Andrzej Niegolewski

Andrzej Marcin Niegolewski

współczesny portret olejny
pułkownik
Data i miejsce urodzenia	12 listopada 1787 Bytyń
Data i miejsce śmierci	18 lutego 1857 Poznań
Przebieg służby
Jednostki	1 Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej
Główne wojny i bitwy	bitwa pod Somosierrą, powstanie listopadowe
Odznaczenia

Trumna z prochami Andrzeja Niegolewskiego w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan

Andrzej Marcin Niegolewski herbu Grzymała (ur. 12 listopada 1787 w Bytyniu koło Szamotuł, zm. 18 lutego 1857 w Poznaniu), pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii napoleońskich, ziemianin, działacz społeczny.

Życiorys

Był synem stolnika wschowskiego Felicjana i Magdaleny z Potockich herbu Szeliga. W listopadzie 1806 wstąpił w Poznaniu do szwadronu gwardii honorowej Napoleona, wkrótce został skierowany do 5. pułku jazdy polskiej; po krótkim czasie otrzymał promocję na podporucznika, potem na porucznika. Walczył na Pomorzu (pod Tczewem i Gdańskiem), a latem 1807 przeszedł do pułku gwardii lekkokonnej, w szeregach której odbył kampanię hiszpańską, biorąc m.in. udział w szarży pod Somosierrą w której jako jeden z nielicznych dotarł do czwartej i ostatniej baterii wroga na sam szczyt przełęczy odnosząc przy tym 9 ran od bagnetów i dwie od kul wroga. Za ten brawurowy wyczyn otrzymał prawdopodobnie od samego Napoleona Legię Honorową. W 1809 brał udział w kampanii austriackiej, a 1810-1811 ponownie walczył w Hiszpanii. W trakcie kampanii rosyjskiej 1812-1813 służył w sztabie głównym w stopniu kapitana. Pod koniec 1813 otrzymał urlop zdrowotny, przebywał jakiś czas w Paryżu; w grudniu 1814 powrócił do kraju i mieszkał w Niegolewie koło Buku, a po zawarciu małżeństwa z Anną z Krzyżanowskich (1816) w majątku żony Włościejewki koło Śremu. Przez kilkanaście lat zajmował się gospodarstwem.

Po wybuchu powstania listopadowego przedostał się do Warszawy. Otrzymał przydział do sztabu, następnie – promowany na pułkownika – dowodził pułkiem jazdy sandomierskiej (marzec-czerwiec 1831). Od czerwca 1831 służył w sztabie głównym, w sierpniu 1831 otrzymał Złoty Krzyż Virtuti Militari, ale już we wrześniu ze względów zdrowotnych otrzymał dymisję i powrócił do Wielkopolski. Nie uniknął represji – za udział w powstaniu został ukarany konfiskatą majątku i 9-miesięczną karą więzienia, którą odbył w twierdzy Cosel (ostatecznie karę zmniejszono o połowę).

W kolejnych latach zaliczał się do najaktywniejszych wielkopolskich działaczy społecznych. Przez wiele lat posłował do sejmu prowincjonalnego, występując w obronie języka polskiego w życiu publicznym Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Był deputowanym ze stanu rycerskiego z powiatów bukowskiego i obornickiego na sejm prowincjonalny Wielkiego Księstwa Poznańskiego w 1827^[1], w 1830^[2], w 1841^[3] i w 1843 roku^[4]. Temu zagadnieniu poświęcił pracę Wola królewska i jej wykonanie w Wielkim Księstwie Poznańskim (Lipsk 1857)^[5]. Publikował także wspomnienia ze służby wojskowej – Somo-Sierra (1854)^[6] i Les Polonais a Somo-Sierra (1854, 1855)^[7]. Działał jako radca Ziemstwa Kredytowego Poznańskiego, był udziałowcem spółki Bazar w Poznaniu.

Wiek dorosły osiągnęło ośmioro z jego dzieci, pięć córek i trzech synów. Jednym z nich był Władysław Maurycy (1819-1885), prawnik i znany działacz społeczno-polityczny w Wielkopolsce.

Po śmierci pochowano go w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Buku. W niedzielę 14 października 1923 roku w Poznaniu prochy pułkownika Niegolewskiego oraz generałów Antoniego Kosińskiego i Józefa Wybickiego zostały uroczyście złożone w Krypcie Zasłużonych Wielkopolan w kościele św. Wojciecha^[8].

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Wędzki, Andrzej Niegolewski, w: Wielkopolski słownik biograficzny, Warszawa-Poznań 1981, ISBN 83-01-02722-3.
• Witold Jakóbczyk, Przetrwać nad Wartą 1815-1914, 55. część cyklu "Dzieje narodu i państwa polskiego", Warszawa 1989
• Bogumił Wojcieszak, Andrzej Niegolewski. Biografia polityczna, Poznań 2004
• Andrzej Kowalczyk, Buk. Zarys Dziejów, Poznań, Kantor Wydawniczy SAWW, 1989, ISBN 83-85066-00-4
• Stefan Kieniewicz: Andrzej Marcin Niegolewski. W: Polski Słownik Biograficzny, t. XXII/1977 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2018-11-22].

Linki zewnętrzne

• Andrzej Niegolewski – publikacje w bibliotece Polona