława I Wysokiego ok. 1163 r., natomiast w 1175 r. fundacja ta została zatwierdzona a w wystawionym dokumencie książę określił uposażenie klasztoru. Dokument ten jest najstarszym zachowanym oryginalnym dokumentem pergaminowym w zbiorach Archiwum wrocławskiego. Mnisi zostali do Lubiąża z miejscowości Pforta nad rzeką Saalą, w Niemczech. Pierwotne uposażenie klasztoru stanowiły nadania, na czele z Lubiążem i ze znajdującym się w tej wsi kościołem św. Jana, targiem i przeprawą na Odrze. Od kolejnych książąt, zarówno śląskich (potomków Bolesława I), jak i wielkopolskich oraz pomorskich, klasztor otrzymał olbrzymie nadania majątkowe w postaci dóbr nieruchomych, jak i czynszów, dziesięcin i wszelkiego rodzaju danin pieniężnych. Dobra te obejmowały tysiące łanów ziemi, położone w wielkich zgrupowaniach na Śląsku, w Wielkopolsce, na jej pograniczu z Pomorzem. Dzięki bogatemu uposażeniu i stałej trosce panujących o rozwój klasztoru, urósł on do rzędu największych klasztorów nie tylko na ziemiach polskich, ale i w całej Europie środkowej. Szczególny rozwój klasztor ten odnotował w XIII i w XIV w. Wiek XV przyniósł zniszczenia spowodowane najazdem husytów (I połowa XV w.), a wiek XVI – kolejne zniszczenia spowodowane wprowadzeniem na Śląsku i w księstwie legnickim (na terenie którego leżał Lubiąż) idei reformacji. Wiek XVII przyniósł z kolei odrodzenie na tej ziemi katolicyzmu. Kolejni opaci lubiąscy doprowadzili do znacznego poszerzenia majątku klasztornego, ale i do odbudowi i przebudowy kościoła i klasztoru, oraz otaczających go budowli, w stylu śląskiego baroku. W 1810 r. nastąpiła sekularyzacja klasztoru, przeznaczono go na magazyny, stadninę koni, szkołę i mieszkania dla urzędników. W 1830 r. w jego pomieszczeniach urządzono zakład dla obłąkanych. W okresie II wojny światowej mieściła się tu fabryka broni. Od 1950 r. w pomieszczeniach klasztornych zlokalizowano różnego rodzaju magazyny, następnie budynek ten przekazano „Domowi książki”, który urządził tu wielką składnicę książek. Obecnie w części pomieszczeń są sale muzealne. Całym obiektem opiekuje się „Fundacja Lubiąż”.
Miejsce: Grodziec
Publikacja źródła: Appelt H., Schlesisches Urkundenbuch, t. I., Graz – Köln 1963, nr 45, s. 26 – 29. Maleczyński K., Kodeks dyplomatyczny Śląska, t. 1, Wrocław 1951 – 1956, nr 55.
Opis zewnętrzny: Oryginał, język łaciński, 1 karta pergaminowa o wymiarach 565 x 444 + 40 mm, na czerwonych sznurach jedwabnych pieczęć księcia Bolesława I Wysokiego
Miejsce przechowywania: AP Wrocław, Zbiór dokumentów klasztoru cystersów w Lubiążu (Rep. 91), sygn. 1.
Autor komentarza: Roman Stelmach