Widlicz spłaszczony

Widlicz spłaszczony
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	widłaki
Rząd	widłakowce
Rodzina	widłakowate
Rodzaj	widlicz
Gatunek	widlicz spłaszczony
	Nazwa systematyczna
	Diphasiastrum complanatum (L.) Holub; Preslia 47(2): 108 1975.
Synonimy
	Lycopodium complanatum L.; Diphasium complanatum Rothm.;
	Lycopodium complanatum L.; Diphasium complanatum Rothm.;

Pędy widlicza spłaszczonego

Kłosy zarodnionośne

Widlicz spłaszczony, widłak spłaszczony, zeglej spłaszczony (Diphasiastrum complanatum) – gatunek byliny należący do rodziny widłakowatych. Występuje w środkowej i północnej Europie, w północnej i zachodniej Ameryce Północnej, w Małej Azji i niektórych innych rejonach Azji. W Polsce na całym terenie, ale jest rośliną rzadką, szczególnie na nizinach.

Morfologia

Pęd: Główny pęd czołgający się nad ziemią, lub płytko pod ziemią, o długości ok. 1 m. Wyrastają z niego dychotomicznie, wielokrotnie rozwidlone pędy nadziemne osiągające wysokość do 40 cm. Odcinki końcowe pędów wachlarzowato rozpostarte, o grzbietobrzusznej symetrii. Ich grzbietowa strona ma kolor trawiastozielony, nie jest pokryta woskiem. Pędy zewnętrznie podobne do gałązek cyprysu.
Liście: Liście ustawione parami, na krzyż. Boczne liście wyraźnie odstające, liście na spodniej stronie pędów bardzo małe (ok. 0,2 średnicy pędu).
Kłos zarodnionośny: Kłosy z liśćmi zarodnionośnymi na długim trzonku, w liczbie od 2-6. Liście zarodnikonośne bardzo szerokie, okrągławe, krótko zaostrzone, nagie z błoniastym brzegiem. Zarodnikuje od lipca do września.

Biologia i ekologia

Biotop, wymagania: Preferuje lasy iglaste, górskie. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Dicrano-Pinion.
Roślina trująca: Cała roślina ma własności trujące. Zawiera trujące alkaloidy: annotynę, likopodynę.

Zagrożenia i ochrona

Gatunek był objęty w Polsce ochroną ścisłą w latach 1946–2014^[3]. W rozporządzeniach do 1983 roku włącznie zaliczano go do rodzaju widłak (Lycopodium), podobnie jak wszystkich innych polskich przedstawicieli rodziny widłakowatych (Lycopodiaceae)^[4]. Od 2014 roku podlega częściowej ochronie gatunkowej^[5]. Roślina rzadka. Umieszczona na polskiej czerwonej liście w kategorii VU (narażony)^[6].

Zastosowanie

Dawniej zarodników widłaków używano do produkcji zasypki dla niemowląt, zasypki na rany, otaczania pigułek z lekarstwem. W lecznictwie ludowym był wykorzystywany do zwalczania wszy i innych pasożytów.

Ponieważ zarodniki są bardzo łatwopalne, dawniej używano ich do wywoływania efektów specjalnych w teatrach, a także do czyszczenia kominów. Zarodników widłaków używano także w odlewnictwie do wysypywania form odlewniczych dzwonów.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie : opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[rozp1946-3] Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 29 sierpnia 1946 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa i Reform Rolnych i z Ministrem Leśnictwa w sprawie wprowadzenia gatunkowej ochrony roślin (Dz.U. z 1946 r. nr 70, poz. 384).

[szafer1988-4] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński, Bogumił Pawłowski: Rośliny polskie : opisy i klucze do oznaczania wszystkich gatunków roślin naczyniowych rosnących w Polsce bądź dziko, bądź też zdziczałych lub częściej hodowanych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988.

[rozp2014-5] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).

[6] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne