Kanguroszczurnik pędzloogonowy

Kanguroszczurnik pędzloogonowy
	Bettongia penicillata
	J.E. Gray, 1837
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki niższe
Nadrząd	torbacze
Rząd	dwuprzodozębowce
Rodzina	kanguroszczurowate
Plemię	Bettongini
Rodzaj	kanguroszczurnik
Gatunek	kanguroszczurnik pędzloogonowy
Synonimy
	Hypsiprymnus ogilbyi Waterhouse, 1841; Bettongia gouldii Waterhouse, 1846; Bettongia penicillata francisca Finlayson, 1957;
	Hypsiprymnus ogilbyi Waterhouse, 1841; Bettongia gouldii Waterhouse, 1846; Bettongia penicillata francisca Finlayson, 1957;
Podgatunki
	B. p. penicillata J.E. Gray, 1837; B. p. ogilbyi Waterhouse, 1841;
	B. p. penicillata J.E. Gray, 1837; B. p. ogilbyi Waterhouse, 1841;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; krytycznie zagrożony
	Zasięg występowania
	; Żółtym kolorem zaznaczono dawny, a czerwonym obecny zasięg występowania gatunku

Kanguroszczurnik pędzloogonowy^[7], kanguroszczur^[8] (Bettongia penicillata) – gatunek ssaka z rodziny kanguroszczurowatych (Potoroidae) wyróżniający się nietypowymi dla torbaczy preferencjami pokarmowymi.

Zasięg występowania

Kanguroszczurnik pędzloogonowy występuje w zależności od podgatunku^[9]:

B. penicillata penicillata – podgatunek wymarły, występował w południowo-wschodniej Australii w latach dwudziestych XX wieku.
B. penicillata ogilbyi – daleka południowo-zachodnia Australia Zachodnia (Dryandra Woodland, Kingston, Perup Nature Reserve i Tutanning Nature Reserve). Introdukowany lub ponownie wprowadzony w wielu miejscach w Australii Zachodniej, Australii Południowej i Nowej Południowej Walii.

Kanguroszczur występował niegdyś licznie na całym południu Australii. Wykazuje przystosowania do życia w różnych środowiskach.

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1837 roku brytyjski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Bettongia penicillata^[2]. Jako miejsce typowe odłowu Holotypu Gray wskazał Nową Południową Walię w Australii^[2]^[10].

Związek wymarłej, wschodniej populacji z B. tropica wymaga wyjaśnienia^[9]. Chociaż tradycyjnie rozpoznawano podgatunki wschodnie (nominatywny penicillata) i zachodnie (ogilbyi), rozróżnienie i pokrewieństwo taksonomiczne populacji ze środkowej Australii pozostaje niejasne i mogą ostatecznie stanowić zmienność kliniczną^[9]. Rozpoznano dwa podgatunki^[11]^[9].

Etymologia

Bettongia: ang. bettong „kanguroszczur”, od aborygeńskiego badang „kangur”^[12].
penicillata: nowołac. penicillatus „z pędzelkowatymi kępkami”, od łac. penicillus „szczotka, pędzel”, od zdrobnienia peniculus „szczotka, pędzel”, od penis „ogon”^[13].

Wygląd

Długość ciała bez ogona mieści się w przedziale 28,9–36 cm, długość ogona 25–36 cm; masa ciała 0,8–1,8 kg^[11]. Sierść płowoszara, brzuch białawy. Kończyny tylne silniej rozwinięte od przednich, nie są jednak tak silnie zróżnicowane, jak u innych przedstawicieli kangurowatych. Ogon częściowo chwytny.

Tryb życia

Torbacz ten poza okresem rozrodu jest samotnikiem. Prowadzi nocny tryb życia. W ciągu dnia skrywa się w gnieździe i zaciekle broni otoczenia swojej kryjówki, ale na żerowisku toleruje inne kanguroszczury. Budowę gniazda zaczyna od wygrzebania w krzewiastych zaroślach płytkiego dołka w ziemi. Potem pyskiem i przednimi łapami zbiera trawę, suche liście i rozdrobnioną korę drzew. Na koniec przyciska ten ładunek do brzucha przytrzymując chwytnym ogonem i zanosi do gniazda.

Ciąża trwa 21 dni. Samica rodzi jedno młode, które przebywa w torbie lęgowej matki przez blisko 100 dni. Młode towarzyszy matce i ssie mleko do czasu pojawienia się kolejnego zarodka.

Kanguroszczur żywi się głównie grzybami wykopanymi z ziemi. Dietę uzupełnia bulwami, nasionami, owadami i żywicą. Nie zjada zielonych części roślin. Może obywać się bez wody. Żyje 4-6 lat.

Przypisy

↑ Bettongia penicillata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ ^a ^b ^c J.E. Gray. Description of some new or little known Mammalia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of Natural History and Journal of Zoology, Botany, Mineralogy, Geology and Meteorology”. New Series. 1, s. 584, 1837. (ang.).
↑ G.R. Waterhouse: Marsupialia, or pouched animals. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 185. (ang.).
↑ G.R. Waterhouse: A natural history of the mammalia. Cz. 1: Marsupialia, or pouched animals. London: H. Bailliere, 1846, s. 219. (ang.).
↑ H.H. Finlayson. Preliminary description of two new forms of Bettongia (Marsupialia). „The Annals and Magazine of Natural History”. Twelfth series. 10, s. 552, 1957. (ang.).
↑ J.J. Woinarski J.J., A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., Bettongia penicillata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-06-11] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 124, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Bettongia penicillata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-11].
↑ ^a ^b M. Eldridge & G. Frankham: Family Potoroidae (Bettongs and Potoroos). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 626. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 136, 1904. (ang.).
↑ The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Zwierzęta : encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
Bettongia penicillata. (On-line), Animal Diversity Web, 1999. [dostęp 2008-04-13]. (ang.).

[itis-1] Bettongia penicillata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Gray-2] J.E. Gray. Description of some new or little known Mammalia, principally in the British Museum Collection. „The Magazine of Natural History and Journal of Zoology, Botany, Mineralogy, Geology and Meteorology”. New Series. 1, s. 584, 1837. (ang.).

[Waterhouse1841-3] G.R. Waterhouse: Marsupialia, or pouched animals. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 24. Edinburgh: W. H. Lizars, 1841, s. 185. (ang.).

[Waterhouse1846-4] G.R. Waterhouse: A natural history of the mammalia. Cz. 1: Marsupialia, or pouched animals. London: H. Bailliere, 1846, s. 219. (ang.).

[Finlayson-5] H.H. Finlayson. Preliminary description of two new forms of Bettongia (Marsupialia). „The Annals and Magazine of Natural History”. Twelfth series. 10, s. 552, 1957. (ang.).

[iucn-6] J.J. Woinarski J.J., A.A.A.A. Burbidge A.A.A.A., Bettongia penicillata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2021-06-11] (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-8] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 124, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-9] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 90. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Species Bettongia penicillata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-06-11].

[Eldridge&Frankham-11] M. Eldridge & G. Frankham: Family Potoroidae (Bettongs and Potoroos). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 626. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[Palmer-12] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 136, 1904. (ang.).

[Jobling-13] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne