Czyn społeczny

Czyn partyjny w Państwowym Gospodarstwie Rolnym Lewków (druga połowa lat 70. XX wieku)
Stanisława Gierek i Edward Gierek podczas dnia czynu partyjnego w Warszawie (1974)

Czyn społeczny – w okresie PRL nieodpłatne prace wykonywane na rzecz społeczeństwa, zwykle w dni wolne od pracy (przy czym soboty były wtedy również dniami roboczymi).

Opis

Czyny społeczne najczęściej były organizowane przez zakłady pracy, szkoły, organizacje partyjne i młodzieżowe. W czynie społecznym były wykonywane prace, przez niektórych uważane za zbyteczne, które miały jedynie przekazywać ducha wspólnego dzieła dla kraju.

W Warszawie czyny społeczne związane z odgruzowywaniem zniszczonego miasta zaczęto organizować od stycznia 1945 roku[1]. Realizowano także inne przedsięwzięcia, jak na przykład budowa nizinnej kolei linowej „Elka” w Chorzowie, a także prace sezonowe (sianokosy, żniwa, wykopki ziemniaków, wykopki buraków cukrowych, sadzenie drzew, zamiatanie liści).

W Warszawie w latach 1945−1973 w czynach społecznych wzięło udział 9,3 mln osób, które przepracowały łącznie 32,8 mln godzin[1]. W wyniku ich pracy powstały m.in. nowe drogi, parki i skwery, place zabaw i boiska sportowe[1]. Dla uczczenia 30-lecia PRL 30 września 1973 roku i 12 maja 1974 zorganizowano dwie niedziele czynu partyjnego, w czasie których pracowało ponad 250 tys. osób[1].

W komunistycznej Czechosłowacji nieodpłatne prace wykonywane na rzecz ogółu nazywano „Akcja Z”.

Subotnik

Pomysł czynów społecznych w PRL był kalką tradycji radzieckiego „subotnika” (ros. cуббо́тник), ogłaszanego w Związku Radzieckim od roku 1919; także w krajach bloku wschodniego realizowano tego typu przedsięwzięcia. Tradycja prac społecznych – subotnika – podtrzymywana jest także we współczesnej Rosji i Białorusi.

W XXI wieku subotnik organizowany jest zarówno oddnolnie (np. Ukraina)[2], jak i odgórnym rozkazem władz (Białoruś)[3].

Ukraiński subotnik w Polsce

W 2022 roku, ukraińskie kobiety wraz z dziećmi, przebywające w wyniku rosyjskiej inwazji na Ukrainę na uchodźctwie w Polsce, chcąc odwdzięczyć się Polakom – a szczególnie lokalnym społecznościom – za gościnę, zorganizowały wiosenne subotniki (ukr. суботник), w ramach których sprzątały parki. Pierwsza taka akcja odbyła się 26 marca w Suwałkach[4], następne 9 kwietnia w 11 miastach: Białymstoku[5] i Lublinie[6], Gdańsku i Gdyni, Poznaniu i Warszawie, Łodzi i Katowicach, Wrocławiu i Szczecinie, oraz Krakowie – w niektórych z miast w kilku lokalizacjach na raz[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975, s. 106.
  2. ↑ a b Ukraińcy dziękują Polakom w nietypowy sposób. Organizują "subotniki", Onet Wiadomości, 1 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-27] (pol.).
  3. ↑ „Subotnik”, czyli tradycyjny czyn społeczny na Białorusi, www.tvp.info, 12 kwietnia 2014 [dostęp 2022-04-27] (pol.).
  4. ↑ Uchodźcy z Ukrainy zorganizowali w Suwałkach sobotnik. Posprzątali park i bulwary [zdjęcia] | suwalki24.pl - Suwalski Dziennik Internetowy (Suwałki, Augustów, Sejny, Suwalszczyzna), www.suwalki24.pl [dostęp 2022-04-27].
  5. ↑ FOTO. Dziękują sprzątaniem – ukraiński subotnik w Białymstoku, Bia24 [dostęp 2022-04-27] (pol.).
  6. ↑ „Pomagamy, jak możemy”. Ukraińcy sprzątają Park Ludowy w Lublinie, Polskie Radio Lublin, 9 kwietnia 2022 [dostęp 2022-04-27] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Edward Gierek Dzień Czynu Partyjnego 1974.jpg
Stanisława i Edward Gierkowie podczas Dnia Czynu Partyjnego w Warszawie
Lewkow.jpg
Autor: Stiopa, Licencja: CC BY-SA 3.0
II połowa lat 70. XX w. Czyn partyjny w PGR Lewków (województwo kaliskie).