Lewkonia

Lewkonia
Ilustracja
Lewkonia letnia
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

kapustowce

Rodzina

kapustowate

Rodzaj

lewkonia

Nazwa systematyczna
Matthiola R. Brown in W. T. Aiton
Hortus Kew. ed. 2. 4: 119. Dec 1812[3]
Typ nomenklatoryczny

Matthiola incana (L.) Ait.[4]

Lewkonia (Matthiola R. Br.) – rodzaj należący do rodziny kapustowatych. Obejmuje 55 gatunków[5]. Pochodzą one głównie z Europy, Afryki Północnej oraz środkowej i południowo-zachodniej Azji[6]. Dwa gatunki uprawia się powszechnie jako rośliny ozdobne[6]. Nazwa naukowa upamiętnia Pietro Andreę Matthioliego (1500–1577) – włoskiego artystę i botanika[7].

Rozmieszczenie geograficzne

Zasięg rodzaju obejmuje Europę, północną i wschodnią Afrykę oraz środkową i południowo-zachodnią Azję[6][7]. W Europie rośnie 10 gatunków, pozostałe w większości w Azji[8]. Jako rośliny introdukowane obecne są w Australii i Ameryce Północnej[7]. W Polsce trzy gatunki spotykane są w uprawie lub przejściowo dziczejące[9].

Gatunki flory Polski[9]
  • lewkonia długopłatkowa, maciejka Matthiola longipetala (Vent.) DC. – gatunek uprawiany
  • lewkonia letnia, l. szara Matthiola incana (L.) R. Br. – gatunek uprawiany
  • lewkonia pstra Matthiola varia DC. – efemerofit (według Plants of the World Online List jest to synonim podgatunku Matthiola fruticulosa subsp. valesiaca (J.Gay ex Gaudin) P.W.Ball.)[5]

Morfologia

Pokrój
Rośliny zielne, rzadko drewniejące u nasady, osiągające do 90 cm wysokości[8]. Nagie lub okryte włoskami pojedynczymi, rozwidlonymi, drzewkowatymi lub gwiazdkowatymi. Pędy proste i nierozgałęzione do rozgałęzionych, często krzaczasto u nasady, wzniesione, podnoszące się lub płożące[7].
Liście
Łodygowe i odziomkowe, ogonkowe lub siedzące. Blaszka całobrzega lub ząbkowana, czasem pierzasto wcinana[7].
Kwiaty
Zebrane w groniasty, wydłużający się podczas owocowania kwiatostan[3]. Działki kielicha cztery, podługowate do równowąskich, wewnętrzna para woreczkowato rozszerzona[3]. Płatki korony także cztery, żółtozielone, białe, różowe lub w odcieniach czerwieni, brązowe[8][3]. Płatki w górnej części zaokrąglone lub wydłużone, w dolnej wyciągnięte w paznokieć, znacznie dłuższe od działek kielicha. Pręcików 6, z czego cztery dłuższe (czterosilne). Pylniki podługowate do równowąskich, na szczycie tępe. U nasady pręcików miodniki. Słupek krótki (do 3 mm), ze znamieniem stożkowatym[7][3].
Owoce
Silnie wydłużone, wielonasienne łuszczyny[8] zaokrąglone na przekroju, czasem z przewężeniami[7][3].

Biologia

Rośliny jednoroczne, dwuletnie, byliny, rzadko półkrzewy.

Systematyka

Lewkonia długopłatkowa, maciejka
Matthiola maderensis
Matthiola fruticulosa
Synonimy[10]

Lonchophora Durieu, Mathiola W. T. Aiton, Mathiolaria Chevall., Pirazzia Chiov.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), rzędu kapustowców (Brassicales), kladu różowych (rosids) w obrębie okrytonasiennych (Magnoliophyta)[2].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Capparineae Engl., rodzina kapustowate (Brassicaceae Burnett), rodzaj lewkonia (Matthiola W. T. Aiton)[11].

