Budynek PZU w Bydgoszczy

Budynek PZU w Bydgoszczy
Symbol zabytku nr rej. A/345/1 z 20 listopada 1992
Ilustracja
Widok od strony Brdy
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Adres

ul. Grodzka 25

Styl architektoniczny

klasycyzm

Kondygnacje

2

Rozpoczęcie budowy

1774

Ukończenie budowy

1789

Pierwszy właściciel

rafineria cukru trzcinowego

Kolejni właściciele

PZU Życie

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Budynek PZU w Bydgoszczy”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°07′49″N 17°59′44″E/53,130278 17,995556
Budynek PZU w Bydgoszczy
Wieczorem
Za barką-kawiarnią
O zmierzchu
Nocą

Budynek PZU – XVIII-wieczny zabytkowy budynek poprzemysłowy w Bydgoszczy.

Położenie

Budynek stoi przy ul. Grodzkiej 25, bezpośrednio nad rzeką Brdą. Od zachodu sąsiaduje z Placem Solnym w Bydgoszczy.

Historia

Od strony Placu Solnego

Budynek wzniesiono w końcu XVIII wieku dla potrzeb przeniesionej spod Berlina w 1774 r. do Bydgoszczy rafinerii cukru trzcinowego. Zbudowano go w miejscu dawnej fosy i wałów zamku bydgoskiego. Był to największy budynek należący do tego przedsiębiorstwa, użytkowany m.in. do celów administracyjnych, mieszkalnych i magazynowych. Materiał budowlany konieczny dla wzniesienia obiektu pochodził z ruin pobliskiego zamku. Argumentem potwierdzającym XVIII-wieczną genezę budynku jest zachowany materiał kartograficzny, m.in. plan Bydgoszczy Steermanna z 1789 r. oraz plan Lindnera z 1800 r.

Rafineria cukru trzcinowego była największym przedsiębiorstwem w Bydgoszczy na przełomie XVIII i XIX wieku. Surowiec (zachodnioindyjską trzcinę cukrową) dostarczano drogą wodną z Gdańska, wobec czego położenie obiektów rafinerii nad rzeką było nad wyraz dogodne.

Właścicielami przedsiębiorstwa, a także kaszarni, młyna i tartaku byli bracia Schickler z Berlina. Później rafineria stała się własnością jednej z najstarszych firm bankierskich z Berlina: Splittgerber und Daum. Oprócz rafinowania cukru firma produkowała również odzież dla Murzynów amerykańskich. Prawdopodobnie z Bydgoszczy eksportowano wówczas do Ameryki ubrania lniane[1] Wzrost produkcji cukru nastąpił po 1807 r., kiedy rafinerii bydgoskiej przyznano specjalne ulgi Fryderyka Augusta III. Produkcja cukru wynosiła wówczas 250 ton rocznie, przy zatrudnieniu ok. 20 osób.

Kres działalności zakładu nastąpił w 1818 r. z powodu utraty rynku zbytu, jakim były ziemie Królestwa Kongresowego. Odtąd zaprzestano warzenia cukru i ograniczono się do składowania i sprzedaży produktu sprowadzanego z rafinerii berlińskiej. W 1823 r. działalność ograniczono, a w 1834 r. całkowicie zaprzestano. Budynki rafinerii zostały sprzedane.

Budynek administracyjny rafinerii cukru już od 1818 r. pełnił funkcje mieszkalne. W 1855 r. należał do radcy Knopfe, który wynajmował w nim mieszkania dla lokatorów. Do budynku wiodły wówczas cztery wejścia o różnych podziałach adresowych. W 1895 r. budynek przeszedł na własność gminy Bydgoszcz. Odtąd w zaadaptowanych wnętrzach urządzono pomieszczenia szkolne (szkoła rolnicza, okresowa szkoła dokształceniowa), lombard miejski oraz biura (urząd katastralny, od 1901 r. biuro dla ubogich i biuro przemysłowe, od 1910 r. miejski urząd miar).

