Guayana Esequiba

Guayana Esequiba, znana również jako Terytorium Esequibo lub Region Esequibo, jest regionem leżącym na Wyżynie Gujańskiej między zachodnią częścią rzeki Esequibo a znakiem granicznym na szczycie Góry Roraima w Ameryce Południowej. Ma powierzchnię 159 542 km². Republika Gujany uznaje to terytorium za swoje własne, lecz jego suwerenności nie uznaje Wenezuela (na podstawie porozumienia genewskiego z dnia 17 lutego 1966 r.). Jedynie wschodnia część Isla de Anacoco na rzece Cuyuní znajduje się pod zwierzchnictwem Wenezueli, lecz Gujana nie zgadza się z takim stanem rzeczy; dla Wenezueli cała wyspa znajduje się poza obszarem, o którym mowa. Gujana sprzeciwia się temu i w związku z tym twierdzi, że był to akt aneksji armii wenezuelskiej, która w 1966 r. okupowała ją militarnie[1].

Na mapie Wenezueli obszar ten przedstawiany jest jako integralna część stanów Bolívar[2] i Delta Amacuro[3].

Na mapie Gujany z kolei obszar ten wydaje się być integralną częścią regionów: Barima-Waini, Cuyuni-Mazaruni, Potaro-Siparuni, Upper Takutu-Upper Esequibo i Pomeroon-Supenaam.

Tło

Gujana, oficjalnie Kooperacyjna Republika Gujany, ustanowiła Terytorium Esequibo w granicach określonych w Konstytucji z 20 lutego 1980 r.[4], zmienionej później w 1996 r.

Obszary te tworzą kolonię Gujany Brytyjskiej (przed jej niepodległością), dla której Wielka Brytania uznała rzekę Essequibo za zachodnią granicę, politycznie odwzorowaną na jej korzyść w 1938 roku.

Wenezuela uznaje z kolei to terytorium jako obręb swoich dominiów od czasu uchwalenia pierwszej konstytucji z 1811 r., której ostatnia reforma miała miejsce w 1999 r.

Ogólne kapitanostwo Wenezueli obejmowało terytoria byłej prowincji Guayana, która zajmowała ten sam region Esequiba.

Po odwołaniu się do rządu Stanów Zjednoczonych zaproponowano arbitraż między stronami konfliktu. W 1899 r. utworzono sąd w Paryżu, którego formalna decyzja nosiła nazwę orzeczenia arbitrażowego. Orzeczenie to przenosiło obszar położony na zachód od rzeki Esequibo do Wielkiej Brytanii. Ponieważ jednak Wenezuela nie była bezpośrednio reprezentowana (dwaj przedstawiciele Wenezueli zostali wyznaczeni przez Stany Zjednoczone które nie reprezentowały państwa wenezuelskiego), ogłosiła ona, że nie będzie respektować wyroku.

12 listopada 1962 r. minister spraw zagranicznych Wenezueli, dr Marcos Falcón Briceño, wygłosił expose w Komisji ds. Polityki Specjalnej Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) potępiające orzeczenie arbitrażowe dotyczące kompromisu i przedstawił wady uzasadniające nieważność wywłaszczenia.

Następnie Wenezuela i Wielka Brytania, w obecności lokalnego rządu kolonialnego Gujany Brytyjskiej (bliskiej uzyskania niepodległości), podpisały porozumienie genewskie z 17 lutego 1966 r., w którym postanowiono utworzyć mieszaną komisję w celu znalezienia kompromisu, który pozwoliłby zakończyć konflikt. 26 maja tego samego roku Gujana Brytyjska uzyskała niepodległość, nazywając się potem Kooperacyjną Republiką Gujany. Od tego momentu Zjednoczone Królestwo przeniosło do nowego kraju kwestię terytorialnego sporu o Guayana Esequiba, również podlegającego porozumieniu genewskiemu. Wenezuela uznała nowy kraj, wyraźnie zastrzegając sobie prawa do terytorium położonego na zachód od rzeki Esequibo.

Po 4 latach od podpisania umowy, bez osiągnięcia jakiegokolwiek konsensusu, postanowiono podpisać Protokół z Port of Spain w dniu 18 czerwca 1970 r. (w stolicy Trynidadu i Tobago), na mocy którego zawieszono konflikt na dwanaście lat. Protokół wygasł w 1982 r. W tym czasie Wenezuela postanowiła nie przedłużać tego traktatu i kontynuować porozumienie genewskie za pośrednictwem Sekretarza Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Od tego czasu roszczenie podlega pośrednictwu Sekretariatu Generalnego Organizacji Narodów Zjednoczonych na warunkach porozumienia genewskiego.

Nazwa rzeki Esequibo pochodzi od nazwiska porucznika Juana de Esquivela, który płynął nią wraz z Diego Colónem podczas trzeciej podróży do Ameryki w 1498 roku. Różne zmiany fonetyczne wywodzące się z wymowy rdzennych mieszkańców oraz Europejczyków są wynikiem zmiany pisowni tego terminu.

