Język hetycki

Tabliczka zapisana w języku hetyckim, pochodząca z XIV wieku p.n.e.

Język hetycki (zwany również nesyckim) – najlepiej znany z wymarłych języków podrodziny anatolijskiej języków indoeuropejskich. Mówili nim Hetyci w Azji Mniejszej w II tysiącleciu p.n.e. Poświadczony został już w staroasyryjskich tekstach klinowych z Kanesz (Nesa, XVIII–XVII w. p.n.e.) był głównym językiem dokumentów klinowych z Hattusy, stolicy państwa Hetytów.

Historia

Wyróżnia się trzy okresy rozwoju języka hetyckiego:

• starohetycki (od XVI do połowy XV w. p.n.e.),
• średniohetycki (od połowy XV do XIV w. p.n.e.),
• nowohetycki (od początku XIV do XIII w. p.n.e.).

Teksty starohetyckie są najstarszymi pisanymi zabytkami w rodzinie języków indoeuropejskich. Odkryte zostały w północnej Turcji w ruinach starożytnego pałacu królewskiego. Znaleziono tam 13 tysięcy glinianych tabliczek z hetyckim pismem klinowym. Odczytał je czeski orientalista Bedřich Hrozný i udowodnił indoeuropejskie pochodzenie języka. Swoje dokonania ogłosił 24 listopada 1915 podczas wykładu w Towarzystwie Bliskowschodnim w Berlinie. Wydarzenie to uznaje się za narodziny hetytologii.

Językoznawcy wciąż nie są pewni, czy języki anatolijskie oderwały się od języka praindoeuropejskiego i rozwijały samodzielnie, czy też były po prostu jednymi z pierwszych, które ten proces rozpoczęły. Choć wciąż nie rozwikłano wielu zagadek, postępujące badania wykazały istnienie w języku hetyckim znacznie większej liczby słów pochodzenia indoeuropejskiego niż wcześniej oceniano.

Język hetycki posługiwał się dziewięcioma przypadkami, a więc o jednym więcej niż język praindoeuropejski. Do XVI wieku p.n.e. pisany był pismem klinowym.

Na początku XX wieku odkryto inskrypcje zapisane hieroglifami. Pismo zostało nazwane hetyckim pismem hieroglificznym. Najstarsze zabytki tego typu pochodzą z połowy II tysiąclecia p.n.e. Pismo prawdopodobnie zostało stworzone na potrzeby sztuki monumentalnej. Posługiwano się nim do połowy I tysiąclecia p.n.e.^[1]

Zobacz też

• teoria laryngalna

Przypisy

Bibliografia

• C. R.Gurney, Hetyci, Warszawa 1972.
• I. R. Danka, Języki anatolijskie, [w:] L. Bednarczuk (wyd.), "Języki indoeuropejskie", t. I, Warszawa 1986, s. 292 nn.
• Maciej Popko, Ludy i języki starożytnej Anatolii, Warszawa 1999.

Linki zewnętrzne

• Kurs języka hetyckiego University of Texas at Austin (ang.)
• Strona poświęcona językowi hetyckiemu gramatyka w formatach PDF i HTML, słownik, listy znaków, teksty klinowe, forum (ang. • fr.)
• Portal hetytologiczny. hethport.uni-wuerzburg.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-18)]. teksty źródłowe, wiele materiałów (niem.)
• Chicago Hittite Dictionary w wersji online. ochre.lib.uchicago.edu. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-21)]. wymaga zainstalowania wirtualnej maszyny Java
• Przekłady tekstów hetyckich (ang.)
• Strona Craiga Melcherta znawcy języków anatolijskich zawiera teksty artykułów naukowych autora (ang.)
• Czcionka zawierająca kliny hetyckie. flaez.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-22)]. zgodna z Unicode (niem.)
• Czcionka zawierająca kliny hetyckie i sumeryjskie zgodna z Unicode