Po odzyskaniu niepodległości w 1920 r. budynek nadal należał do magistratu miasta Bydgoszczy, który lokował w nim liczne urzędy[2]:

  • Urząd Pośrednictwa Pracy,
  • Kuchnię Ludową,
  • Sekretariaty: Sądu Procederowego, Sądu Kupieckiego i Komisji Rozdzielczej.
  • Urząd Opieki nad Wychodźcami,
  • Zarząd Funduszu Bezrobotnych,
  • Miejski Urząd Policyjny,
  • Urząd Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego.

W latach 1936–1939 w budynku znalazł również siedzibę Miejski Wydział Ewidencji Ludności i Statystyczny oraz Sekretariat Ligi Obrony Powietrznej Państwa.

Podczas okupacji niemieckiej w gmachu urządzono urząd pracy. Po II wojnie światowej przeznaczono go natomiast na potrzeby Biura Ewidencji Ludności. Kolejnym właścicielem jest od 1977 r. Państwowy Zakład Ubezpieczeń. W 1981 r. dokonano adaptacji oficyny, w wyniku czego dotychczasowy, wielokrotnie załamany rzut budynku wyprostowano do regularnego kształtu litery „L”.

Na mocy umowy z 12 stycznia 1993 r. cała nieruchomość wraz z oficyną przeszła na własność PZU Życie S.A. W 1995 r. budynek przeszedł generalny remont.

Architektura

Obiekt zbudowany jest w stylu klasycystycznym. Jest to przykład starej, nadrzecznej zabudowy administracyjno-przemysłowej Bydgoszczy, pochodzącej z końca XVIII wieku.

Budynek jest podpiwniczony, murowany, jednopiętrowy, z ozdobnymi gzymsami i subtelnej artykulacji ścian. Posiada naczółkowy dach z powiekami oraz oficynę od strony wschodniej dobudowaną w II połowie XIX wieku.

W partiach fundamentów i ścian piwnic budynku stwierdzono liczną obecność cegieł o strukturze i wymiarach charakterystycznych dla wytworów późnośredniowiecznych, co pozwala przypuszczać, iż przy wznoszeniu tego gmachu posłużono się materiałem z leżących w pobliżu ruin zamku bydgoskiego.

Przypisy

  1. Biskup Marian red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 386.
  2. Winter Piotr: Klasycystyczny budynek przy ul. Grodzkiej 25. [w.] Kronika Bydgoska XIV 1992. Bydgoszcz 1993.

Bibliografia

  • Marian Biskup red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991
  • Janusz Umiński: Bydgoszcz. Przewodnik. Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, Bydgoszcz 1996
  • Piotr Winter: Klasycystyczny budynek przy ul. Grodzkiej 25. [w.] Kronika Bydgoska XIV 1992. Bydgoszcz 1993

Media użyte na tej stronie

Bydgoszcz location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Bydgoszczy, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Bdg nabrzezepldBrdy noc 21 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Południowe nabrzeże Brdy w centrum Bydgoszczy w sąsiedztwie pl. Solnego
Bdg PZU noc 2 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Budynek przy ul. Grodzkiej 25 w Bydgoszczy - dawny bud. administracyjny rafinerii cukru trzcinowego, zbud. w końcu XVIII w. nad Brdą
Bud PZU zza Brdy zmierzch 1.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Budynek PZU w Bydgoszczy
Bdg PZU noc 5 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Budynek przy ul. Grodzkiej 25 w Bydgoszczy - dawny bud. administracyjny rafinerii cukru trzcinowego, zbud. w końcu XVIII w. nad Brdą
Bydgoszcz bud PZU lato.jpg
Budynek Inspektoratu PZU w Bydgoszczy
Bdg PZU 1 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Budynek PZU Życie - dawny bud. administracyjny rafinerii cukru trzcinowego, zbud. w końcu XVIII w. nad Brdą w Bydgoszczy