Psianka

Psianka
Ilustracja
Solanum erianthum
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządastropodobne
Rządpsiankowce
Rodzinapsiankowate
Rodzajpsianka
Nazwa systematyczna
Solanum L.
Sp. Pl. 184. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

S. nigrum Linnaeus[3]

Psianka (Solanum L.) – rodzaj z rodziny psiankowatych. Obejmuje ok. 1200[5]–1400[6]–1700[7] gatunków roślin (jeden z kilkunastu najbardziej zróżnicowanych gatunkowo rodzajów wśród okrytonasiennych)[8]. Są one szeroko rozprzestrzenione, głównie w strefie międzyzwrotnikowej, przy czym najbardziej zróżnicowane są w Ameryce Środkowej i Południowej. W Europie rodzime są trzy gatunki[7] (w Polsce rodzimy jest jeden – psianka słodkogórz S. dulcamara)[9]. Liczne gatunki zostały szeroko rozprzestrzenione jako gatunki uprawne lub zawleczone. Wiele gatunków psianek zawiera trujące alkaloidy (np. solaninę), ale też należy tu wiele gatunków o jadalnych owocach i bulwach. Najważniejszą rośliną użytkową z tego rodzaju jest ziemniak S. tuberosum[7]. Duże znaczenie użytkowe mają poza tym psianka podłużna, bakłażan S. melongena, psianka lulo S. quitoense, psianka melonowa S. muricatum, psianka nibypaprykowa S. pseudocapiscum, psianka wrębolistna S. laciniatum[8].

Morfologia

Pokrój
Rodzaj obejmuje rośliny najróżniejszych form życiowych – od roślin jednorocznych, poprzez byliny, pnącza osiągające do 5 m długości, po krzewy i drzewa[7]. Łodygi nierzadko kolczaste[6]. Pędy pokryte włoskami pojedynczymi, gwiazdkowatymi, czasem gruczołowatymi[5].
Liście
Skrętoległe, pojedyncze i pierzasto złożone[7]. Czasem osadzone są na pędzie parami[5]. Całobrzegie lub w różny sposób wcinane. Bez przylistków[7][5]. Zwykle ogonkowe[5].
Kwiaty
Przeważają kwiaty obupłciowe, rzadkie są jednopłciowe (męskie). Zwykle o symetrii promienistej i 5-krotne. Skupione w różnie wykształconych kwiatostanach (grona, wiechy, baldachy, pęczki) na szczycie pędów lub w kątach liści, naprzeciw liści, czasem pojedyncze. Działki kielicha zrośnięte u nasady, z zatokowatym wcięciem między sobą[5], czasem powiększające się w czasie owocowania[7]. Płatki zrośnięte w koronę o kształcie niemal kolistym lub gwiazdkowatym[5], barwy białej, niebieskiej, fioletowej lub żółtej[7]. Pręciki osadzone są wysoko na rurce korony[5], z bardzo krótkimi nitkami i wydłużonymi pylnikami otaczającymi szyjkę słupka[8], pylniki otwierają się porami na szczycie, później często z rozszerzającymi się pęknięciami podłużnymi[5]. Zalążnia górna[7], dwukrotna, czasem do 5-krotnej, z licznymi zalążkami[5] i pojedynczą szyjką słupka[7] zakończoną drobnym, główkowatym znamieniem[5].
Owoce
Najczęściej soczyste[5] jagody, zwykle barwy czerwonej, żółtej, zielonej lub czarnej, z licznymi nasionami[7]. Nasiona kształtu soczewkowatego lub dyskowate[5].

Systematyka

Rodzaj z plemienia Solaneae, podrodziny Solanoideae z rodziny psiankowatych Solanaceae[4]. W obrębie rodzaju wyróżnia się liczne podrodzaje (Archaesolanum, Brevantherum, Cyphomandra, Leptostemonum, Lyciosolanum, Minon, Normania, Potatoe, Solanum, Thelypodium, Wendlandii/Allophyllum), a w ich obrębie szereg sekcji[4].

Gatunki flory Polski[9]
  • psianka czarna (Solanum nigrum L. em Mill, syn. S. nigrum L.) – antropofit zadomowiony
  • psianka dzióbkowata (Solanum cornutum Lam. – efemerofit
  • psianka kosmata (Solanum luteum Mill.) – antropofit zadomowiony
  • psianka skrzydlata (Solanum alatum Moench) – antropofit zadomowiony
  • psianka słodkogórz (Solanum dulcamara L.)
  • psianka stuliszolistna (Solanum sisymbrifolium Lam.) – efemerofit
  • ziemniak, psianka ziemniak (Solanum tuberosum L.) – gatunek uprawiany
  • Solanum sarrachoides Sendtn. – efemerofit
  • Solanum melanocerasum All. – efemerofit
  • Solanum sodomaeum L. – efemerofit
  • Solanum triflorum Nutt. – efemerofit
Inne gatunki

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
  3. ↑ a b Solanum. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2018-12-21].
  4. ↑ a b c Genus: Solanum L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2018-12-21].
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m Solanum Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras. [dostęp 2018-12-21].
  6. ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 865-866. ISBN 978-1-107-11502-6.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 223. ISBN 0-333-74890-5.
  8. ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 724. ISBN 83-214-1305-6.
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

Media użyte na tej stronie