Kościół św. Jadwigi w Krakowie (na Stradomiu)

Zespół poklasztorny bożogrobców
i dawny kościół św. Jadwigi Śląskiej
Symbol zabytku nr rej. A-119 z 17 lutego 1975 (kamienica)[1]
Ilustracja
Kościół św. Jadwigi na rycinie z 1855 r
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kraków

Adres

ul. Stradomska 12-14

Typ budynku

kamienica

Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Zespół poklasztorny bożogrobcówi dawny kościół św. Jadwigi Śląskiej”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Zespół poklasztorny bożogrobcówi dawny kościół św. Jadwigi Śląskiej”
Ziemia50°03′10″N 19°56′27″E/50,052778 19,940833

Kościół św. Jadwigi – kościół, który znajdował się od XIV wieku do 1789 roku na Stradomiu, dawnym przedmieściu Kazimierza, obecnie to Kraków ulica Stradomska 12-14.

Historia

Najstarsza wzmianka o kościele św. Jadwigi pochodzi z 1378. Jego fundację podjął jednak najprawdopodobniej już wcześniej król Kazimierz Wielki (według Jana Długosza – w 1360[2]), a kontynuowała ją jego siostra, królowa Węgier Elżbieta Łokietkówna. Kościół wzniesiono dla zakonu bożogrobców, których sprowadzono tu z pobliskiego Miechowa. Dokładne daty budowy nie są znane - wedle tutejszego przeora Samuela Nakielskiego kościół ukończono w 1383, a klasztor bożogrobców na początku XV w. Znane są jednak przekazy źródłowe świadczące o pracach przy kościele jeszcze w połowie XV w. Kościół, zwrócony frontem do traktu łączącego Kraków z Kazimierzem, otaczały po obu stronach klasztor oraz szpital[2]. Być może początkowo nosił podwójne wezwanie (także św. Elżbiety)[3].

Kilkakrotnie kompleks bożogrobców ulegał pożarom – w 1473, 1536 i 1556. I schyłku XVI stulecia w kościele znajdowało się sześć ołtarzy, z czego cztery znajdowały się w prezbiterium, oddzielonym od nawy żelazną kratą. W 1655, podczas potopu szwedzkiego kościół ponownie został spalony. Staraniem prepozyta ks. Augustyna Wolskiego odbudowano go w stylu barokowym; nowa świątynia została konsekrowana w 1674 przez biskupa Mikołaja Oborskiego. Szpital stał się wówczas przytułkiem dla "podeszłych w leciech i wypracowanych w Koronie polskiej szlachty"[2]. Wzniesiony wtedy kościół był świątynią orientowaną, jednonawową, z prezbiterium zakończonym półkolistą apsydą. Pięcioprzęsłową nawę sklepiono kolebkowo, z lunetami.

W 1796 zabudowania kościoła i klasztoru zajęli Austriacy (bożogrobców przeniesiono do kościoła św. Barbary[3]). Zaborcy dokonali przebudowy kościoła i klasztoru w jednolity, potężny gmach, w którego murach zachowano jednak substancję kościoła. Wzniesiono wielki, trzypiętrowy budynek, w stylu klasycystycznym; skromna dekoracja nawiązywała do funkcji gmachu – utworzono tu urząd celny[4]. Po likwidacji Rzeczypospolitej Krakowskiej gmach przeznaczono na pocztę, a gdy tę przeniesiono na Wielopole, znalazły tu siedzibę władze wojskowe[3]. W budynku znajdowała się komenda I Korpusu Austro-Węgier, m.in. działy odpowiedzialne za przygotowanie terenu podległego korpusowi do operacji wojennych i za organizację wojska (np. wydział fortyfikacyjny, sądowniczy, ewidencyjny). W czasie II Rzeczypospolitej budynek był w użytkowaniu Wojska Polskiego i mieściło się w nim Dowództwo Okręgu Korpusu Nr V. Po II wojnie światowej przeznaczono budynek na mieszkania[5].

W 2013 roku firma Angel Poland Group zakupiła obiekt w celu przebudowy na kompleks apartamentowo-hotelowy. Na przełomie 2019 i 2020 roku prace budowlane na terenie obiektu stały się przedmiotem sporu między ww. firmą deweloperską a małopolskim konserwatorem zabytków w związku z rozbiórką fragmentu dawnego kościoła[6].

  • Dawna apsyda kościoła, ówcześnie mieszkania (rok 2010)

    Dawna apsyda kościoła, ówcześnie mieszkania (rok 2010)

  • Fasada kamienicy (rok 2011)

    Fasada kamienicy (rok 2011)

  • Fasada kamienicy (rok 2022)

    Fasada kamienicy (rok 2022)

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2022-03-19].
  2. ↑ a b c Stefan Świszczowski: Miasto Kazimierz pod Wawelem. Kraków: 1981, s. 69–70, 219–221.
  3. ↑ a b c Stanisław Tomkowicz. Klasztor szpitalny św. Jadwigi. „Rocznik Krakowski”. T. 22, s. 62, 67–138, 1929. 
  4. ↑ Marja Jarosławiecka-Gąsiorowska. Architektura neoklasyczna w Krakowie. „Rocznik Krakowski”. T. 24, s. 136–138, 1933. 
  5. ↑ Henryk Łukasik, Andrzej Turowicz: Twierdza Kraków – znana i nieznana, cz. III. Kraków-Międzyzdroje: Wyd. "Przedsięwzięcie Galicja", 2002, s. 32-33.
  6. ↑ Małgorzata Mrowiec, Kraków. Jak "znikała" kopuła zabytkowego kościoła na terenie inwestycji na Stradomiu [ZDJĘCIA], Kraków Nasze Miasto, 11 marca 2020 [dostęp 2020-08-22] (pol.).; Małgorzata Mrowiec, Kraków. Konserwator wstrzymuje prace na budowie Angel Stradom i zawiadamia nadzór budowlany [AKTUALIZACJA] 26 10, Dziennik Polski, 25 października 2019 [dostęp 2020-08-22] (pol.).

Bibliografia

  • Michał Rożek. Nie istniejące kościoły Krakowa. „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”. R. 33, s. 116–117, 1983. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Tenement house, 12-14 Stradomska street, Kraków, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kamienica, ul. Stradomska 12-14, Stradom, Kraków
Former St Hedwig of Andechs Church (apse),Stradom,Krakow,Poland.JPG
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dawny Kościół św. Jadwigi Śląskiej (apsyda), ul. Stradomska 12-14, Stradom, Kraków
Former convent of the Order of the Holy Sepulchre, 12-14 Stradomska street, Krakow, Poland.jpg
Autor: Zygmunt Put Zetpe0202, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zespół poklasztorny Bożogrobców, ul. Stradomska 12-14, Kraków; później siedziba komendy I c. i k. korpusu, w międzywojniu - siedziba komendy V Korpusu Wojska, ul. Stradomska 12-14, Stradom, Kraków
Koscioly krakowskie - wydane w stalorytach z tresciwym onych opisem. 1855 (68387287) (cropped).jpg
Tytuł: Kościoły krakowskie : wydane w stalorytach z treściwym onych opisem.
Adres wydawniczy: Kraków : Wydawnictwo Dzieł Katolickich, 1855
Gatunek:
Forma i typ: grafiki i rysunki
Opis fizyczny: [1], [48] k. tabl. : il. ; 9,5x12,7 cm