Gruszka Duża

Gruszka Duża
wieś
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

Powiat

zamojski

Gmina

Nielisz

Liczba ludności (2011)

102[1]

Strefa numeracyjna

84

Kod pocztowy

22-413[2]

Tablice rejestracyjne

LZA

SIMC

0895391

Położenie na mapie gminy Nielisz
Mapa konturowa gminy Nielisz, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gruszka Duża”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa lubelskiego
Mapa konturowa województwa lubelskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Gruszka Duża”
Położenie na mapie powiatu zamojskiego
Mapa konturowa powiatu zamojskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Gruszka Duża”
Ziemia50°48′51,0″N 22°58′29,8″E/50,814167 22,974944
Strona internetowa

Gruszka Duża – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Nielisz[3][4], nad rzeką Łętownia, na pograniczu Padołu Zamojskiego i Wyniosłości Giełczewskiej.

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa zamojskiego.

Wieś stanowi sołectwo gminy Nielisz[5].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Gruszka Duża[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0895400Bagatelaczęść wsi
0895416Podgóraczęść wsi

Historia

Pierwsze wzmianki o wsi pochodzą z 1389 r., gdy Dymitr z Goraja podarował wieś Cedzikowi Prochańskiemu za wierne jego służby[6].

Gruszeccy h. Lubicz, stara rodzina małopolska, z woj. lubelskiego, wzięła nazwisko od wsi Gruszka, którą wraz z innymi król Władysław Jagiełło nadał ok. 1411 r. w nagrodę zasług rycerskich protoplaście tej rodziny Maciejowi[7] chorążemu koronnemu[8]. W 1453 r. występował Piotr Gruszecki z Gruszki, który zapewne sprzedał część wsi Dziersławowi z Malic. W latach 1469 i 1472 notowano Jakuba Sienkę z Gruszki[9]. W 1481 r. pojawił się podział na Gruszkę Dużą i Gruszkę Małą, wówczas obie w posiadaniu Jerzego Jurgiana. Z rejestru poborowego z 1564 wieś obejmowała ok. 13 łana użytków, 9 zagrodników bez ziemi, 5 z ziemią oraz 1 rzemieślnika[10]. Rozdrobniona własność szlachecka istniała do XVIII w. W 1633 r. jednym ze współwłaścicieli wsi był Bronisław Gruszecki łowczy czernihowski[11]. W 1660 r. zanotowano we wsi dwór należący do Gruszeckich.

W 1697 r. źródła notują Mikołaja Józefa z Wielkich Gruszek posesora Mełgwi. Na początku XVIII w. znaczna część wsi należała do Jana Kamińskiego[12]. W połowie XVIII w. większa część wsi znalazła się w rękach Debolich, którzy wybudowali dwór, zabudowania gospodarcze, ogród oraz kilka stawów.

W końcu XVIII w. dobra Gruszka Duża składały się z folwarków w Gruszce Dużej, Gruszce Małej i Stawie, oraz z tych wsi i stanowiły posag baronowej Ludwiki z Debolich Wyszyńskiej. Od 1801 r. dobra te były w posiadaniu Tomasza barona Wyszyńskiego, który starał się w latach 1810–1817 odkupić drobne części wsi od szlachty[13]. W 1850 r. Tomasz Wyszyński wybudował nowy podpiwniczony dwór konstrukcji drewnianej z kamienną dobudową, przebudowano także stawy, ogród, założono chmielnik i sad.[14] W 1827 r. wieś Gruszkę Dużą notowano w powiecie zamojskim w parafii Nielisz, wieś liczyła wówczas 36 domów i 206 mieszkańców.

W II połowie XIX w. z powodu dużego zadłużenia majątek często zmieniał właścicieli. Pod koniec XIX w. w folwarku Gruszka Duża znajdowało się 10 budynków dworskich, a folwark zajmował 1504 morgi. W 1876 r. Gruszkę Dużą sprzedano na licytacji Maurycemu i Helenie Turczyńskim. Po 1902 r. trudności finansowe zmusiły właścicieli do sprzedaży części folwarku w Gruszce Bankowi Włościańskiemu z przeznaczeniem na parcelacje. Pozostałą część nabył Tadeusz Suchodolski i odsprzedał Wacławowi Szymankowi, Janowi Wack i Karolowi Ozonkowi, ci rozpoczęli parcelacje sprzedając po 40 działek. Większość terenu założenia dworskiego z parkiem kupił Wojciech Hanaka. Stodoły, obory, i czworak zostały rozebrane. W czworaku do czasu rozbiórki mieściła się szkoła. Dwór rozebrano po II wojnie światowej ze względu na zawilgocenie i zagrzybienie[15].

Według spisu z 1921 r. Gruszka Duża wieś wraz z kolonią liczyły 69 domów i 415 mieszkańców w tym 2 Ukraińców[16]. W 1955 r. Michał Jakubczak wybudował w Gruszce Dużej małą kaplicę pw. św. Franciszka (M. Zahajkiewicz 1985, s.299).

We wsi znajduje się kaplica pw. św. Floriana – filialna dla parafii w Nieliszu.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2016-11-22].
  2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 343 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
  4. ↑ a b TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2016-11-22].
  5. ↑ Jednostki pomocnicze gminy Nielisz. Urząd Gminy Nielisz. [dostęp 2016-08-25].
  6. ↑ M. Stankowa 1975, s. 23.
  7. ↑ Gruszecki h. Lubicz. polishgenealogy.blogspot.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-13)]..
  8. ↑ Kasper Niesiecki: Gruszecki herbu Lubicz. W: Herdarz Polski, tom 4 [on-line]. 1839. [dostęp 2010-09-23].
  9. ↑ A. Janeczek 1993, s. 346; A. Boniecki, t. VII, s. 142.
  10. ↑ A. Jabłonowki 1902, s. 197.
  11. ↑ T. Święcicki 1858, t.I, s. 83.
  12. ↑ A. Boniecki t.IX s. 197.
  13. ↑ Akta Hipoteki Gruszka Wielka.
  14. ↑ E. Bończak-Kucharczyk 1989 b s. 1-2.
  15. ↑ E. Bończak-Kucharczyk 1989 b s. 3–4; Akta hipoteki Gruszka Duża.
  16. ↑ Skorowidz..., t. IV, s. 124.

Bibliografia

Gmina Nielisz
Wsie
Integralne
części wsi

POL gmina Nielisz COA.svg

Media użyte na tej stronie