Henry Puna

Henry Puna

Data i miejsce urodzenia	29 lipca 1949 Aitutaki
Premier Wysp Cooka
Okres	od 30 listopada 2010 do 1 października 2020
Przynależność polityczna	Partia Wysp Cooka
Poprzednik	Jim Marurai
Następca	Mark Brown

Henry Tuakeu Puna, (ur. 29 lipca 1949) – polityk pochodzący z Wysp Cooka, członek parlamentu, premier od 30 listopada 2010 roku do 1 października 2020 roku, od 24 maja 2021 sekretarz generalny Forum Wysp Pacyfiku.

Życiorys

Henry Puna urodził się 29 lipca 1949 roku, pochodzi z rodziny o tradycjach politycznych^[1]. Jego ojciec Tupuariki Puna był członkiem parlamentu Wysp Cooka, jego starszy brat William Estall ministrem^[1]. Także jego kolejny brat Ngereteina Puna był w latach 1989–2011 deputowanym, później pełnił funkcję ministra edukacji, a także speakera parlamentu w latach 1999-2001^[2][3]. Henry Puna ma łącznie dwanaścioro rodzeństwa: jest najmłodszym z siedmiu synów Tupuarikiego, oprócz tego ma jeszcze siedem sióstr^[1]. Po zakończeniu edukacji na szczeblu lokalnym w Aitutaki i Rarotonga rozpoczął studia z prawa na nowozelandzkim Uniwersytecie Auckland, a następnie australijskim Uniwersytecie Tasmańskim^[4]. Dyplom uzyskał w 1979 roku, a następnie powrócił na swoje rodzinne Wyspy Cooka, gdzie rozpoczął praktykę prawniczą^[5]. Żonaty z Akaiti (jest to zarówno jego jak i jej drugie małżeństwo^[6]), ojciec dziewięciorga dzieci. W wolnych chwilach gra w golfa, interesuje się także tenisem, piłką nożną i squashem^[5].

Od 1999 roku zamieszkały na stałe na wyspie Manihiki^[7], skąd pochodziła jego babka ze strony matki^[1]. Tam wraz z żoną jest producentem pereł hodowlanych. Pierwszą hodowlę rozpoczął w 1997 roku, ale już kilka miesięcy później (1 listopada 1997 roku) została ona zniszczona w wyniku cyklonu^[8]. Puna uważa, że przemysł związany z połowem i hodowlą pereł jest jednym z głównych sektorów gospodarki Wysp Cooka^[8].

Kariera polityczna

W 1989 roku rozpoczął karierę polityczną, gdy objął stanowisko sekretarza w Ministerstwie Handlu, Pracy i Transportu^[5]. Służbę publiczną na tym etapie zakończył w 1999 roku, gdy przeniósł się na Manihiki. Swą działalność wznowił po kilku latach. Pierwszy raz wystartował w wyborach parlamentarnych we wrześniu 2004 roku, podczas których stanął do walki o mandat z dotychczasowym premierem Robertem Woontonem^[7]. W czasie kampanii wyborczej zarzucał premierowi, że rząd nie robi nic dla ważnego sektora gospodarki związanemu z perłami, którego wartość skurczyła się z trzynastu milionów dolarów w 1999 roku do zaledwie dwóch w 2004^[7]. Pierwsze wyniki dawały Punie zwycięstwo nad Woontonem w stosunku głosów 105 do 90^[9]. Ostatecznie jednak, po przeliczeniu wszystkich głosów, Woonton uzyskał 142 głosy, a Poona 138^[10][11]. Po ogłoszeniu oficjalnych wyników, Puna oskarżył premiera o kupowanie głosów oraz zastraszanie pracowników rządowych^[12]. Ci ostatni mieliby zostać zwolnieni z pracy w przypadku głosowania przeciwko urzędującemu premierowi^[12]. Petycja została uwzględniona przez komisję wyborczą i zakwalifikowana do gruntownej analizy^[13]. Co ciekawe Partia Wysp Cooka, którą Henry Puna reprezentował znajdowała się wtedy w koalicji rządowej z Partią Demokratyczną Woontona^[14]. Sąd wykrył nieprawidłowości w procesie wyborczym i po ponownym przeliczeniu głosów orzekł remis między dwoma kandydatami, którzy uzyskali po 134 głosów^[15]. Sąd nakazał powtórzenie wyborów^[15]. Woolton zrezygnował z funkcji i wycofał się z polityki, a w lutym 2005 roku Henry Puna pokonał Apiego Piho z Partii Demokratycznej i zdobył mandat do parlamentu^[16].

