Ostryż

Ostryż
Ilustracja
Curcuma zedoaria
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

imbirowce

Rodzina

imbirowate

Rodzaj

ostryż

Nazwa systematyczna
Curcuma L.
Sp.Pl.2 1753

Ostryż, kurkuma, szafranica, żółcień (Curcuma L.) – rodzaj bylin z rodziny imbirowatych. Zalicza się do niego 93 [3]–104[4] gatunków. Występują one w tropikalnej Azji[4]. Zawiera kurkuminę, mającą właściwości przeciwzapalne[5][6][7]. Liczne gatunki wykorzystywane są jako źródło przypraw (zwłaszcza wysuszone i sproszkowane kłącza ostryżu długiego, wykorzystywane m.in. w curry) i skrobi (np. bulwy C. angustifolia). Ostryż długi i niektóre inne gatunki wykorzystywane są w lecznictwie, poza tym jako źródło barwników. Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne, także na kwiaty cięte[4].

Systematyka

Wykaz gatunków[3]
  • Curcuma aeruginosa Roxb.
  • Curcuma albiflora Thwaites
  • Curcuma alismatifolia Gagnep.
  • Curcuma amada Roxb.
  • Curcuma amarissima Roscoe
  • Curcuma angustifolia Roxb. – ostryż wąskolistny
  • Curcuma antinaia Chaveer. & Tanee
  • Curcuma aromatica Salisb. – ostryż wonny
  • Curcuma attenuata Wall. ex Baker
  • Curcuma aurantiaca Zijp
  • Curcuma australasica Hook.f.
  • Curcuma bakeriana Hemsl.
  • Curcuma bhatii (R.M.Sm.) Škorničk. & M.Sabu
  • Curcuma bicolor Mood & K.Larsen
  • Curcuma caesia Roxb.
  • Curcuma cannanorensis R.Ansari, V.J.Nair & N.C.Nair
  • Curcuma caulina J.Graham
  • Curcuma ceratotheca K.Schum.
  • Curcuma cochinchinensis Gagnep.
  • Curcuma codonantha Škorničk., M.Sabu & Prasanthk.
  • Curcuma coerulea K.Schum.
  • Curcuma colorata Valeton
  • Curcuma comosa Roxb.
  • Curcuma coriacea Mangaly & M.Sabu
  • Curcuma decipiens Dalzell
  • Curcuma ecomata Craib
  • Curcuma elata Roxb.
  • Curcuma euchroma Valeton
  • Curcuma exigua N.Liu
  • Curcuma ferruginea Roxb.
  • Curcuma flaviflora S.Q.Tong
  • Curcuma glans K.Larsen & Mood
  • Curcuma gracillima Gagnep.
  • Curcuma grandiflora Wall. ex Baker
  • Curcuma haritha Mangaly & M.Sabu
  • Curcuma harmandii Gagnep.
  • Curcuma heyneana Valeton & Zijp
  • Curcuma inodora Blatt.
  • Curcuma karnatakensis Amalraj, Velay. & Mural.
  • Curcuma kudagensis Velay., V.S.Pillai & Amalraj
  • Curcuma kwangsiensis S.G.Lee & C.F.Liang
  • Curcuma larsenii Maknoi & Jenjitt.
  • Curcuma latiflora Valeton
  • Curcuma latifolia Roscoe
  • Curcuma leucorrhiza Roxb.
  • Curcuma loerzingii Valeton
  • Curcuma longa L. – ostryż długi
  • Curcuma longispica Valeton
  • Curcuma mangga Valeton & Zijp
  • Curcuma meraukensis Valeton
  • Curcuma montana Roxb.
  • Curcuma mutabilis Škorničk., M.Sabu & Prasanthk.
  • Curcuma nankunshanensis N.Liu, X.B.Ye & Juan Chen
  • Curcuma neilgherrensis Wight
  • Curcuma oligantha Trimen
  • Curcuma ornata Wall. ex Baker
  • Curcuma pambrosima Škorničk. & N.S.Lý
  • Curcuma parviflora Wall.
  • Curcuma parvula Gage
  • Curcuma petiolata Roxb.
  • Curcuma phaeocaulis Valeton
  • Curcuma picta Roxb. ex Škorničk.
  • Curcuma pierreana Gagnep.
  • Curcuma plicata Wall. ex Baker
  • Curcuma porphyrotaenia Zipp. ex Span.
  • Curcuma prakasha S.Tripathi
  • Curcuma pseudomontana J.Graham
  • Curcuma purpurascens Blume
  • Curcuma reclinata Roxb.
  • Curcuma rhabdota Sirirugsa & M.F.Newman
  • Curcuma rhomba Mood & K.Larsen
  • Curcuma roscoeana Wall.
  • Curcuma rubescens Roxb.
  • Curcuma rubrobracteata Škorničk., M.Sabu & Prasanthk.
  • Curcuma sattayasaiorum Chaveer. & Sudmoon
  • Curcuma scaposa (Nimmo) Škorničk. & M.Sabu
  • Curcuma sessilis Gage
  • Curcuma sichuanensis X.X.Chen
  • Curcuma singularis Gagnep.
  • Curcuma sparganiifolia Gagnep.
  • Curcuma stenochila Gagnep.
  • Curcuma strobilifera Wall. ex Baker
  • Curcuma sumatrana Miq.
  • Curcuma sylvatica Valeton
  • Curcuma thorelii Gagnep.
  • Curcuma trichosantha Gagnep.
  • Curcuma vamana M.Sabu & Mangaly
  • Curcuma viridiflora Roxb.
  • Curcuma vitellina Škorničk. & H.Ð.Trần
  • Curcuma yunnanensis N.Liu & S.J.Chen
  • Curcuma zanthorrhiza Roxb.
  • Curcuma zedoaria (Christm.) Roscoe – ostryż cytwarowy
  • Curcuma zedoarioides Chaveer. & Tanee

