Rutki-Kossaki

Artykuł

53°5′20″N 22°26′24″E

- błąd

38 m

WD

53°5'N, 22°26'E

- błąd

2284 m

Odległość

805 m

Rutki-Kossaki
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w Rutkach
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

zambrowski

Gmina

Rutki

Liczba ludności (2018)

1285[1]

Strefa numeracyjna

86

Kod pocztowy

18-312[2]

Tablice rejestracyjne

BZA

SIMC

0405441[3]

Położenie na mapie gminy Rutki
Mapa konturowa gminy Rutki, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Rutki-Kossaki”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Rutki-Kossaki”
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego
Mapa konturowa powiatu zambrowskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Rutki-Kossaki”
Ziemia53°05′20″N 22°26′24″E/53,088889 22,440000

Rutki-Kossakiwieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Rutki[3][4].

Rutki-Kossaki są siedzibą gminy Rutki. Miejscowość położona jest przy drodze wojewódzkiej nr 679 łączącą Mężenin (droga krajowa nr 8) z Łomżą (droga krajowa nr 63) oraz przy drodze krajowej nr 8.

Historia

Miejscowość założona była pierwotnie pod nazwą Kurowstok. Nazwa obecna nawiązuje do XIV-wiecznych założycieli osady – Świętosława i Bronisza z Rutkowa, którym okoliczne dobra podarował książę Janusz I.

Rutki-Kossaki przejściowo posiadały prawa miejskie, nadane w 1760 dzięki staraniom chorążego wiskiego, Stanisława Opackiego. Miejscowość nosiła wówczas nazwę Rudki Kościelne i była położona w powiecie zambrowskim w ziemi łomżyńskiej na Mazowszu[5]. Jednakże już w 1810 miejscowość w źródłach występuje ponownie jako wieś. Pozostałościami okresu miejskości Rutek-Kossak są drewniane i murowane domostwa wzniesione w tym okresie oraz rynek na planie prostokąta, przez którego północną pierzeję przechodzi droga, niegdyś trakt wiodący z Łomży do Tykocina.

W latach 1921 – 1925 wieś leżała w województwie białostockim, w powiecie łomżyńskim, w gminie Kossaki-Rutki a od 1925 w gminie Kołaki.

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwało 1.368 osób, 654 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 greckokatolickiego a 713 mojżeszowego. Jednocześnie 719 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową a 649 żydowską. Było tu 153 budynki mieszkalne[6]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Zambrowie i Okręgowy w Łomży; podlegała pod miejscowy urząd pocztowy[7].

W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy[8].

Po ponownym zajęciu wsi w 1941 Niemcy założyli w miejscowości obóz pracy przymusowej. Ludność żydowska została wymordowana w lesie obok miejscowości Gosie Duże, we wsi Pniewo – około 300 Żydów, w Mężeninie – 17 zamordowanych mieszkańców Rutek[9].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Na północ od miejscowości na okolicznych wzgórzach eksploatowane są złoża piasku i żwirów. Eksploatacja ta przyczynia się do niszczenia unikalnego krajobrazu okolic miejscowości.

Synagoga

W miejscowości, społeczność żydowska posiadała synagogę. Pierwsza drewniana powstała w pierwszej połowie XIX wieku. W 1844 wzmiankowano o istnieniu bożnicy i funkcji podrabinka. W 1860 była już w bardzo złym stanie. Zlokalizowana była w południowo-zachodnim narożniku rynku. Obecnie jest tam skwer. Drugą - już murowaną synagogę Żydzi wybudowali pod koniec XIX wieku. Po licznych przebudowach i modernizacjach (ostatnie w latach 60. XX wieku) straciła „wszelkie cechy stylowe”. Obecnie mieści się tam magazyn i sklep[10].

Zabytkowy kościół

Cmentarz parafialny w Rutkach

W rynku znajduje się zabytkowy kościół murowany, który jest siedzibą parafii św. Anny. Zbudowany w 1586 r., był następnie wielokrotnie remontowany i przekształcany. W ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVII wieku.

Kościelna dzwonnica została ufundowana w latach sześćdziesiątych XIX wieku przez Agnieszkę z Opackich primo voto Rembielińską secundo voto Bechon[11].

W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Zambrów.

W czasie II wojny światowej kościół doznał poważnych zniszczeń. Odbudowano go dzięki staraniom ks. prob. Czesława Dziondziaka. W latach 1988–1989 kościół powiększono przez dobudowanie bocznych naw. Następnie, w latach 1995–1996 przeprowadzono remont organów.

Na cmentarzu parafialnym znajduje się pomnik poświęcony powstańcom styczniowym i żołnierzom AK.

Zobacz też

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy za rok 2018. Stan ludności w dniu 31.12.2018 [dostęp 2021-03-05]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1102 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  4. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. Irena Gieysztorowa, Andrzej Zahorski, Juliusz Łukasiewicz: Cztery wieki Mazowsza. Szkice z dziejów, 1526-1914. Nasza Księgarnia, Warszawa 1968, s. 173, 180.
  6. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51.
  7. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 1482.
  8. Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke, www.territorial.de [dostęp 2020-04-19].
  9. Historia społeczności | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-04-22].
  10. Bożnica w Rutkach-Kossakach | Wirtualny Sztetl, sztetl.org.pl [dostęp 2020-04-22].
  11. Jakub Selder, Od Gomolińskich do Rembielińskich, Ridero IT Publishing, 2021, s. 36, ISBN 978-83-8273-209-2.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Podlaskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Podlaskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 54.50 N
  • S: 52.17 N
  • W: 21.45 E
  • E: 24.10 E
Rutki Kossaki fc01.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rutki-Kossaki, ul. Długa 3 - kościół parafialny pw. św. Anny. Z lewej strony dzwonnica parawanowa (zabytek nr A-228 z 9.09.1986)
Powiat zambrowski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu zambrowskiego, Polska
Rutki Kossaki fc02.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Cmentarz parafialny w Rutkach
Rutki (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Rutki, Polska