Beskid Orawsko-Podhalański

Beskid Orawsko-Podhalański
Ilustracja
Widok na Beskid Orawsko-Podhalański ze zboczy Babiej Góry
Megaregion

Region karpacki

Prowincja

Karpaty Zachodnie

Podprowincja

Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

Makroregion

Beskidy Zachodnie

Mezoregion

Beskid Żywiecki

Mikroregion(y)

Beskid Orawsko-Podhalański

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Polska:
woj. małopolskie

Orawskie krajobrazy (Harkabuz)
Wielki Dział. W tle Babia Góra
Kaplica pod Żeleźnicą
Widok z Hali Krupowej na Tatry i Beskid Orawsko-Podhalański

Beskid Orawsko-Podhalański lub Pasmo Orawsko-Podhalańskie, (513.514) – pasmo górskie wchodzące w skład Beskidu Żywieckiego. Od wschodu graniczy z Kotliną Rabczańską i Gorcami, od zachodu z Działami Orawskimi, od północy z Pasmem Babiogórskim, od południa z Kotliną Orawsko-Nowotarską. Najwyższym wzniesieniem jest Kiełek (961 m)[1]. Jest to nowa nazwa, wprowadzona przez Jerzego Kondrackiego, twórcę naukowej regionalizacji Polski. Dawniej region ten nazywany był Pasmem Podhalańskim. Nazwę tę wprowadził w 1924 Kazimierz Sosnowski, jednak zdaniem J. Kondrackiego jest ona niezbyt trafna. Używana czasami nazwa Pasmo Żeleźnicy pochodzi od szczytu Żeleźnica i jest nieprawidłowa[1].

Opis pasma

Granice

Północna granica pasma biegnie od niskiej Przełęczy Zubrzyckiej doliną potoku Ciśniawa, potem Bystrzanką aż do jej ujścia do Skawy, wschodnia podnóżami wzniesień opadających do Kotliny Rabczańskiej. Granicę południowo-wschodnią tworzy górny bieg rzeki Raba, Przełęcz Sieniawska i potok Charczynka, od południa wzniesienia pasma opadają do płaskiej Kotliny Orawsko-Nowotarskiej. Granicę zachodnią tworzy potok Zubrzyca[1].

Rzeźba terenu

Głównym grzbietem pasma, od Policy przez Przełęcz Zubrzycką, Spytkowicką i Żeleźnicę biegnie Wielki Europejski Dział Wodny oddzielający zlewisko Morza Czarnego od zlewiska Bałtyku. Większa część pasma znajduje się w zlewisku Morza Czarnego. Odległość między przełęczami Zubrzycką i Sieniawską wynosi w linii prostej 22,5 km, zaś szerokość pasma w prostopadłym kierunku około 12 km[1]. Pasmo charakteryzuje się falistym, wyrównanym i dość monotonnym przebiegiem grzbietu, w którym wyróżnia się tylko stożkowata Żeleźnica. Łagodnymi podłużnymi działami i tu i ówdzie bardziej wyodrębniającymi się pagórkami opada w kierunku Działów Orawskich, a na południe do Kotliny Orawsko-Nowotarskiej[2].

Przyroda

Beskid Orawsko-Podhalański miał duże znaczenie w początkach osadnictwa. Dzięki niskim wzniesieniom i niewielkim deniwelacjom pomiędzy grzbietami a dolinami, region ten stanowił bramę, przez którą osadnicy polscy zasiedlili Orawę i Podhale. Wszystkie nadające się do tego celu zbocza i grzbiety wzniesień zajęte zostały pod uprawę roli. Lasy ostały się tylko płatami. Region jest silnie zmieniony w wyniku działalności człowieka[1]. Wysoko w góry wdzierają się osiedla ludzkie, np. osada Danielki znajduje się na wysokości 850 m n.p.m. Obecnie coraz częściej zaprzestaje się uprawy wyżej położonych pól, użytkuje się je jako łąki lub pastwiska, czasami są zalesiane lub pozostawione samie sobie samorzutnie zarastają lasem. Jest tylko jeden obszar chroniony – rezerwat przyrody Bembeńskie[2].