Wykaz gatunków[5]
  • Matthiola afghanica Rech.f. & Köie
  • Matthiola anchoniifolia Hub.-Mor.
  • Matthiola arabica Boiss.
  • Matthiola aspera Boiss.
  • Matthiola boissieri Grossh.
  • Matthiola bolleana Webb ex Christ
  • Matthiola bucharica Czerniak.
  • Matthiola caspica (N.Busch) Grossh.
  • Matthiola chenopodiifolia Fisch. & C.A.Mey.
  • Matthiola chorassanica Bunge ex Boiss.
  • Matthiola codringtonii Rech.f.
  • Matthiola crassifolia Boiss. & Gaill.
  • Matthiola czerniakowskae Botsch. & Vved.
  • Matthiola daghestanica (Conti) N.Busch
  • Matthiola damascena Boiss.
  • Matthiola dumulosa Boiss. & Buhse
  • Matthiola erlangeriana Engl.
  • Matthiola farinosa Bunge ex Boiss.
  • Matthiola flavida Boiss.
  • Matthiola fragrans (Fisch.) Bunge
  • Matthiola fruticulosa (L.) Maire
  • Matthiola ghorana Rech.f.
  • Matthiola glutinosa Jafri
  • Matthiola graminea Rech.f.
  • Matthiola incana (L.) W.T.Aiton – lewkonia letnia, l. szara
  • Matthiola integrifolia Kom.
  • Matthiola kralikii Pomel
  • Matthiola longipetala (Vent.) DC. – lewkonia długopłatkowa, maciejka
  • Matthiola lunata DC.
  • Matthiola macranica Rech.f.
  • Matthiola maderensis Lowe
  • Matthiola maroccana Coss.
  • Matthiola montana Boiss.
  • Matthiola obovata Bunge
  • Matthiola odoratissima (M.Bieb.) W.T.Aiton – lewkonia wonna
  • Matthiola parviflora (Schousb.) W.T.Aiton
  • Matthiola perennis Conti
  • Matthiola perpusilla Rech.f.
  • Matthiola puntensis Hedge & A.G.Mill.
  • Matthiola revoluta Bunge ex Boiss.
  • Matthiola robusta Bunge
  • Matthiola scapifera Humbert
  • Matthiola shehbazii Ranjbar & Karami
  • Matthiola shiraziana Zeraatkar, Khosravi, F.Ghahrem., Al-Shehbaz & Assadi
  • Matthiola sinuata (L.) W.T.Aiton
  • Matthiola spathulata Conti
  • Matthiola stoddartii Bunge
  • Matthiola superba Conti
  • Matthiola tatarica (Pall.) DC.
  • Matthiola taurica (Conti) Grossh.
  • Matthiola tianschanica Sarkisova
  • Matthiola tomentosa Bél.
  • Matthiola torulosa (Thunb.) DC.
  • Matthiola tricuspidata (L.) W.T.Aiton
  • Matthiola trojana Dirmenci, Satıl & Tümen

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Matthiola R. Brown in W. T. Aiton. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-12].
  4. ↑ Matthiola. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-01-30].
  5. ↑ a b c Matthiola W.T.Aiton. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-31].
  6. ↑ a b c Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  7. ↑ a b c d e f g Ihsan A. Al-Shehbaz: Matthiola W. T. Aiton in W. Aiton and W. T. Aiton. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-02-12].
  8. ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 164. ISBN 0-333-74890-5.
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 114, ISBN 978-83-62975-45-7.
  10. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-10-27].
  11. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Matthiola. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Matthiola maderensis, 001.JPG
Autor: Johan N, Licencja: CC BY-SA 4.0
Matthiola maderensis, Ponta de São Lourenço (Madeira), 26/04/2014. Habitus.
Malcolmia scapifera.jpg
Autor: Ghislain118 (AD) http://www.fleurs-des-montagnes.net, Licencja: CC BY-SA 3.0
Matthiola fruticulosa subsp. perennis (Syn. Matthiola scapifera , Matthiola perennis)
Matthiola incana 03.jpg
Autor: Michael Wolf, Licencja: CC BY-SA 3.0
Matthiola incana im Botanischen Garten Dresden