Starzec gajowy

Starzec gajowy

(c) I, Selso, CC-BY-SA-3.0
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	starzec
Gatunek	starzec gajowy
Nazwa systematyczna
Senecio nemorensis L. Sp. pl. 2:870. 1753
Synonimy
Senecio nemorensis subsp. jacquinianum (Rchb.) Čelak

Morfologia

Starzec gajowy (Senecio nemorensis L.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Występuje w Europie oraz w Azji. W Polsce jest pospolity w Karpatach i Sudetach, rzadko natomiast na niżu – na Śląsku, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej i w Kotlinie Sandomierskiej.

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, górą rozgałęziona, do 1,5 m wysokości. Charakterystyczną cechą różniącą od starca Fuchsa jest owłosienie łodygi w jej górnej części oraz brak czerwonego wybarwienia – cała jest zielona. Łodyga aż po kwiatostan jest gęsto ulistniona. Pod ziemią roślina posiada ukośne kłącze.

Liście

Eliptyczne, ostre, piłkowanoząbkowane, zwężone w wyraźny, oskrzydlony ogonek. Ząbki liści są proste i niezagięte na szczycie. Dolne liście mają nasady nagle ściągnięte i zbiegające po ogonku. Środkowe i górne liście z szeroko oskrzydlonym ogonkiem i często o uszkowatych nasadach. Górne liście niewiele tylko mniejsze od dolnych, natomiast podsadki znacznie różnią się kształtem i wielkością. Liście nadolnej stronie są owłosione.

Kwiaty

Koszyczki kwiatowe o średnicy 18-25 mm, zebrane w parasolowaty podbaldach. Walcowata i jednorzędowa okrywa koszyczków o długości 6-8 mm składa się zazwyczaj z 8-13 owłosionych listków. Również szypułki koszyczków są owłosione. U podstawy koszyczków znajdują się dodatkowe, skrętolegle ustawione listki. Na dnie koszyczków plewinki. Puch kielichowy żółtawy. Kwiaty siarkowożółte. Brzeżnych kwiatów języczkowych zwykle 5.

Owoc

Naga niełupka o długości 7-8 mm z puchem kielichowym w postaci włosków.

Gatunki podobne

Jest bardzo podobny do starca Fuchsa, przez Linneusza nieodróżniany od niego, przez niektórych botaników wyróżniany jako podgatunek. W Polsce występuje na takim samym obszarze, jak starzec Fuchsa.

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit. Kwiaty kwitną od lipca do września, zapylane są przez muchówki, lub dochodzi do samozapylenia^[3]. Rośnie w lasach, zrębach, nad potokami, w ziołoroślach. Występuje na różnych podłożach. W Tatrach występuje po piętro alpejskie, głównie jednak w reglu dolnym i górnym. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Betulo-Adenostyletea^[4]. Liczba chromosomów 2n= 40.

Systematyka i zmienność

Według ustaleń botaników Flora Europaea, a także polskich autorów gatunek ten dzieli się na 2 podgatunki^[5]:

• subsp. fuchsii (C. C. Gmel.) Čelak, obecnie jest to starzec jajowaty S. ovatus (P. Gaertn., B. Mey & Scherb.) Willd.
• subsp. nemorensis.

Z kompleksu S. nemorensis wydzielono kilka nowych taksonów, z których do flory Polski należą 4 gatunki: starzec hercyński (S. hercynicus Herborg), starzec jajowaty, starzec niemiecki (S. germanicus Wallr.) i starzec ukraiński (S. ucrainicus Hordálova). Natomiast typowy starzec gajowy nie występuje u nas.

Przypisy

Bibliografia

• Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Kwiaty Tatr. Przewodnik kieszonkowy. Warszawa: MULTICO Oficyna Wyd., 2003. ISBN 83-7073-385-9.
• Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
• Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.