Smak (estetyka)

Smak (gust) – poczucie piękna, zdolność lub umiejętność oceny wartości estetycznych, subiektywna tendencja do wyższego oceniania pewnych wartości[1].

Kategoria ta była szczególnie popularna w estetyce filozoficznej w XVIII i XIX wieku za sprawą Krytyki władzy sądzenia Immanuela Kanta. W ostatniej z trzech Krytyk Kant przedstawia smak jako warunek możliwości orzekania o pięknie i jego kontemplowania[2].

W drugiej połowie XIX w. i w wieku XX pojęcie smaku (gustu) zostało poddane krytyce, szczególnie przez myślicieli o poglądach lewicowych. Smak (gust) jest tutaj uważany za przywilej klas posiadających – po pierwsze, tylko przedstawiciele tych klas mają możliwość przyjmowania wobec rzeczywistości postawy kontemplacyjnej, zdystansowanego chłodnego oglądu; po drugie, kategoria smaku jest elementem światopoglądu klas panujących, narzucanego klasie pracującej[3]. Również w tradycji pragmatyzmu i neopragmatyzmu (np. Richard Shusterman Estetyka pragmatyczna. Żywe piękno i refleksja nad sztuką) smak zostaje poddany krytyce jako kategoria zbyt intelektualna, odcinająca człowieka od bezpośredniego, żywego doświadczenia piękna i sztuki[4].

Przypisy

  1. ↑ smak, (w znaczeniu 4. 5. i 6.), pwn.pl.
  2. ↑ Krzysztof Moraczewski, Kantowskie źródła idei muzyki autonomicznej, Uniwersytet Jagielloński, 2016, DOI: 10.19205/42.16.3.
  3. ↑ Janusz Kuczyński: Pokolenie przełomu: Istota i wizje młodego człowieka. Uniwersytet Warszawski, 1991, s. 107.
  4. ↑ Charles Munitz: Review: Pragmatist Aesthetics: Living Beauty, Rethinking Art by Richard Shusterman (ang.). jstor.org, lipiec 1997.