Najwyższe szczyty

Najwyższe kulminacje głównego grzbietu tego pasma (o wysokości ponad 800 m n.p.m.): Kiełek (960 m), Bukowiński Wierch (940 m), Pająków Wierch (934 m), Wielki Dział (934 m), Żeleźnica (913 m), Kieczura (911 m), Groniczek (894 m), Pasieka (894 m), Markówka (836 m), Pastwowa Góra (828 m), Naciaskowa (820 m), Księży Dział (810 m), Łysa Góra (808 m), Madejowa (805 m)[3].

Atrakcje turystyczne

  • zabytkowe drewniane kościoły znajdujące się na Szlaku Architektury Drewnianej: kościół św. Jana Chrzciciela w Orawce będący jednym z najcenniejszych tego typu zabytków w Polsce, kościół św. Antoniego w Sieniawie i kościół w Spytkowicach,
  • wykute z jednego kamienia przydrożne figury, wykonane w warsztacie w Białym Potoku,
  • Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie
  • XIX-wieczny cmentarz żydowski w Podwilku,
  • Pałac Głowińskich w Rabie Wyżnej
  • dwór obronny w Wysokiej,
  • budynek farbiarni w Orawce
  • dwór w Sieniawie,
  • zajazd „Poczekaj” w Jordanowie, pochodzący z początku XVIII wieku,
  • karczma w Spytkowicach
  • panoramy widokowe. Z południowej części, zwłaszcza z Janiłówki, Trubacza, Wleśniostuki i Dzielańskiego Wierchu rozległe widoki na Tatry i Kotlinę Nowotarską. Z Góry Ludwiki i Działu dobre widoki na Babią Górę i Pasmo Policy. Dobre panoramy widokowe są także z Kozinowej Polany, Kierówki, Stromówki, Groniczka i z przełęczy między Żeleźnicą i Bukowińskim Wierchem,
  • atrakcje przyrodnicze: lipowa aleja przy dworze w Bystrej, słone źródło w Sidzinie[2].

Infrastruktura turystyczna

Szlaki turystyki pieszej[3]
szlak turystyczny niebieski PolicaCzernicPrzełęcz ZubrzyckaPrzełęcz SpytkowickaŻeleźnicaPrzełęcz PieniążkowickaPrzełęcz Sieniawska
szlak turystyczny czerwony ŻeleźnicaPieniążkowiceLudźmierz
szlak turystyczny żółty ŻeleźnicaPodszklePająków WierchOrawka
szlak turystyczny żółty Trzy Kamienie – Raba Wyżna
szlak turystyczny zielony Przełęcz Nad WąwozemZubrzyca Górna
szlak turystyczny żółty TargoszówkaSidzinka Mała
Baza noclegowa


Przypisy

  1. a b c d e Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998. ISBN 83-01-12479-2.
  2. a b c d Stanisław Figiel, Piotr Krzywda: Beskid Żywiecki. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006. ISBN 83-89188-59-7.
  3. a b Beskid Żywiecki; mapa turystyczna; skala 1:50 000. Wyd. IV. Kraków: Compass, 2008. ISBN 978-83-89165-67-1.

Media użyte na tej stronie

POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
POL Szlak zielony.svg
Zielony szlak turystyczny.
Kaplica na Żeleźnicy BP1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaplica na Żeleźnicy
Orawa 5 BP1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Krajobraz w miejscowości Harkabuz
Beskid Orawsko-Podhalański BG5.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok z Hali Krupowej na Tatry i Beskid Orawsko-Podhalanski
Wielki Dział BP1.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wielki Dział
Kiełek BG2.jpg
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 3.0
Widok ze zboczy Babiej Gory