Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie

Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie
Toledo
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

ul. Ratuszowa 11
(obecnie ul. Namysłowska 6)

Rodzaj

więzienie karno-śledcze

Jednostka nadrzędna

NKWD
Urząd Bezpieczeństwa

Przeznaczenie

dla tzw. „żołnierzy wyklętych”

Kierownictwo jednostki

Kazimierz Szymonowicz
(właśc. Kopel Klejman)

Data powstania

1944

Data likwidacji

1956

Położenie na mapie Warszawy
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Położenie więzienia”
Ziemia52°15′49″N 21°02′07″E/52,263611 21,035278
Miejsca osadzenia więźniów politycznych w Polsce Ludowej 1944-1956

Więzienie karno-śledcze nr III w Warszawie, zwyczajowo Toledo – więzienie Urzędu Bezpieczeństwa i NKWD przeznaczone dla żołnierzy Armii Krajowej, Narodowych Sił Zbrojnych oraz innych organizacji podziemnych, działające w latach 1944–1956 na warszawskiej Pradze-Północ. Miało siedzibę w nieistniejącym obecnie budynku przy ul. Ratuszowej 11 (obecnie ul. Namysłowska 6).

Pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956”, znajdujący się w miejscu więzienia karno-śledczego nr III w Warszawie

Historia i opis

Więzienie powstało w 1944 roku na terenach koszar 36. Pułku Piechoty Legii Akademickiej, wybudowanych jeszcze za czasów carskiej Rosji[1]. Od początku swego istnienia było miejscem kaźni żołnierzy zbrojnego podziemia oraz członków tajnych organizacji (tzw. „żołnierzy wyklętych”). Uważane było za jedno z najcięższych więzień tego typu, słynęło z tortur i licznych egzekucji[2].

Początkowo, po II wojnie światowej, było to więzienie NKWD, a później UB[3].

Toledo odgrodzone było murem wysokim na trzy metry, z drutem kolczastym i odłamkami szkła wmurowanymi ostrymi krawędziami w górę. W narożnikach znajdowały się wieże strażnicze z reflektorami. Od 1951 roku cele śmierci mieściły się na pierwszym piętrze[2].

Funkcjonariusze

Naczelnikiem więzienia był Kazimierz Szymonowicz (właśc. Kopel Klejman)[4], nazywany przez więźniów „Krwawym Kaziem”, z zachowanych relacji wynikało, że lubił osobiście wykonywać wyroki śmierci. Po nieudanej próbie zamachu na jego życie, podjętego przez działaczy WiN-u został naczelnikiem centralnego więzienia w Rawiczu (1945–1949)[5].

Do najbardziej brutalnych śledczych należeli m.in.: Tadeusz Gózik, Zygmunt Knyziak, Tadeusz Poddębski, Józef Frydman i prokurator Landzberg. W przesłuchiwaniach i znęcaniu się nad więźniami brała udział również Julia Brystygier. Najczęstszymi metodami tortur było bicie gumowymi pałkami, kopanie po nerkach, głowie i piszczelach, a także sadzanie więźniów na nodze od stołka z uniesionymi nogami[4].

Zwłoki pomordowanych były grzebane w rowie, który znajdował się na terenie więzienia. Ciała składane były na zmianę ze śmieciami i zasypywane wapnem. Niektórych więźniów chowano w bezimiennych mogiłach na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w kwaterze na Łączce, a także na cmentarzu Bródnowskim[2][4].

Po 1956

Po 1956 roku „Toledo” zamieniono na zakład karny dla kobiet. W latach 70. lub 80. budynek rozebrano, a na terenie więzienia wybudowano bloki mieszkalne. W 2001 roku, w miejscu więzienia stanął pomnik „Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956”, przedstawiający mężczyznę rozrywającego kraty. Do budowy pomnika wykorzystano fundamenty muru więziennego[2][6].

Więźniowie

Pomordowani

W więzieniu zginęli m.in.[7]:

Więzieni żołnierze batalionu Zośka

Przypisy

  1. ↑ Agnieszka Pietrzak: Żołnierze Batalionu Armii Krajowej „Zośka” represjonowani w latach 1944–1956. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2008, s. 90. ISBN 978-83-60464-92-2.
  2. ↑ a b c d Małgorzata Rutkowska: Odsłonięcie pomnika na Pradze – 8 października 2001. nsz.com.pl. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-06-06)].
  3. ↑ Tadeusz M. Płużański: Bestie 2. Warszawa: 2 Kolory, 2013, s. 232. ISBN 978-83-936533-0-0.
  4. ↑ a b c Aldona Zaorska: Kazimierz Szymonowicz nazywany „Krwawym Kaziem”, tak naprawdę nazywał się Kopel Klejman. Gazeta Warszawska. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-14)].
  5. ↑ Hebryk Czarnecki: Centralne więzienie Rawicz. hczarnecki.republika.pl. [dostęp 2011-04-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-08-17)].
  6. ↑ Jakub Chełmiński: Spółdzielnia buduje bloki na gruzach ubeckiego więzienia. gazeta.pl. [dostęp 2011-04-27].
  7. ↑ Fundacja „Polska się upomni”: Straceni w więzieniu karno-śledczym na Pradze. honor.pl. [dostęp 2011-04-27].

Media użyte na tej stronie

Warszawa outline with districts v4.svg
(c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5
Mapa Warszawy - podkład lokalizacyjny
Masovian Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Masovian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.55N
  • S: 50.95 N
  • W: 19.15 E
  • E: 23.25 E
Prisons for political prisoners in communist Poland 1944-1956.png
Autor: Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk based on layers of User:Aotearoa, Licencja: CC BY-SA 4.0
Prisons for political prisoners in communist Poland 1944-1956
Pomnik "Ku Czci Pomordowanych w Praskich Wiezieniach 1944–1956".JPG
Autor: Monikoska, Licencja: CC BY 3.0
Pomnik "Ku Czci Pomordowanych w Praskich Więzieniach 1944–1956", znajdujący się przy ul. Namysłowskiej 6, w miejscu więzienia karno-śledczego nr III w Warszawie.