Historia

Esequibo

Od 1777 r. wraz z utworzeniem kapitanostwa Wenezueli przez Carlosa III, rzeka Esequibo powstała jako wschodnia granica między Hiszpanią a Holandią, od jej źródła do ujścia w Oceanie Atlantyckim. Jednak posiadanie tego terytorium byłoby de facto tylko de iure, ponieważ nie zostałoby skolonizowane przez Hiszpanię.

W 1814 r. Wielka Brytania była w posiadaniu holenderskich terytoriów kolonialnych Demerara, Berbice i Esequibo. W 1822 roku Wenezuela zmuszona była protestować przeciwko ciągłym najazdom angielskich osadników na terytorium Wenezueli. Wenezuelski minister w Londynie, dr José Rafael Revenga, na polecenie Liberatora Simóna Bolívara, przedstawił oficjalną skargę władzom brytyjskim w następujący sposób: „Osadnicy Demerary i Berbice uzurpowali sobie prawo do dużej części ziemi po stronie rzeki Esequibo, która zgodnie z najnowszymi traktatami między Hiszpanią a Holandią należy do nas. Jest absolutnie niezbędne – mówi wenezuelski dyplomata – by ci osadnicy albo poddali się jurysdykcji i posłuszeństwu naszym prawom, albo wycofali się do swoich dawnych posiadłości”. Dwa lata później José Manuel Hurtado został mianowany nadzwyczajnym wysłannikiem i pełnomocnym ministrem Kolumbii w Wielkiej Brytanii, zastępując dr Revengę. W 1831 roku Gujana Brytyjska została utworzona na polecenie króla Wilhelma IV Hanowerskiego. Od tego momentu rząd brytyjski stymulował postępy i rozpoczął zakładanie osad na ziemiach położonych na zachód od rzeki Esequibo. Rola światowej hegemonicznej potęgi, którą w drugiej połowie XIX wieku była Wielka Brytania, dała jej międzynarodowe, a nawet wojskowe wsparcie w ekspansji kolonialnej.

.

Zjednoczone Królestwo zgodziło się przystąpić do arbitrażu z bezstronnym rządem, na który wybrano rząd włoski. Adwokat Joaquim Nabuco bronił interesów Brazylii przed sądem. Rozprawę prowadził król włoski Wíktor Emanuel III. Nabuco argumentował przydzielenie terytorium jego krajowi supremacją lusofonów w spornym regionie, i przedstawił osiemnaście tomów materiałów dowodowych w tej sprawie.

W 1904 r. włoski król podjął decyzję: 19 630 km² zostanie przekazane Anglii a 13 570 km² przydzielono Brazylii, ustanawiając zdecydowanie limit dwóch krajów w regionie.

Porozumienie genewskie z 1966 r.

17 lutego 1966 r. podpisano porozumienie genewskie między Wenezuelą a Wielką Brytanią (w imieniu ówczesnej kolonii Gujany Brytyjskiej) w Genewie w Szwajcarii. Było to porozumienie przejściowe, którego głównym celem było ostateczne rozwiązanie sporu granicznego. Wielu definiowało je jako „porozumienie w celu osiągnięcia porozumienia” i chociaż w interpretacji wenezuelskiej unieważniało ono orzeczenie arbitrażowe z 1899 r., nadal utrzymywane jest status quo, które uzyskano po tym orzeczeniu. Dlatego obszar objęty skargą podlega władzy rządu Gujany, dopóki nie zostanie zaproponowane inne rozwiązanie. Pierwszy artykuł dokumentu uznaje twierdzenie Wenezueli o uznaniu decyzji sądu, który określił jej granicę z Gujaną Brytyjską za nieważną. Zjednoczone Królestwo, podpisując dokument, uznaje roszczenia Wenezueli, zgadzając się w ten sposób na znalezienie praktycznego, pokojowego i satysfakcjonującego rozwiązania dla obu stron.

Gdyby Wielka Brytania postanowiła udzielić niepodległości Gujanie Brytyjskiej w ramach Wspólnoty Narodów, 26 maja 1966 r., nazywając ją Gujaną, byłaby de facto stroną-państwem, zgodnie z art. 7 porozumienia genewskiego. Dlatego Gujana ratyfikowała porozumienie genewskie jeszcze tego samego dnia, uznając w ten sposób wenezuelskie roszczenie do terytorium na zachodnim brzegu rzeki Esequibo.

Protokół z Port of Spain

Po 4 latach od podpisania Porozumienia Genewskiego bez osiągnięcia jakichkolwiek rezultatów Wenezuela, Gujana i Zjednoczone Królestwo podpisały Protokół z Port of Spain w dniu 18 czerwca 1970 r. w stolicy Trynidadu i Tobago. Na jego mocy zawieszono konflikt na dwanaście lat. W 1982 r. Wenezuela postanowiła nie przedłużać tego traktatu i kontynuować porozumienie genewskie za pośrednictwem sekretarza ONZ.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ The Ankoko Incursion.
  2. ↑ Artículos 15 y 16 de la Constitución del Estado Bolívar.. venciclopedia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-05)].
  3. ↑ Así es Delta Amacuro, web.archive.org, 23 września 2015 [dostęp 2019-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23].
  4. ↑ Konstytucje Świata – Gujana | BIBLIOTEKA SEJMOWA, biblioteka.sejm.gov.pl [dostęp 2019-07-27].

Linki zewnętrzne