Kairomon

Kairomon (z gr. kairos – korzyści) – substancja semiochemiczna wydzielana mimowolnie przez organizm niosąca sygnał neutralny lub niekorzystny dla nadawcy, a korzystny dla odbiorcy. Przykładowo – jako kairomon może działać zapach drapieżnika wyczuwany przez jego ofiarę. Ofiara po detekcji takiej substancji może podjąć mechanizmy obronne[1]. Innym przykładem kairomonów są substancje wydzielane przez rośliny, które przyciągają roślinożerców[2]. Zdarza się, że dana substancja jest kairomonem w stosunku do jednego gatunku (jako jego atraktant), a allomonem dla innego (jako jego repelent)[2].

Istnienie kairomonów udowodniono w przypadku ryb i zooplanktonu (zapach ryb drapieżnych indukuje mechanizmy obronne drobnych ryb, zapach ryb planktonożernych i bezkręgowców drapieżnych indukuje mechanizmy obronne – morfologiczne (cyklomorfoza) i behawioralne – u zwierząt planktonowych)[1]. Podobnie jest przy wykrywaniu kairomonów pochodzących od zooplanktonu przez organizmy fitoplanktonowe[3].

Dla rozwielitek kairomonem mogą być substancje zawarte w żółci kręgowców, zwłaszcza ryb karpiowatych, lub ich metabolity[4]. Również w przypadku larw wodzienia substancje zaangażowane w proces trawienny są kairomonem dla ich ofiar[5].

Przypisy

  1. ↑ a b Winfried Lampert, Ulrich Sommer: Ekologia wód śródlądowych. tłum. Joanna Pijanowska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 254-257, 268, 285. ISBN 83-01-13387-2. (pol.)
  2. ↑ a b Robert L. Metcalf. Plant kairomones and insect pest control. „Illinois Natural History Survey Bulletin”. 33, s. 175-198, 1985 (ang.). 
  3. ↑ A. Ewa Rutkowska, Joanna Pijanowska. Zmienność morfologiczna organizmów planktonowych: sposób na życie w zmiennym środowisku. „Kosmos”. 48 (4), s. 451-464, 1999 (pol.). 
  4. ↑ Joanna Pijanowska i inni, Kairomone-like activity of bile and bile components: A step towards revealing the chemical nature of fish kairomone, „Scientific Reports”, 10 (1), 2020, s. 7037, DOI: 10.1038/s41598-020-63456-z, ISSN 2045-2322, PMID: 32341368, PMCID: PMC7184620 [dostęp 2021-09-10] (ang.).
  5. ↑ Linda C. Weiss i inni, Identification of Chaoborus kairomone chemicals that induce defences in Daphnia, „Nature Chemical Biology”, 14 (12), 2018, s. 1133–1139, DOI: 10.1038/s41589-018-0164-7, ISSN 1552-4450 [dostęp 2021-09-10] (ang.).