We wrześniu 2006 roku dotychczasowy lider Partii Wysp Cooka, sir Geoffrey Henry po dwudziestu siedmiu latach ustąpił ze stanowiska i został zastąpiony przez Henry'ego Punę^[17]. Puna podziękował za zaufanie kolegów partyjnych i podkreślił, że funkcja ta jest ważna nie tylko dla samej partii, ale także dla całego kraju^[17]. We wrześniu 2006 roku odbyły się przyśpieszone wybory parlamentarne, które partia pod kierownictwem Puny przegrała^[18]. Niespodziewanie Apii Piho z Partii Demokratycznej (pokonany przez niego rok wcześniej) wygrał batalię wyborczą z Puną i odebrał mu mandat deputowanego^[19]. Mandatu nie uzyskał także zastępca lidera, co postawiło partię w kłopotliwej sytuacji^[19]. Puna ponownie próbował zakwestionować prawidłowy przebieg wyborów, ale ostatecznie wycofał swój wniosek^[20]. Będąc poza parlamentem, pozostawał przywódcą partii, a rolę lidera opozycji w izbie pełnił Tom Marsters^[21]. Sam Puna zajmował się wówczas swoją praktyką prawniczą^[22] oraz hodowlą pereł^[8]. W 2009 roku został ponownie wybrany na szefa partii^[23].

W 2010 roku Henry Puna wystartował ponownie w wyborach parlamentarnych z okręgu w Manihiki^[24]. W kampanii wyborczej stwierdził, że Wyspy Cooka aby przetrwać powinny wprowadzić becikowe o wartości 770 dolarów dla każdej matki, która zdecyduje się pozostać na wyspach^[4]. Tym sposobem miałby zostać odwrócony negatywny trend wyjazdu młodych, głównie do Nowej Zelandii i Australii^[4]. Wybory zakończyły się sukcesem. Henry Puna, nie tylko odzyskał mandat deputowanego, który utracił kilka lat wcześniej^[25], ale poprowadził Partię Wysp Cooka do pierwszego zwycięstwa od 1998 roku^[26]. Uzyskała ona 15 miejsc w parlamencie, podczas gdy dotychczas rządząca Partia Demokratyczna jedynie osiem (a w jednym okręgu padł remis, co skutkowało dogrywką), co pozwoliło jej utworzyć samodzielny rząd^[27].

Premier Wysp Cooka

Henry Puna i przywódcy Wysp Pacyfiku na spotkaniu z Hillary Clinton (Puna pierwszy po lewej od strony Clinton), 10 listopada 2011 roku

30 listopada 2010 roku został zaprzysiężony na jedenastego szefa rządu Wysp Cooka. W ceremonii wzięli udział jego żona Akaiti, dzieci, władze partii oraz przedstawiciele parlamentu^[1]. Podczas uroczystości jego rodzina odśpiewała nowemu premierowi pieśń „Koe Araura”, skomponowaną przez jego ojca, co było uzgodnionym wcześniej odstępstwem od protokołu^[28]. Kilka dni po swym zaprzysiężeniu, 4 grudnia 2010 roku, odbyły się uroczystości zorganizowane przez grupy wyborców z wysp najbardziej związanych z nowym premierem – Rakahanga i Manihiki^[29]. Podczas nich Puna i jego żona byli uroczyście noszeni przez mieszkańców, a następnie przewiezieni w specjalnie udekorowanej łodzi^[29].

Puna zapowiedział, że jego rząd wprowadzi nowe standardy do miejscowej polityki i nie będzie marnotrawił pieniędzy^[27]. Może on liczyć całkowicie na parlament, gdyż Partia Wysp Cooka ostatecznie zakończyła wybory z szesnastoma mandatami, a opozycja z ośmioma. Daje to Punie większość 2/3 i możliwość swobodnych reform^[30]. Ogłosił także, że jego rząd skupiać się będzie na gospodarce^[31]. Ma zamiar skończyć z jednoznacznym stawianiem na turystykę, które doprowadziło do upadku innych sektorów gospodarki, m.in. rolnictwa czy rybołówstwa oraz blisko z nim związanej branży hodowli i połowu pereł^[31]. W swoim rządzie Puna pełni nie tylko funkcję premiera, ale także m.in. ministra sprawiedliwości, ministra energetyki i energii odnawialnej oraz prokuratora generalnego^[32].

Za jego urzędowania Wyspy Cooka nawiązały stosunki dyplomatyczne z Japonią^[33]. 24 sierpnia 2011 roku rozpoczął pierwszą zagraniczną wizytę, jej celem była Nowa Zelandia^[34]. W sierpniu tego samego roku wraz z delegacją rządową ponownie odwiedził Nową Zelandię by wziąć udział w szczycie państw Forum Wysp Pacyfiku^[35]. Tam też został potwierdzone, że w 2012 roku szczyt tej organizacji odbędzie się na Wyspach Cooka^[36]. Premier zapowiedział, że będzie to wspaniała okazja do promocji państwa, a także bodziec dla całego społeczeństwa^[36]. W międzyczasie zapowiedział, że jego rząd przeznaczy środki by w ciągu najbliższych czterech lat stworzyć prawie dwa tysiące nowych miejsc pracy^[37]. W maju 2012 roku Henry Tuna gościł w Japonii, gdzie wziął udział w szóstym spotkaniu przywódców państw Wysp Pacyfiku^[38]. Spotkał się tam m.in. z japońskim premierem Yoshihiko Nodą^[38] oraz był współprzewodniczącym całego spotkania^[39]. Jeszcze w 2011 roku premier Puna, w imieniu Wysp Cooka, podpisał traktat o utworzeniu Grupy Liderów Polinezji, mającej skupiać państwa regionu^[40].

Przypisy