Kurkuma w lecznictwie i kuchni

Kurkuma (czyli ekstrakt kłączy ostryżu) jest używana jako przyprawa nadająca potrawom złocistożółty kolor. Jest też składnikiem mieszanek przyprawowych, m.in. curry.

Różne gatunki z rodzaju Curcuma znane są w lecznictwie co najmniej 5000 lat[8]. W medycynie indyjskiej kurkuma jest stosowana jako środek przyspieszający gojenie się ran oraz środek kojący niestrawność żołądka[9].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-18] (ang.).
  3. ↑ a b Curcuma. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2018-03-01].
  4. ↑ a b c David J. Mabberley: Mabberley's Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 259. ISBN 978-1-107-11502-6.
  5. ↑ Betül Kocaadam, Nevin Şanlier, Curcumin, an active component of turmeric (Curcuma longa), and its effects on health, „Critical Reviews in Food Science and Nutrition”, 57 (13), 2017, s. 2889–2895, DOI: 10.1080/10408398.2015.1077195, ISSN 1549-7852, PMID: 26528921 [dostęp 2021-04-12].
  6. ↑ Arshad Husain Rahmani i inni, Role of Curcumin in Disease Prevention and Treatment, „Advanced Biomedical Research”, 7, 2018, DOI: 10.4103/abr.abr_147_16, ISSN 2277-9175, PMID: 29629341, PMCID: PMC5852989 [dostęp 2021-04-12].
  7. ↑ Julie S. Jurenka, Anti-inflammatory properties of curcumin, a major constituent of Curcuma longa: a review of preclinical and clinical research, „Alternative Medicine Review: A Journal of Clinical Therapeutic”, 14 (2), 2009, s. 141–153, ISSN 1089-5159, PMID: 19594223 [dostęp 2021-04-12].
  8. ↑ Przyprawa jak lekarstwo - nauka.gildia.pl - Nauka i technika - wiadomości naukowe, recenzje, publicystyka, www.nauka.gildia.pl [dostęp 2021-04-12].
  9. ↑ S.K. Purohit, R. Solanki, V. Mathur, M. Mathur. Evaluation of Wound Healing Activity of Ethanolic Extract of Curcuma longa Rhizomes in Male Albino Rats. „Asian J. Pharm. Res.”. 3 (2), s. 79-81, 2013. ISSN 2231–5691 (ang.). 

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Curcuma zedoaria - Köhler–s Medizinal-Pflanzen-048.jpg
Zitwerwurzel. A Pflanze in natürl. Grösse unter Benutzung einer Zeichnung im Bot. Mag. und Nees v. Esenbeck; B Blatt, desgl.; 1 Blüthe im Längsschnitt nach Nees v. Esenb.; 1a Blüthe von C. aromatica nach Berg und Schmidt, um die Form einer Curcumablüthe zu zeigen, vergrössert; 2 Staubgefäss nach Nees v. Esenb.; 3 dasselbe im Querschnitt von C. aromatica, nach Berg; 4 Fruchtknoten im Längsschnitt, desgl.; 5 derselbe im Querschnitt, desgl.; 6 Fruchtknoten mit dem unteren Theil des Griffels und den 2 grundständigen, unfruchtbaren Staubgefässen (Staminodien), desgl.; 7 oberer Theil des Griffels mit Narbe von C. aromatica nach Berg u. Schmidt, desgl.; 8 eine getrocknete Wurzel, natürl. Grösse.